Hollands Weekblad. Jaargang 2

Brief uit Bonn
Duitse reacties op de mislukte conferentie
O. Montagne

Precies een week nadat Chroestsjew de topconferentie had opgeblazen waren we hier teruggekeerd in de oude groeven. Adenauer heeft in de Bondsdag duidelijk gemaakt - en alle partijen zeiden het hem na - dat Nikita alle schuld draagt aan wat er in Parijs gebeurde. De bondsrepubliek is bereid bij te dragen tot pogingen die in de toekomst op vreedzame wijze tot politieke ontspanning kunnen bijdragen.

Hoe vaak hebben we het gehoord. Hoe vaak zullen we het blijven horen.

Adenauer zelf heeft een geweldige winst aan prestige geboekt: hij heeft het altijd gezegd, dat het niets was met die topconferenties. Hij heeft gelijk gekregen. Eisenhower en Macmillan staan er in Duitse ogen niet zo goed meer op. Dat soort ontspanning is alleen maar gevaarlijk; geen illusies over wat de Russen willen. Adenauer heeft gelijk gekregen, leve Adenauer, 84 jaar, thans rustig met vakantie in Cadenabbia.

En weer kregen we in Bonn het vaak vertoonde schouwspel aan het eind van een crisis die het begin was van een nieuwe: socialisten, liberalen en christendemocraten zijn het er ‘eigenlijk’ over eens, dat in ‘deze tijden’ een gemeenschappelijke buitenlandse politiek nodig is. Wenselijk is.

Maar ook ditmaal gaat het niet door. De verkiezingen zijn nog anderhalf jaar ver, maar toch!

Vóór Adenauer met zijn regeringsverklaring voor de Bondsdag kwam waren alle goede voornemens al getorpedeerd. Politieke samenwerking? Akkoord, maar dan na volledige onderwerping aan de CDU-politiek, die de enig juiste bleek. En dus kwam het er niet van. En dus komt het er niet van.

Nog even werden de socialisten, als gebruikelijk, in de Bondsdag in een hoek gemaneuvreerd. Want Ollenhauer ging er in zijn tevoren gefabriceerde rede van uit, dat Adenauer wel precies als in de dagen voor zijn echte regeringsverklaring zou zeggen: onze politiek is de enig ware en goede. Daarom zei Ollenhauer: de resultaten van de regeringspolitiek zijn geen rechtvaardiging voor de eis dat wij met die politiek instemmen om tot samenwerking te komen. Het nare was, dat Adenauer geen woord over de eventuele samenwerking had gezegd, noch hoog van de toren had geblazen over zijn gelijk. Na Ollenhauers op niets slaande opmerking kwam Adenauer zelf nog heel even zeggen: ‘het is nu niet de tijd voor partijpolitieke beschouwingen’. En daar ging de samenwerking stil af door een zijdeur. Ook al was het natuurlijk Adenauer, die vóór zijn regeringsverklaring met zijn eis tot onderwerping zelf de partijpolitiek op de geliefkoosde eerste plaats had gezet.

Een week eerder zag het er hier heel anders uit. Bonn was niet in paniek, dat niet. Maar men was wel minstens even verdoofd door de slagen die Chroestsjew in Parijs had uitgedeeld als elders. Met één verschil: men weet in Bonn, in de bondsrepubliek en in West-

[p. 4]

Berlijn vooral zo goed, dat de Russen onmiddellijk aan de grens liggen.

Dinsdagavond 17 mei was het van Bonn uit urenlang onmogelijk een telefoongesprek met het buitenland te voeren. Alle ambassades, heel het ministerie van buitenlandse zaken en alle journalisten belden met heel de wereld en vooral met Parijs. Voor radio- en televisie kwamen nieuwsuitzendingen die de indruk wekten dat de afgrond zich al enigszins had geopend en dat de oorlog vrijwel voor de deur stond.

