Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 12]

Toneelbespreking
Engelse jongens spelen Shakespeare
The Youth Theatre: Hamlet
H. van den Bergh

Een dertigtal Engelse schooljongens hebben onder regie van een van hun leraren, Michael Croft, in Nederland een serie voorstellingen van Hamlet gegeven. Hen bezig te zien, was, welke bedenkingen men ook mag hebben, een hartverwarmend schouwspel. Vergeleken met een gemiddelde Nederlandse schoolvoorstelling was het spelpeil hoog, heel hoog. Een verbluffende belevenis dus? Dat is te veel gezegd. Men moest er zich wel degelijk rekenschap van blijven geven dat het bijzondere van deze toneelervaring lag in de jeugd en het voor hun jeugd verrassende raffinement van de spelers. Er is geen sprake van dat de voorstelling een vergelijking met die van een beroepsgezelschap - Engels of Nederlands - zou kunnen doorstaan. Daarvoor was het spel van enkele bijfiguren (Horatio, de Geest, de Toneelspeler) te uitgesproken amateuristisch, daarvoor was het toneelbeeld vaak wat al te sober, daarvoor vertoonde de regie zo nu en dan te duidelijke zwakke plekken. Toch werd men gedurende de opvoering telkens weer getroffen door de uitzonderlijke kwaliteiten die daar tegenover stonden: het gemak waarmee allen met de vaak toch heel moeilijke tekst omsprongen, de geoefendheid, die sprak uit het dragen van de kleren, het omgaan met de wapens en andere requisieten, de vlekkeloze rolkennis en de onverstoorbaarheid waarmee kleine hinderpalen, die gewoonlijk onoverkomelijke struikelblokken voor amateurs zijn (een verschuivend trapje, koninginnedagrumoer op straat), werden overwonnen. Dit alles dwingt - met de prachtige dictie - grote bewondering af, vooral voor de regisseur, onder wiens keiharde leiding dit tot stand kon komen.

Kunnen we daarom rustig spreken van een perfectie die voor Nederlandse scholieren onbereikbaar is? Niet in principe onbereikbaar, maar in feite waarschijnlijk wel. Op welke school laat het lesrooster toe dat er zoveel tijd aan versbehandeling wordt

[p. 13]

besteed? Welke leraar vindt tijd en gelegenheid om zijn leerlingen zo lang en intens te trainen op het punt van bewegingsleer, dictie, karakteruitbeelding? Wie hier vindt de mogelijkheid om zoveel leerlingen met een oorspronkelijk toneeltalent te verzamelen en hen gedurende lange tijd te kneden in en vertrouwd te maken met een bepaalde tekst? En vooral welke schrijver en welk stuk wordt in ons land hoog genoeg aangeslagen om een leerling desnoods enkele maanden daarmee en met niets anders bezig te houden? In Engeland kan men op een College kennelijk wel aan deze voorwaarde voldoen.

Het lijkt me niet juist om al te uitbundige lof toe te zwaaien aan Richard Hampton, die Hamlet speelde. Uiteraard viel in dit stuk telkens weer het accent op zijn vertolking, die blijk gaf van een onmiskenbaar talent om een rol met begrip én gevoel te brengen; hij had dikwijls mooie houding en bewoog zich snel en gemakkelijk, zij het niet altijd even fraai. Het zou mijns inziens overdreven zijn om in zijn geval te spreken van een voor zijn leeftijd (21 jaar) uitzonderlijk talent, of van ‘begenadigd kunstenaarschap’ zoals een recensie ons meldde. Ik geloof dat de vertolkingen van Polonius en Claudius (Neil Stacy en Kenneth Farrington) op zijn minst evenveel aanspraak op onze bewondering maakten.

Zoals men weet onderscheidde de voorstelling zich nog op een ander punt van wat wij gewend zijn: De vrouwenrollen werden als in Shakespeare's tijd, door jongens gespeeld.



Men kan hier, meen ik, kort over zijn. Een dergelijke poging tot historische reconstructie komt mij even onpedagogisch als onnodig voor. Men kan hier tegen inbrengen dat Shakespeare het zo bedoeld moet hebben, omdat men in zijn tijd niet beter wist. Goed, maar wij weten wel beter en op ons kan een Ophelia met knokige jongensschouders boven een opgevuld décolleté niet anders dan storend werken. Men kan van dit onzinnige idee van de regisseur op zijn best zeggen dat hij er met ijzeren vuist in geslaagd is ons een enkel ogenblik (speciaal wanneer de meestal hese, kunstmatige kopstemmetjes even zwegen) te doen vergeten dat hier met deze jongens ook toneelmatig iets onvergefelijks werd uitgericht. Zulke historische reconstructies hebben alleen voor de historicus betekenis. Zelfs Croft heeft er immers niet over gedacht om terug te grijpen naar de tekst van de eerste Quarto-uitgave van 1603:

To be or not to be; I there's the point.
To die to sleepe, is that all? I all:
No to sleepe, to dreame, I mary there it goes etc.

Gelukkig heeft Shakespeare in zijn stuk de mannen met zóveel tekst bedeeld, dat wij meestentijds ongestoord genieten konden. En dat wij inderdaad in zo hoge mate genoten hebben, blijft onaantastbaar de grote verdienste van het Youth Theatre en hun ongetwijfeld knappe en bezielde regisseur Michael Croft.