Hollands Weekblad. Jaargang 1

Korte commentaren

Zeventigjarige

De N.V. Kon. Ned. Petroleum Mij is opgericht in 1890 en bestaat dus nu zeventig jaar. Op de balans van deze N.V. van 31 december 1959 bestaat het actief praktisch uit f 13 miljard aan deelnemingen in maatschappijen van de Koninklijke/Shell Groep. Daartegenover wordt echter ook weer bijna f 10 miljard gereserveerd. Er is een aandelenkapitaal in stukjes van nominaal f 20 tot een bedrag van 1,5 miljard gulden. Op elk aandeel van f 20 wordt een totaaldividend uitgekeerd van f 5,25, waarmede f 380.055.779 gemoeid is. Bovendien wordt er als bonus in aandelenvorm 2 pct uitgekeerd, wat neerkomt op 1.447.831 aandelen ter nominale waarde van f 20 = f 28.956.620. In hun omvangrijkheid vergen zulke cijfers uiteraard wel enige verslaggeving. Viel verleden jaar uit de verslaggeving een zekere zelfgenoegzaamheid te beluisteren, die men vaak bij oude mensen aantreft, die braaf geleefd hebben, dit jaar is de toon, afgezien van de gebruikelijke breedsprakigheid, hier en daar wat klagelijk. Een aparte bijlage van het verslag is gewijd aan de concurrentie van de oliemaatschappijen onderling. Die schijnt enorm te zijn. Door die concurrentie is, in vergelijkbare geldswaarde, de benzine niet duurder dan 30 jaar geleden, zegt het verslag. Niettemin laat die concurrentie een vrij redelijk dividend, een hoog investeringsrendement en een enorme kapitaalproduktie toe. Van 1958 op 1959 is er bij de Groep meer dan twee miljard gulden toegevoegd aan kapitaal en niet uitgekeerd inkomen, belegd in het bedrijf. Dat is een kapitaalproduktie van circa 10 pct van het netto-actief, alle stille reserves dus buiten beschouwing gelaten. De industriële machtspositie achter deze cijfers is volstrekt onvoorstelbaar, ook omdat het hier een consolidatie betreft van tientallen maatschappijen en dus au fond iets irreëels. Op de som der gedragingen dezer industriële concentratie heeft niemand invloed. Geen aandeelhouder, geen staat, geen publieke opinie.

E.D.

[p. 8]

Felix Kersten

Op zaterdag 16 april is dr Felix Kersten aan een hartaanval overleden. In mijn krant staat dat bericht met een middelgrote kop en nog geen halve kolom commentaar op een binnenpagina. Verschillende, in het algemeen toch nogal belangstellende mensen in mijn omgeving wisten helemaal niet wie Kersten was of hadden slechts een flauwe notie: ‘Kersten, o ja, Kersten, was dat niet die masseur van Himmler? Heeft hij geen Hollanders in Duitsland gered of zoiets?’ Eerlijk gezegd heeft het bericht van zijn overlijden op mij ook maar een flauwe indruk achtergelaten.

Toch heeft Kersten door zijn persoonlijke invloed op Himmler, die hij masseerde in verband met een zenuwaandoening aan diens maag, weten te voorkomen dat vlak voor de bevrijding nog 800.000 mensen in concentratiekampen zouden worden omgebracht en dat in 1941, na de februaristaking, drie millioen Nederlanders naar Polen zouden worden gedeporteerd. Dat schijnt na een uitgebreid onderzoek allemaal onomstotelijk te zijn bewezen; verschillende landen en ook de Jewish World Conference hebben hem grote eer bewezen en in 1950 heeft Prins Bernhard hem ‘de versierselen van het Grootkruis van Oranje-Nassau overhandigd’, een feit dat niet velen zich meer zullen herinneren.

De geringe belangstelling voor Kersten moet maar zeer ten dele toe te schrijven zijn aan het slijtproces van de tijd. Zonder Kersten waren wij voor een groot deel uitgeroeid geweest, maar tientallen andere figuren die maar een microscopisch klein deel van de praktische betekenis van Kersten voor ons hebben gehad, herinneren wij ons veel beter. Een van de redenen moet wel zijn dat, ondanks alle duidelijke bewijzen van Kersten's heilzame invloed, hij in ons hart een dubieuze figuur is gebleven. Misschien niet helemaal ten onrechte, want het is eerder aan te nemen dat hij een sluwe avonturier is geweest, zij het van allure, dan een formidabel man van principes die uitsluitend voor de redding van de lijdende mensheid de buik van het monster is gaan strelen. Zeker in Holland is dat nogal een verdringenswaardige gedachte. Mocht Kersten hier na een paar eeuwen toch een standbeeld krijgen, dan zal dat ongetwijfeld zekere gelijkenis vertonen met dat van Willem de Zwijger of Johan van Oldenbarnevelt.

