Hollands Weekblad. Jaargang 2

[p. 3]

Brief uit Amerika
Democratische en Republikeinse congres-strategie
H.L. Leffelaar

Het milieu was a-politiek, zo ook de aard van de bijeenkomst: één in de reeks van een driedaagse conferentie met als onderwerp het verminderen van spanningen in de wereld. Een tamelijk vaag en dus goed gegeven voor een conferentie. Maar toen de ietwat corpulente man met de tamelijk korte beentjes in gezelschap van twee andere deelnemers het podium opkwam van de oude kapel van The University of Chicago, sloeg de plechtige bezadigdheid eensklaps om in een atmosfeer van nerveuze geestdrift.

Het applaus was geen beleefd geklap, het werd een ovatie waarbij iedereen opstond en er werd hier en daar luid ‘Bravo, bravo’ geroepen. Het hield pas op toen Adlai Stevenson uit zijn stoel op het podium opstond, breed lachend een arm in de lucht stak en knikkend links en rechts de zaal in keek, terwijl de blitzlampen van de fotografen knapten en de televisiecamera's snorden.

Terwijl Prof. Arthur Lewis (London School of Economics en de University of Manchester) zijn toespraak hield over de toekomst van West Afrika, zat Stevenson onrustig met zijn bril te spelen. Even later haalde hij papieren uit een grote gele enveloppe tevoorschijn en begon aantekeningen te maken. Ironischerwijs zat hij naast Charles Percy, de juist benoemde voorzitter van het comité dat het programma zal opstellen voor de Republikeinse verkiezingen. Toen Stevenson even later in zijn rede Washington's beleid inzake de spionage-affaire met de U-2 aanviel, zat Percy ongemakkelijk met zijn ogen te knipperen. Tenslotte had hij als inleider Stevenson het woord verleend.

Stevenson's rol als titulair hoofd van de Democratische partij begint zich steeds duidelijker af te tekenen. Sinds zijn terugkeer van een reis naar Zuid-Amerika, die samenviel met de eerste verkiezingscampagnes van Jack Kennedy en Hubert Humphrey, heeft hij in traditioneel a-politieke kringen een aantal uiterst politieke redevoeringen gehouden, die voor de goede verstaanders maar één ding kunnen betekenen: Stevenson laat zich geenszins op de achtergrond dringen en heeft zijn eigen redenen voor de schijnbare afzijdigheid die hij zich heeft aangemeten ten opzichte van een eventuele candidatuur voor het presidentschap.

Wat de redenen ook mogen zijn, een belangrijk resultaat van deze houding is dat hij zich voorlopig op een niveau kan bewegen waarop hij het meest effectief is, zonder zich te behoeven bekommeren om vermoeiende expedities in het niemandsland van politieke districten en afgelegen gehuchten teneinde zich daar van een dubieuze aanhang te verzekeren. Steeds meer begint Stevenson de stem van Amerika's geweten te worden en het is alsof deze rol hem op het lijf geschreven is.

Het heeft weinig zin te speculeren omtrent de uitkomst van de beide partij-congressen die over anderhalve maand gehouden zullen worden, hoe fascinerend het ook mag zijn. Men dient er weinig anders mee dan zijn eigen ijdelheid. Het enige dat men kan doen, is zich op eventuele verrassingen voor te bereiden en een vergelijking te trekken tussen de wijzen waarop beide partijen een aantal onderwerpen die ter sprake zullen komen, vermoedelijk gaan behandelen.

De verrassing aan Democratische zijde zal naar alle waarschijnlijkheid door de aanhangers van Stevenson bereid worden. Aan Republikeinse zijde liggen de zaken iets ingewikkelder. Vice-president Nixon heeft in de afgelopen jaren en maanden er zorgvuldig voor gewaakt dat geen ander hem op het allerlaatste ogenblik de kaas van het brood zou eten. Een herhaling van een ‘Weg met Nixon’ beweging, zoals die in 1956 door Stassen ontketend werd, zou bijzonder pijnlijk kunnen worden en toch is de mogelijkheid daarvan geenszins uitgesloten.

Gouverneur Nelson Rockefeller heeft een niet te onderschatten populariteit. Nixon heeft Rockefeller vermoedelijk onschadelijk willen maken door hem via kanalen het voorstel te doen de openings-toespraak van het congres te houden. Maar Rockefeller nam de uitnodiging niet aan en liet zelfs weten dat hij geen plannen heeft om op het congres aanwezig te zijn. Het doel van deze halsstarrigheid is, dunkt mij, duidelijk: hij wil zich op geen enkele wijze met Nixon geassocieerd zien. Tegelijkertijd bevat het een hint voor zijn aanhangers om het niet in de vorm van een compromis te zoeken. Het is zeer wel mogelijk dat Rockefeller toch op het congres aanwezig zal zijn, maar dan als de

[p. 4]

candidaat van zijn partij. De kans daarop is echter vooralsnog klein.

