Hollands Weekblad. Jaargang 1

Een staalfabriek op Rozenburg
E. Damen

De minister van economische zaken is op de hoogte gebracht van een plan tot vestiging van een hoogovenbedrijf met een staalfabriek op het eiland Rozenburg en Zijne Excellentie voelt er wel wat voor. Het plan is afkomstig van de Nederlandse Kabelfabrieken te Delft, die het voor een belangrijk deel zullen financieren (f 100 mln ten minste van de eerste f 300 mln). De zg. Staal-Studie-Stichting is daarmede feitelijk aan haar einde gekomen, maar inmiddels zijn er toch wel enige bijzonderheden over het plan gepubliceerd. Er komt een hoogoven en daarnaast een fabriek voor Thomaszuurstofstaal (z.g. L.D./A.C.-staal). Cokes worden betrokken van de staatsmijnen; schroot komt aan dit proces nauwelijks te pas. Krupp is van de baan en Hoogovens zijn kwaad, want waren eventueel bereid geweest hun produktie aan te passen aan de Nederlandse vraag; dit echter pas over enige jaren, naar zij lieten weten in een communiqué. Indien de N.K.F. c.s. het project zelf kunnen financieren is er weinig kans, dat het niet doorgaat, want de enige invloed van de overheid ligt dan nog op het gebied van de z.g. infrastructuur, bij het ontwikkelen van het eiland en omgeving tot een bruikbaar industriegebied. Dit laatste is overigens iets, waaraan de olie-maatschappijen, die bij Rotterdam een Europese taak verrichten, al jarenlang heel wat hebben gedaan (met eigen middelen, voldoende en efficient) zonder dat ooit iemand in het openbaar enige appreciatie heeft uitgesproken. Doch dat terzijde. De aanloopkosten van deze infrastructuur worden geraamd op om en nabij de f 50 mln, een betrekkelijk bescheiden bedrag dus, waarvan op den duur tóch een deel voor Rozenburg c.a. had moeten worden uitgegeven.

Waar het nu eigenlijk om gaat, is of het beter is een nieuwe staalfabriek te bouwen (met uitbreidingscapaciteit tot eventueel 3 miljoen ton staal) of dat men beter de capaciteit van de Kon. Ned. Hoogovens kan vergroten tot ongeveer het dubbele van nu, dus ook ongeveer 3 mln ton. Hoogovens blijkt bereid te zijn de specifieke wensen van afnemers van toekomstig Thomasstaal tegemoet te komen (zeggen zij nu). Het Handelsblad schreef, dat hier een Salomonsoordeel wordt verlangd en zo is het, wanneer men ten minste niet een vooropgezet uitgangspunt heeft. Een voorbeeld van een vooropgezet uitgangspunt is als men aanvoert, dat Hoogovens in de grond van de zaak nog altijd een overheidsbedrijf zijn en de invloed van de overheid er althans aanmerkelijk

[p. 5]

groter is dan zij bij Rozenburg kan worden indien de N.K.F. de leiding heeft. Wat niet is, kan echter nog komen en de financieringsvorm op Rozenburg speelt daarbij een rol. Bovendien zijn de staatsmijnen in het Rozenburgproject betrokken, al heeft t.a.v. de cokesleveranties de staatsmijndirectie intussen wel misverstand veroorzaakt, dat inmiddels opgehelderd werd.

Er is nu een economisch onderzoek gepubliceerd in Econ.-Statistische Berichten van het Rotterdamse Economisch Instituut. Dat onderzoek concludeert op economische overwegingen dat vergroting van de Nederlandse staalproduktiecapaciteit verantwoord te achten is. De onderzoekers gaan dan na, waarom vestiging in Rotterdam juist zou zijn en geven het antwoord, dat er alles voor te zeggen is op Rozenburg een staalfabriek neer te zetten. Niet, of onvoldoende in het



gunstigste geval, gingen zij na, hoe het nu zat met de uitbreiding van de bestaande capaciteit. Het leek wel of zij iets tegen Hoogovens hadden. Dat zal wel niet, het is eenvoudig een menselijke tekortkoming in een vrij snel verwerkt onderzoek, maar als het zo was, zouden ze niet alleen staan, want er schijnen in Nederland toch wel de nodige staalverwerkende industrieën te zijn, die een ‘concurrent’ van Hoogovens wel prettig vinden.

Bij aardolie kan men zeggen: olie is olie. D.w.z. dat er allerlei soorten van aardolie zijn, maar dat elke moderne raffinaderij met elke soort olie kan werken en toch steeds op dezelfde benzine, stookolie en derivaten uitkomt. Bij kolen is dat al anders. Vetkolen hebben heel andere technologische eigenschappen dan antraciet. Het zelfde geldt voor staal. Bij staal kan men niet zeggen: ze hebben in Nederland per jaar nu 3 mln ton nodig en ze maken maar 1,5 mln ton, want er zijn vele soorten staal met uiteenlopende eigenschappen en aanwendingsmogelijkheden. De staalproduktie begon in feite bij Bessemer met het z.g. Thomasstaal. Het later ontdekte SM (Siemens-Martin)-staal was in het algemeen van hogere kwaliteit, maar behoefde om tot stand te komen schroot. Door het stijgen van het staalverbruik in de wereld en ook daarbij per hoofd van de bevolking is men gaan spreken van een structureel schroottekort. D.w.z. dat er minder staalprodukten ‘verschrot’ kunnen worden dan de behoefte aan schroot groot is. Ik geloof daaraan niet meer. In de eerste plaats neemt de schrootproduktie bij de grotere omloopsnelheid van de investeringsgoederen toe en wel sneller dan de staalproduktie relatief toeneemt. In de tweede plaats raakt het schroot op de achtergrond.

