Hollands Weekblad. Jaargang 2

In het Noorden
A.L. Schneiders

Het beste deel van een vakantiereis is de eerste dag, op de heenweg naar het land van bestemming. Het beleven van, genoegen is dan nog geen doel, want ‘wij zijn er nog niet’, zodat bewoners, natuur noch stedeschoon geheel au sérieux behoeven te worden genomen. Nergens is het leven dan ook van zo voorbijgaande aard als in doorreislanden: België schijnt slechts voor de zomermaanden te zijn geïmproviseerd tot vrolijkheid van de reizigers naar Frankrijk en verder. Zo is het ook met noord-Duitsland voor degeen die op weg naar Skandinavië is. Droog, zonnig weer was het met een polaire wind over lange, groene velden en hier en daar een zwart meer. ‘Kijk, een bootje omgeslagen’, werd er opgewekt geroepen. Inderdaad, een omgevallen zeilbootje middenop het meer en twee zwarte stippen ernaast, onverwacht tafreeltje inderdaad, daarna weer een bocht in de weg en een lange rij bomen. Pas in bed kwamen die twee stippen weer boven water. Het moet ijskoud zijn geweest en het meer was kilometers breed, dacht ik vaag, tevreden dat ik al zo dicht bij de slaap was.

Zo geïsoleerd schiet men in het stalen kastje van een auto door een vreemde samenleving dat het verbazend en irriterend is te merken dat die zich tegen mijn plannen kan verzetten. Flensburg, een stad vlak voor de deense grens, kende ik alleen uit het nieuws in termen van vijfhonderd ton bommen op Flensburg, duizend ton, steeds meer. Mijn enige emotie bij dat nieuws was flauwe verbazing dat een stadje waar ik nog nooit eerder van had gehoord blijkbaar nog zoveel bommen nodig had. Ik stelde mij de plaats tenslotte voor als één diepe kuil. Dat ik nu op een zondagochtend door ijverige Flensburgers in uniform naar de kant kon worden gewezen en anderhalf uur opgehouden, in een straat vol springlevende toeschouwers die geen spoor van neerslachtigheid vertoonden, getuigde van een bijna genante onuitroeibaarheid van het menselijk ras. Als het ordinairste kruid zo vlug herstellen wij ons van de rampen en schijnen daardoor wel een premie te willen stellen op nieuwe rampen.

Hoe dan ook, Flensburg leefde en marcheerde, het was 1 mei. Daar kwam de optocht, werkelijk een optocht die tussen twee werelden leek te aarzelen. De trommen roffelden en bonkten, het koper hakte en stootte, aan sommige instrumenten waren lange slierten geelblond haar bevestigd, godweet verslagen mensenhaar. De delegaties achter de muziek daarentegen schenen rechtstreeks uit oost-Europa geïmporteerd, zonder vreugde precies op de maat voortsjokkend, iedere delegatie achter een vaandel, de gemeentewerken, reinigingsdiensten, de Konsum en andere genossenschaften. Toch moest deze stoet nog de best denkbare politieke samenstelling hebben en ik had er wat voor gegeven spontaan mijn vuist in de lucht te kunnen steken zonder mijzelf en hen onsterfelijk belachelijk te maken. In plaats daarvan heb ik naar de bestuurder van de tram gewoven die voor de laatste groep marcherenden uitreed. Die langzaam voortrollende stadstram in dagelijkse rails maar onverzettelijk buiten dienst, de fris geboende bestuurder die zo vergenoegd uit zijn ruitje keek dat hij zijn nummer zelf moest hebben verzonnen, schenen de enige hoop op vrije, eigenzinnige keus, een betere wereld. Toen hij mij aankeek woof ik dus en hij zwaaide trots en triomfantelijk terug. Daar-

[p. 13]

na leek de optocht over, maar juist toen ik verder wilde rijden kwam nog een groepje gewone burgers in zicht, zonder vaandels of andere distinctieven, maar door tred en ernst van uitdrukking toch duidelijk bij de viering behorend. Een van de mannen in de laatste rij zie ik nog goed voor me. Toch nog een grappenmaker, dacht ik, want hij droeg



het raarste pak dat ik ooit heb gezien, donkergrijs met buitengewoon dikke gele strepen en ruiten erover, maar er is geen twijfel aan dat het zijn zondagse pak was, want hij hinkte en scheen veel moeite te hebben om niet alleen op de weg achter te blijven.

Wat een vorstelijke personen waren hierna de deense douanemannen, lange degelijke ambtenaren in mooie donkerblauwe jassen met gouden knopen van de koning. Ongehaast, zonder veel woorden maar niet onwelwillend bekeken ze de papieren. Wat er ook met de vrije landen zal gebeuren, ik hoop dat er in ieder geval nog een paar reliquieën zullen overblijven van de constitutionele monarchieën, een opgezette engelse politieman bij voorbeeld, een deense douaneambtenaar, een zilveren hollandse rijksdaalder.