Tenslotte zal er nog een andere oorzaak zijn, misschien wel de belangrijkste; het is een geweldig vernederende en nog onsmakelijker gedachte dat wij fiere, knappe, heldere Hollanders, alles wat wij zijn en hebben moeten danken aan de handen van een masseur, oneindig veel meer dan aan alle Gerbrandy's bij elkaar. Niet alleen een vernederende en onsmakelijke gedachte is dat, het is er een die wij, zelfs al wilden wij, niet kunnen vatten. Ondanks alle bewijzen van het tegendeel kunnen wij nog steeds niet geloven dat middenin de twintigste eeuw ons naakte bestaan afhankelijk is geweest van de meest byzantijnse grilligheden en dat nog wel steeds zal zijn.

A.L.S.

Flinke woorden en verantwoordelijkheid

De voorzitter van de Christelijk-historische Unie, die tevens lid is van de Tweede-Kamerfractie, heeft op de algemene vergadering in Amsterdam onverwacht dreigende taal gesproken. Hij heeft gezegd dat die fractie van de CHU zich tegen de Mammoetwet zal verzetten en dat minister Cals verantwoordelijk is voor de politieke gevolgen, als hij het wetsontwerp met hulp van zijn partij en de socialisten binnen tracht te krijgen. Politieke gevolgen? Daaronder kan men natuurlijk vele dingen verstaan, naar mijn mening in de eerste plaats een crisis. Bij een extraparlementair kabinet, dat dus geen binding heeft aan de fracties, lijkt het forceren van een crisis door een fractie theoretisch een moeilijke zaak. Maar de praktijk heeft in het verleden wel anders bewezen. De twee christelijk-historische ministers en de twee staatssecretarissen zouden door een onverzoenlijke houding van hun geestverwante fractie zeker in een dwangpositie komen - of hun eigen partij in een politieke dwangpositie kunnen brengen. De CHU, politiek al sedert jaren, zacht uitgedrukt, een statische partij, heeft dus weer wat beweging in het politieke spel gebracht. Althans beloofd die beweging erin te zullen brengen.

Ik moet echter nog zien, dat er wat gaat gebeuren bij die Mammoetwet. Ten eerste zit de behandeling van de Mammoetwet muurvast en ten tweede is niet Beernink, maar Tilanus voorzitter van de christelijkhistorische Tweede-Kamerfractie en derhalve de politiek verantwoordelijke man. En de insiders in de politiek weten heel goed, dat Tilanus de verantwoordelijkheid voor de delicate onderwijskwesties, juist als Tweede-Kamerlid, op een wonderlijk zwijgzame manier opvat. Op een manier, waardoor die verantwoordelijkheid gewoonweg niet in het geding komt, voor Tilanus feitelijk niet existeert en ook niet tot een crisis kan leiden! En daaruit meen ik te mogen

[p. 9]

concluderen dat de woorden van de heer Beernink heel flink waren, maar dat de CHU voorlopig wel zal blijven, wat zij al jaren is. Ik herhaal dus: zacht uitgedrukt, nog steeds een statische partij.

A.F.L.

Een slecht resultaat

Overigens hebben de vermoedelijk verbaasde leden van de CHU meer kritische woorden over het kabinetsbeleid te horen gekregen dan de leden van alle andere regeringsverwante partijen op al hun vergaderingen te zamen. Acht knelpunten had Beernink in dat beleid ontdekt. Dat is niet gering. Minister Beerman, die namens de christelij k-historische regeringsdeelhebbers een speech je hield, vond ‘nog niet eens één knelpunt per minister’ bepaald geen slecht resultaat voor het kabinet. Niet slecht, neen, maar de twee knelpunten, die achter zijn naam horen te staan, waren dan ook niet opgesomd door de voorzitter. Met name: de spijtoptanten en de oorlogsmisdadigers. Over die spijtoptanten bleek de vergadering heel anders te denken dan de voorzitter en de minister. Dat was dus knelpunt nummer negen. Knelpunt nummer tien, het gratiebeleid, hadden de christelijk-historische heren Van Bruggen en Van Hulst in de Eerste Kamer al heel duidelijk geconstateerd. Voorzitter Beernink achtte zich daarom blijkbaar van deze plicht ontslagen. Twee knelpunten voor de minister van justitie en acht voor de rest van het kabinet. Voor de heer Beerman een slecht resultaat!

A.F.L.