Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek eerste jaargang · nummer 51 · 4 mei 1960

Feestdag

De dagen van 30 april tot 10 mei zijn een vreemd groepje geworden in het nationale jaar. Eerst komt Koninginnedag, als een generale repetitie voor 5 mei. Vlak daarop de socialistische 1 mei die, althans in de nietcommunistische landen, langzamerhand wat verwelkt is. Dan op 4 mei de herdenking van de gevallenen, op 5 mei de herdenking van de bevrijding en op 10 mei de herdenking van de inval.

Dat was vroeger anders. Toen stond Koninginnedag in het volle licht: afsluiting van de zomer en van de grote vacantie, een hoogtepunt in het midden van de lange periode van Pinksteren tot Sinterklaas, onze enige nationale feestdag.

De tegenwoordige opeenstapeling van herdenkingsdagen zal maar een beperkt aantal jaren duren. Over 25 jaar zal Koninginnedag waarschijnlijk in januari vallen. Ook 4 en 10 mei zullen aan betekenis verliezen naarmate de naoorlogse generaties, die inval noch bezettingstijd hebben meegemaakt, opgroeien. Het herdenken van gevallenen is alleen zinvol en zonder aanstellerij, wanneer de gedachte aan de slachtoffers verwijst naar

eigen ondervindingen, naar mensen met wie men zich verbonden heeft gevoeld, hetzij persoonlijk hetzij in de meer onpersoonlijke vorm van de gemeenschappelijke collectieve belevenis. Herdenken is een activiteit waarbij men zich niets voor de geest kan halen - en dus een loos gebaar - wanneer het niet in de eerste plaats zelfherdenking is. Iemand die na de eerste wereldoorlog geboren is blijft onbewogen wanneer hij zich van die oorlog een voorstelling probeert te maken. Hoewel de tweede oorlog een ander karakter had dan de eerste, en wij er bovendien meer bij betrokken waren zal ik niet mogen eisen dat mijn kinderen over twintig jaar meer dan een academische, belangstelling kunnen opbrengen voor de gebeurtenissen uit de jaren 1940-'45. Zij zullen geen gemis voelen bij het denken aan de gesneuvelden, geen dankbaarheid tegenover de overwinnaars, geen haat tegenover de aanvallers die hier hebben huisgehouden. Zij zullen toeristen niet meer beschouwen als SS-ers en het zal niet meer nodig zijn aan de grens papiertjes uit te reiken aan Duitsers - alsof zij een natuurreservaat in bronsttijd

[p. 2]

betreden - met het verzoek zich extra koest te houden in de eerste week van mei. Angst, spanning, verzet, ergernis, honger, plezier, verdriet en heroiek uit de oorlogstijd, dat alles kan, en dan nog door de tijd aanmerkelijk vertekend en verdund, alleen komen bovendrijven bij wie het zelf heeft ondervonden.

Dit vooruitlopen op de geschiedenis zal degenen, bij wie de jaarlijkse herdenking aan een behoefte beantwoordt, misschien als smakeloos aandoen. Dat zou een reden zijn het na te laten, althans in deze tijd van het jaar, wanneer er geen tekenen waren dat wij bezig zijn de ellende van de bezettingstijd - die veel minder afschuwelijk was dan bijvoorbeeld die in Polen - te overdrijven tegenover hen die haar niet hebben meegemaakt; wanneer wij niet probeerden het nageslacht herinneringen, met bijbehorende ressentimenten, op te dringen die nu eenmaal niet de hunne zijn; wanneer in de herdenkingen niet jaarlijks meer elementen zichtbaar werden van nostalgie, van zelfvoldaanheid, van namaak-eensgezindheid en van een gebrek aan begrip voor wat er in en vooral buiten ons land sinds de bevrijding veranderd is.

Als men de vijfde mei langzamerhand de functie van traditionele nationale feestdag van Koninginnedag wil laten overnemen - de dag waarop ieder zich zijn vrijheid, zijn gehechtheid aan eigen land en koningshuis en zijn nationale onafhankelijkheid iets minder vaag bewust is dan anders - dan is het nodig dat het oorlogspatriottisme er afschilfert. Men moet het natuurlijke proces, waarbij de historische aanleiding tot een vaderlandslievende feeststemming haar emotionele kracht verliest en vergeten wordt, niet kunstmatig proberen tegen te gaan. Het averechtse resultaat daarvan zou namelijk daarvan zijn, dat de bevrijdingsdag binnenkort alleen nog maar reünie-betekenis had voor oude oorlogsgetuigen met achteruitziende blik; zij zouden door de later geborenen beleefd maar ongeïnteresseerd worden ontzien als overblijfsels van een onbekend verleden.

K.L.P.