In Bonn stonden groepjes mensen op straat te spreken en er was geen zin of Krieg kwam er in voor. Woensdag was dat al anders: eerst gingen de spelers van Frankfurt Eintracht en Real Madrid in Glasgow voetballen om de Europa-Cup en dat bracht een ander soort spanning. Spanning die rust bracht op het politieke front. Maar wel moest het Deutsche Fernsehen melden, dat als de wedstrijd onbeslist mocht eindigen een verlenging niet kon worden uitgezonden: ‘weil die politische Ereignisse das unmöglich machen’.

Vandaar dat de driekwartier woedeaanvallen van Chroestsjew op zijn persconferentie in Parijs moesten wachten tot Frankfort Eintracht had verloren. Gelukkig dat we geen verlenging behoefden te missen. De dag daarop liep er een man door Bonn, gekleed in een pyama, met een bord om de domme hals: ‘Eintracht hat verloren’. Een weddenschap.

Die dag werd het normale leven nog normaler hier, want het carnavalscomité in Keulen kondigde aan, dat het thema voor de optocht volgend jaar maart zal wezen: ‘Wir Wirtschaftswunderkinder’.

Dat weten we dus, ook al heeft Chroestsjew dan in Oost-Berlijn over een handhaving der status quo van zes tot acht maanden gesproken. Twee dagen zijn anno 1956 voldoende om ingesteld te raken op ontzetting. Och, het zal wel weer meevallen. En dus ‘Kölle Alaaf!’

Henryk Korotynski is correspondent in Moskou van Zycie Warszawy. Henryk heeft in zijn blad nu precies uitgelegd hoe het met Chroestsjew is gesteld: ‘Es ist eine der Welt bekannte Tatsache, dass die gegenwärtige sowjetische Führung und vor allem N.S. Chroestsjew einen neuen Typ der Diplomatie repräsentiert, die sehr wohl als Volksdiplomatie bezeichnet werden kann. Es ist hier ein Wirken bei vollem Tageslicht und weit geöffneten Fenstern. Hier werden keine geheimen Wünsche, Pläne und Absichten verborgen’.

In de Werner Seelenbinder Halle in Oost-Berlijn temidden van achtduizend Oostduitse lakeien kreeg men van de volksdiplomatie een iets andere indruk. Want Chroestsjew leek toch niet helemaal met open vensters en vol daglicht voor zijn communistische broeders te staan. Wat zijn tolk de heren Ulbricht en Grotewohl voorlas verwekte onder lange gezichten, gewoonte getrouw, minuten lang klappende handen. Hoewel eenmaal zelfs dat bijna wegbleef.

Dat was toen bleek dat het vredesverdrag, waarvoor de vulpen al in de zak zat te popelen, zich nog even moest inhouden. Toen onderbrak Chroestsjew de tolk en zei ter opmontering: ‘Maar wij zullen de zaak niet uit het oog verliezen; als we nog wat wachten wordt hij nog rijper dan hij al is’. En toen straalden de handen weer van Ulbricht: hij zou die kwestie zeker ook niet uit het oog verliezen.

Und was sagen die Berliner?

Bravo Nikita!,

‘so wie Sie in Paris hätten wir auch gehandelt’, erklärte Arthur Klette. ‘Wenn einer nach mir mit einem Stein schmeist, setze ich mich mit ihm nicht an einem Tisch’, ergänzte Brigadier Johannes Cichy. ‘Ich hatte grosse Hoffnungen auf die Gipfelkonferenz gesetzt’, sagte Martha Frenzel, ‘denn ich habe zwei Kinder die keinen Krieg mehr kennen lernen sollen. Aber genosse Chroestsjew hat richtig gehandelt. Die Amis sollen doch nicht glauben, dass sie einer Milliarde Menschen auf der Nase herum tanzen können.’ ‘Wir freuen uns dass Chroestsjew in Berlin station macht’, beendete Willy Jung das Gespräch. ‘Dieser Besuch stärkt unsere Zuversicht und beweist den Bürgern unserer gespaltenen Stadt, die Geschlossenheit des sozialistischen Lagers’.

Aldus lezen wij in Neues Deutschland.

