Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 3]

Norman Mailer adverteert zichzelf
H.L. Leffelaar

De carrière van Norman Mailer is de case-history van een schrijver die, na eerst zelf tot het verval van zijn talent te hebben bijgedragen, nu tegen beter weten in blijft speculeren op het wonder als een van Amerika's belangwekkendste auteurs te eindigen. Met zijn laatste boek Advertisements for myself geeft hij die speculaties niet veel meer dan een schijn van waarschijnlijkheid.

Het boek bestaat uit vijf delen (532 pagina's) waarin Mailer een bloemlezing heeft samengebracht van zijn eerste short stories, artikelen over politiek, bijdragen aan The Village Voice (een wekelijkse krant voor Greenwich Village in New York, waarvan hij een der oprichters was), essays, commentaren op andere schrijvers, studies over de Beat Generation en tenslotte fragmenten van een op stapel staand werk, waarvan Mailer verwacht dat het 't meesterwerk is waarover hij op de eerste pagina al zegt: ‘... I would go so far as to think it is my present and future work which will have the deepest influence of any work done by an American novelist in these years.’ Aan al deze stukken gaat een gecursiveerde inleiding vooraf, en dat zijn dan de ‘advertisements.’

Deze advertenties hebben het karakter van boetedoeningen en geven Mailer een aanleiding zijn eigen feilen te bespreken. Het is duidelijk dat hij van deze ziel-blootleggerij het wonder verwacht dat zijn talent zal redden, maar ik heb toch niet kunnen ontkomen aan het gevoel dat dit exhibitionisme in feite een vorm van coquetterie is in plaats van de gedistantieerde confessie die het hoofd, na één heel goed boek en twee heel slechte romans, zindelijk maakt voor een meesterwerk. Mailer is een gelijkhebber en zijn coquetterie heeft het schrille toontje van iemand die eraan gewend is tegengesproken te worden. Het is, in meer dan één opzicht, het toontje van Jimmy Porter in Osborne's Look Back in Anger.

En toch is Advertisements for myself, na de twee dikke minnen voor Barbary Shore en The Deer Park, een boek dat de status quo van Mailer's talent herstelt; het zou de aanloop kunnen zijn tot een overtuigende revanche. Want Mailer is op z'n slechtst toch altijd nog interessant, en dat kan van James Jones - die Mailer geneigd was als zijn meerdere te erkennen - nauwelijks worden gezegd.

Op de achterkant van de omslag van Advertisements for myself heeft Mailer vier foto's van zichzelf laten afdrukken die de vier stadia van zijn carrière illustreren. Het zijn foto's die duidelijk laten zien wat er met hem sinds zijn eerste boek, The Naked and the Dead, is gebeurd. De foto bij de titel van dat boek toont een wat verlegen jongen, goed gekamd en geschoren, een sigaret in de rechterhand, de manchetten van zijn overhemd de vereiste centimeter uit de mouwen van een conservatief colbertje stekend. Op de foto bij Barbary Shore heeft hij de blik van de camera afgewend. Nog steeds heeft hij jas en das aan, maar de das is niet helemaal aangehaald. Zijn haar is langer en minder gekamd en hij heeft een agressief-peinzende uitdrukking op zijn gezicht, drie denkrimpels op het voorhoofd. Op de volgende foto, voor The Deer Park, heeft de transformatie plaatsgevonden. Uit zijn ooghoeken kijkt hij de fotografe aan. Hij ziet er wat verlopen uit, maar ondanks het geruite overhemd met de open boord zou hij nog steeds in zijn colbertje passen en er zich misschien ook wel veiliger in voelen. De laatste foto, voor The White Negro, drie jaar later, zou op een zolderkamer in Greenwich Village genomen kunnen zijn. Weer het geruite overhemd, hetzelfde warrige haar, maar hij heeft nu een Edwardiaans baardje en zijn gezicht is pafferig.