Waar zal het nu in de komende verkiezingsstrijd om draaien? In de eerste plaats om Amerika's buitenlandse politiek en vooral de betrekkingen met Moskou.^*) Nixon volgt de opvatting dat alleen een krachtig stellingnemen indruk op de Russen zal maken. Gedachtig zijn ten onrechte verworven reputatie als ‘de man die Chroestjof op zijn nummer zette’, zal hij voortborduren op het thema van ‘geen inch wijken’.

Stevenson heeft zijn standpunt hierover in zijn rede te Chicago uiteengezet: ‘...vrede is niet het resultaat van een conferentie, maar van een voortgezette conversatie. Maar er zijn bepaalde opvattingen die dergelijke onderhandelingen bijzonder moeilijk maken. En wij hebben daar zelf ons aandeel in. Ik geloof dat vele van onze stereotype opvattingen over de Russen foutief zijn. Wij beschouwen hen als uiterst ideologisch en als mensen die voortdurend een wereldrevolutie aan het voorbereiden zijn. Ik geloof niet dat zij dat doen. (-) Met Stalin hadden wij ongetwijfeld te maken met een maniak wiens ideeën ons op het randje van de hel brachten. Maar met Mr Chroestjof hebben wij te maken met een krachtige en realistische politicus en polemicus. Ik betwijfel het echter of zijn visie dermate door apocalyptische visioenen wordt verduisterd, dat wij geen dialoog van de rede met hem zouden kunnen houden.’

Voorts zal vermoedelijk ook Amerika's houding tegenover de zogenaamde onderontwikkelde gebieden ter sprake komen en daarmee ook het beleid in Azië. Misschien dat er zelfs over Rood China zal worden gesproken en het zou kunnen dat er dan voorstellen zullen worden gedaan die op de lange duur de deur openen voor nieuwe en vrijmoediger contacten. Misschien dat als een gevolg daarvan het State Department eindelijk toestemming zal geven aan journalisten om Rood China te bezoeken, misschien dat er een aarzelend begin zal worden gemaakt op economische en culturele basis. Het valt echter te betwijfelen of dit zo duidelijk in de verkiezingscampagnes gesuggereerd zou worden.

Een derde onderwerp waarover de nodige harde woorden zullen vallen is het beleid ten aanzien van Cuba en Zuid-Amerika. Stevenson heeft ongeveer aangeduid wat er van Democratische kant hierover te berde gebracht zal worden, toen hij in zijn rede Zuid-Amerika

De tekeningen in dit nummer (‘Hanengevechten’) zijn van Peter Vos

beschreef als ‘making no mean contribution to world hopes and also to world tensions, especially Cuba.’ Washington heeft tot dusver een weinig critische rol gespeeld in de relaties met deze gebieden, maar het is mogelijk dat Nixon hiervan zal afwijken. Nu de Castro-regering stappen heeft ondernomen om het diplomatieke contact met Moskou en Rood China te herstellen, zal het in ieder geval steeds moeilijker worden de huidige gedragslijn van afzijdigheid vol te houden.

Wat de nationale politiek betreft, beide partijen zullen het hunne te zeggen hebben over de ‘civil rights’ en de positie van de Amerikaanse neger. Ofschoon de Democraten wat dit punt aangaat altijd een nogal ambivalente koers hebben moeten varen, teneinde het Zuiden dat traditioneel en bloc Democratisch stemt niet tegen zich in het harnas te jagen, heeft Stevenson meer dan eens laten weten dat hij President Eisenhower's politiek van ‘hands off’ niet bewondert. In 1956 was ‘civil rights’ een belangrijk punt in de verkiezingsprogramma's van beide partijen. Een dergelijke prominente plaats zal het in 1960 vermoedelijk niet meer innemen, mede omdat de onlangs aangenomen ‘civil rights’-wet een redelijke tegemoetkoming aan de eisen van het ogenblik is.

Aan onderwerpen voor een levendige gedachtenwisseling ontbreekt het dus niet. Het is echter de vraag in hoeverre het tot een werkelijk interessant openbaar debat tussen de candidaten zal komen, voordat de gemoederen dusdanig verhit zijn dat aanvallen van persoonlijke aard alle andere gespreksmogelijkheden zullen overheersen. Dat was althans, ondanks Stevensons pogingen, zowel in 1952 als in 1956 het geval.

*) In deze brief is nog geen rekening gehouden met de invloed van de ruzie in Parijs. Nixon vertegenwoordigt een regering, die diplomatiek tekortgeschoten is, maar hij is ook de man die nu kan zeggen, dat de mislukte topconferentie hem in het gelijk stelt bij zijn pleiten voor een onverzoenlijke politiek tegenover de Sovjet-Unie. Het ziet er voorlopig naar uit dat Kroetsjsjof's uitvallen eerder de Republikeinse partij ten goede zullen komen dan de Democratische. Het vertrouwen in Stevenson's ‘dialoog van de rede’ is verminderd; het besef dat de tegenstander onhandelbaarder is geworden zal waarschijnlijk de politieke standpunten meer beïnvloeden dan het besef dat de eigen regering mede schuldig is aan de plotselinge verkoeling in de verhouding tot Rusland. (Red.)