Ik heb nog geen land gezien dat zo voor het genoegen van de bewoners is gearrangeerd als Denemarken. Het evenwicht tussen weiland, stukjes hakhout en bos en hei, tussen aardige nieuwe wijken en lieve oude huisjes met houten balken, tussen belastingen en baronnetjes in frisse kleine kastelen, tussen jong en oud, het schijnt allemaal keurig maar toch niet schriel te zijn uitgerekend. Alleen arbeiders heb ik er niet gezien, wel burgers die soms met de handen werken. In mijn hotel zag ik op een morgen tot mijn grote verbazing twee oudere heren in donker pak met vest en ouderwetse gouden horlogeketting op de bodem van de liftkoker koppen koffie drinken. Nogal grillige hotelgasten, dacht ik, maar toen ik even later terug kwam stonden zij, in hun vest, rustig en vakkundig gaten te boren alsof het hun weekendhobby was.

Ik had nooit gedacht dat het hollanderschap met mij om te dragen nog een beetje een avontuurlijk gevoel zou kunnen geven, maar in Denemarken was dat zo. Van enkelen kreeg ik de indruk dat zij Holland een vrij groot land vonden. Bovendien verklaarden zij ons te benijden om de spanningen en problemen die wij nog over hadden, al die godsdiensten, de overbevolking, Nieuw-Guinea. Dat kon ik heel goed begrijpen en het bevestigde mij in mijn mening dat wij zuinig moeten zijn op onze conflicten en ieder geval niet nalaten ze te exploiteren zover als de nationale veiligheid dat maar toelaat. Voelde ik mij voor het eerst van mijn leven vertegenwoordiger van een grote en interessante natie, het was ook nieuw en nogal opwindend te merken dat sommigen daar beseffen dat wij over het geheel genomen armer zijn en hier en daar op een schilderachtige manier nogal achterlijk. Vermoedelijk zullen zij in Edam of Maastricht met evenveel vertedering naar grote troepen kleuters in nauwe straatjes kijken als wij in midden- en zuid-Italië. Thuis houden zij het op één drie kwart kind per gezinnetje.

Aan een Deense heb ik gevraagd hoe het komt dat er in Denemarken zoveel zelfmoorden voorkomen. Zij had daar zelf ook wel eens van gehoord maar begreep er niets van; het moest komen doordat hun statistiek alles veel beter aanwees dan in andere landen. Als ik haar was had ik het ook niet begrepen, want zij deed mee aan het mooiste stukje smetteloos dagelijks leven dat ik mij herinner. Een witte bungalow, helemaal niet erg duur, op een heuvel met het uitzicht over een bos en een blinkend fjord. De blank houten en roestvrij stalen keuken stond zichzelf tevreden te zoemen, de zitkamer was een en al zonlicht en aardige toegepaste kunst. Maar haar dochtertje had een beetje verhoging, griep waarschijnlijk. Binnen vijf minuten waren er vier maal één drie kwart gebruinde kleuters uit de buurbungalows verschenen met speelgoed, vruchten en andere artikelen om te troosten; intussen hield de telefoon niet op van het rinkelen van jonge moeders. Nog eens vijf minuten en een vrouwelijke dokter, jeugdig grootmoedertype in een perfect zittend tweed mantelpak, springt wuivend uit de auto en stapt op forse wandelschoenen de deur in. Nadat zij, efficient natuurlijk, het nodige heeft verricht blijven zij nog even bij de deur

[p. 14]

staan om hun vriendelijke, redelijke keelgeluiden uit te wisselen. Dan komt de postbode aangefietst in het helrode hofjasje waarin alle dienaren van de Koninklijke posterijen daar hun brieven rondbrengen; het is niet goed voor te stellen dat het ooit lelijk nieuws is. Hij geeft een brief af en neemt een ogenblik deel aan het zachte gekoer bij de deur. Al die tijd was ik in mijn berkenhouten stoeltje blijven zitten; ik durfde nauwelijks een vin te verroeren uit vrees iets te bederven. Misschien zou het juist heel onderhoudend zijn, dacht ik, om aan zo'n blanke vorm van leven mee te doen, voortdurend ieder woord en gebaar nauwkeurig te wegen om geen vlekjes te maken. Maar na een paar weken zou het plezier eraf zijn omdat het vanzelf zou gaan. Zij deden het ook wel vanzelf, net als wij trouwens, misschien met wat aardiger materiaal en minder gestoord door principes, minder wantrouwig.

Zetten de Denen nu niet dadelijk de verbeeldingskracht aan het werk, hun zwanen des te beter. In een meer, dicht onder de tent, hadden er twee hun nest. Braaf als burgers zaten zij om de beurt op hun eierschat te broeden, op den duur begonnen de beesten mij meer en meer te vervelen met hun zitten, slobberen en deftig voor het nest drijven. Toen, ik stond juist voor de zoveelste maal stukjes brood te gooien naar de zwaan die vrij van het ei had, sloeg hij zonder een sekonde aarzelen, vragen, waarschuwen of wat wij ook maar kunnen bedenken aan belemmering, zijn vleugels uit, stoof in fonteinen water over het meer en verdween boven het bos. Ik stond nog met de stukjes brood in de hand aan de rand van het water toen hij over kwam, een grote witte vogel tegen de blauwe lucht, een nieuw dier.