Zo is het met Mailer sinds The Naked and the Dead precies gegaan als wat betweterige

[p. 4]

familieleden van over het paard getilde neefjes voorspellen: ‘I was blasted a considerable distance away from dead center by the size of its success, and I spent the nest few years trying to gobble up the experiences of a victorious man when I still was no man at all, and had no real gift for enjoying life.’

Toch nam Mailer het risico om na The Naked and the Dead geen duurzaam en dodelijk succes à la Herman Wouk, Irwin Shaw en James Jones te worden, maar iets te willen doen waarbij de kans bestond dat zijn talent ontoereikend zou blijken. Dat Barbary Shore en The Deer Park mislukten is niet het gevolg van een te klein talent, maar van een verkeerd risico - want Mailer maakt ook in Advertisements for myself nog de onbegrijpelijke fout succes af te meten aan de plaats van een boek op het lijstje van de tien bestsellers: ‘The important reviews (van The Deer Park) broke about seven good and eleven bad, and the out-of-town reports were almost three-to-one bad to good, but I was not unhappy because the good reviews were lively and the bad reviews were full of factual error... The book moved fairly well, it climbed to seven and then to six on The New York Times best-seller list, stayed there for a week or two, and then slipped down ... it would have reached as high as three or two or even to number one if it had come out in June and then been measured against the low scales of summer ...’

De vier beste stukken in Advertisements for myself zijn The White Negro, Superficial reflections on the Hipster - de tekst van een op de band opgenomen interview met Mailer door Richard G. Stern - en twee fragmenten van het boek waaraan hij nu bezig is.

In The White Negro en in het interview (dat ik over de radio heb kunnen horen en dat op de band geïnspireerder is dan in druk) komt Mailer voor het eerst na The Naked and the Dead aan een toon toe die authentiek de zijne is, alsof hij ten lange leste zijn positie heeft bepaald en een gezichtspunt verworven. De toon is die, zoals gezegd, van een querulant - in dit geval van een ‘hipster’, die Mailer als de voorloper van een sociale revolutie ziet (hij maakt een onderscheid tussen een ‘beat’ en een ‘hipster’). ‘The only Hip morality (but of course it is an ever-present morality) is to do what one feels whenever and wherever possible ... to open the limits of the possible for oneself, for oneself alone, because, that is one's need.’ De kwintessens van deze revolutie is het doorbreken van het conformisme, en vooral van het conformisme van de huidige zedenleer, waarbij de neger als ‘a dominating



force in American life’ te voorschijn komt.

‘A time of violence, new hysteria, confusion and rebellion will then be likely to replace the time of conformity. At that time, if the liberal should prove realistic in his belief that there is peaceful room for every tendency in American life, then Hip would end by being absorbed as a colorful figure in the tapestry ... What the liberal cannot bear to admit is the hatred beneath the skin of a society so unjust that the amount of collective violence buried in the people is perhaps incapable of being contained, and therefore if one wants a better world one does well to hold one's breath, for a worse world is bound to come first, and the dilemma may well be this: given such hatred, it must either vent itself nihilistically or become turned into the cold murderous liquidations of the totalitarian state.’

De stijl van de ‘nieuwe’ Mailer in de fragmenten van het boek waarvan hij ‘a deep explosion of effect’ verwacht is een leesbare, avant-gardistische, barokke hutspot van Hemingway's dialogen, Faulkner's volzinnen en Joyce's ‘stream of consciousness’. Het stelt niet teleur, maar verrassen doet het ook niet, tenzij men, zoals ik, verrast is over de echtheid van de toon.

The Naked and the Dead was een goed boek omdat het, zoals Mailer het zegt, precies in het midden was - men wist bij het lezen: zo was het, daar is geen twijfel aan mogelijk. Het enige dat Mailer's nieuwe boek in de weg staat om die positie in ‘dead center’ te bereiken is Mailer zelf. Advertisements for myself had kunnen bewijzen dat men daarvoor niet meer hoeft te vrezen. Mijn vrees is echter nog niet verdwenen. Helaas, want ik vind Mailer toch nog steeds een schrijver van wie men ‘het wonder’ kan verwachten waaraan hij zichzelf vastklampt.