Ik heb niet de indruk dat de Nederlandse kranten behalve de enkele hoofdpunten van wat Chroestsjew in Oost-Berlijn zei, of niet zei, hebben gemeld welke delicate mededelingen namens de Russische minister-president en tevens over Adenauer en Willy Brandt werden gedaan. Ik heb ook de indruk dat de persbureaus geen melding hebben gemaakt van enkele opmerkingen in het persoonlijke vlak die men nauwelijks anders dan schofterig kan noemen.

Het lijkt me onjuist zo fijngevoelig te zijn en hier helemaal over te zwijgen omdat het politiek gezien onjuist zou zijn. Wellicht zijn er na Parijs nog naïevelingen die de indruk hebben dat Chroestsjew een wat boers mannetje is met een goed hart, maar die toen toch wel erg kwaad werd omdat ze boe

[p. 5]

riepen. In de Werner Seelenbinder Halle riep niemand boe en iedereen hoera en Nikita liet het alleen maar door de tolk voorlezen, heel welbewust en zonder enige zichtbare woede: dat Willy Brandt een buitenechtelijk kind is.

Dat is Willy Brandt. Wie dat als politiek argument hanteert, gebruikt het riool als spreekorgaan.

Intussen is deze zelfde Willy Brandt een mogelijke socialistische kandidaat voor het kanselierschap in 1961. Maar aangezien hij de Berlijners destijds heeft meegedeeld Berlijn niet te zullen verlaten voor er geen gevaar meer voor de stad bestaat, is de in Parijs ontstane toestand niet bevorderlijk voor het streven van Brandt naar Adenauers zetel.

Op dit ogenblik is er geen twijfel aan dat er in de West-Duitse politiek twee populaire figuren zijn: Adenauer en Willy Brandt. Het bijna amusante, voorzover er in de politiek iets amusant is: dat Adenauer en Brandt op bijna roerende wijze samenwerken, want ook Adenauer weet dat wie in Duitsland ‘Berlijn’ zegt op gejuich kan rekenen.

De christendemocraten hebben in de gemeenteraadsverkiezingen in Beieren klappen gehad - niet in het minst omdat Brandt in de verkiezingscampagne werd ingezet en populair bleek.

In Baden-Württenberg ging het de CDU bij de landdagverkiezingen ook niet goed en daarom alleen al ligt een toekomstig ‘treffen’ van Adenauer en Brandt voor de hand. Brandt is er tot dusverre in geslaagd het in niets met Adenauer uitdrukkelijk oneens te wezen: een belangrijke prestatie. Er zijn mensen die menen dat Brandt Adenauer, glimlachend en het vriendelijk met hem eens zijnd, het Bundeskanzleramt zal kunnen uitwuiven.

Dat is ietwat voorbarig: wait and see! Het zal niet zo lang meer duren en de aanval van ‘der Alte’, die niets liever doet dan vechten over binnenlandse politiek, wordt ingezet. Daar zijn nu in CDU-kring al wat aanwijzingen voor. Het pijnlijke is dat daarbij Brandt ook op persoonlijke wijze wordt aangevallen. Na de Werner Seelenbinder Halle kan dat niet meer. Maar hier is altijd veel mogelijk geweest dat niet kon.

P.S.

Ik heb nog geen woord gezegd van wat ik nu voor Duitsland en voor West-Berlijn in de toekomst verwacht. Ik kan dat ook niet. In de bondsrepubliek zijn de journalistieke kristallen bollen en de voorraden koffiedik al lang uitverkocht. Ik heb er twintig binnenlandse en tien buitenlandse kranten op nagelezen. Ongerekend natuurlijk de Nederlandse, ook al levert dat niet veel meer op dan ik te voren zag in Le Monde, New York Times, Herald Tribune, Guardian en Times en nog een paar.

Het is allemaal machtig interessant hoe we het wereldgebeuren zien. Het politieke commentaar is momenteel een ‘Ding an sich’ en ‘a Ding of beauty is a joy forever’, zoals men weet. Ik moge me daarom wat vreemd blijven gedragen en enigszins terughoudend mij van commentaar onthouden. We hebben nu per slot elkander voldoende nageschreven.