Er heeft zich namelijk de laatste tien jaren een hele revolutie voltrokken op staalgebied. Wie daarover op lekenniveau iets wil lezen zou ik willen verwijzen naar een uitstekend schoolboekje (U.T.S.-niveau van J.B. Wolters in Groningen, geheten ‘Materialenkennis, deel I, werktuigbouw’ door W.E.H. Evers; f 5,50). Het is niet zo, dat men uit dit boekje technoloog kan worden en h.t.s.-ers en hogeren zullen er wel om glimlachen, dat ik het noem, daar het geschreven is voor jongens, die net van de ambachtsschool komen, maar het informeert ook een leek en daar gaat het nu om, als er geholpen moet worden tot een verantwoorde algemene meningsvorming te komen.

De hier bedoelde evolutie op staalgebied betreft een procédé, dat is uitgevonden door de Vereinigte Oesterreichische Eisen- und Stahlwerke in hun bedrijven te Linz en Donawitz. Vandaar de naam ‘L.D.-Verfahren’. In het Nederlands spreekt men van zuurstofstaal. Er komt veel elektriciteit aan te pas. De Hoogovens, die altijd alles anders noemen dan de restvan de bevolking spreken van Oxystaal. Dit Oostenrijkse proces is verder uitgewerkt en verbeterd door de ARBED (Aciéries réunies de Burbach, Eich et Dudelange in Luxemburg) en door het beroemde Belgische Centre des Recherches métallurgiques te Luik. De beginletters van ARBED (A) en Centre (C) werd aan L.D. toegevoegd en zo spreekt men nu over L.D./A.C.-staal. Dit heeft men tegenwoordig in twee kwaliteiten, die in feite tot de Martinstaal- en Thomasstaalprocessen zijn terug te voeren.

De wetenschappelijke en technische wereld is onverdeeld van mening, dat het L.D.-staal de toekomst heeft. In kwaliteit staat het bovenaan. In kosten tamelijk onderaan en in hanteerbaarheid ligt het bijzonder gunstig door de mindere afhankelijkheid van schroot. Het aantal staalfabrieken in de wereld, dat

[p. 6]

het LD-procédé toepast, neemt per jaar sterker toe dan de totale toeneming van het aantal staalbedrijven. Het ziet er duidelijk naar uit, dat de conventionele staalproduktie meer en meer zal worden vervangen door deze nieuwe methode. De Amerikanen, die aanvankelijk - als zeer conservatief op het gebied van staalproduktie - op het procédé uit een arm land neerzagen, zijn er doodzenuwachtig over, wat de commerciële consequenties betreft.

Indien nu de grote kans bestaat, dat de verdere ontwikkeling van de staalproduktie zowel in Europa als elders in de wereld niet meer een kwestie is van geleidelijke uitbreiding van bestaande installaties, maar van volledige vernieuwing van de produktie-methode, dan wil dat zeggen, dat een nieuwe L.D.-staalfabriek niet zonder meer als een twijfelachtige uitbreiding van de bestaande capaciteit (ook in groter verband: E.G.K.S., hele wereld) kan worden opgevat, maar als een fase van vernieuwing. Er is een zekere parallel met de basis van de energiemarkt. Zo goed als de kolen de turf verdrongen en de olie nu weer de kolen verdringt, zo is het mogelijk te achten (en m.i. niet onwaarschijnlijk) dat we aan de vooravond van het L.D.-tijdperk staan. En dan moet Rozenburg een reële kans krijgen, ook al zitten er commerciële overwegingen achter terzake van de rentabiliteit van geïnvesteerde vermogens. Dat is óók een kant van de kwestie. Vooral omdat op het ogenblik de economisten het hoogste woord hebben, kan een technisch of technologisch argumentje wel eens worden aangevoerd.

Ten slotte is er het schrootprobleem. Volgens de plannen, die nu voor Rozenburg klaar zijn, is voor de opgezette produktie geen schroot nodig. Dat was een der eerste voorwaarden van de Hoge Autoriteit. Deze nu leeft nog geheel in de sfeer van een structureel wereldschroottekort, zoals zij ook de kolencrisis nog steeds conjunctureel noemde toen alle oliemannen van drukte de managersziekte kregen. De conditie lijkt nu heel verstandig. Maar wij hebben in Nederland een oplopende schrootproduktie en bovendien een voortdurend jonger wordende, grote, vloot. Het is niet te hopen, dat we over enkele tientallen jaren met ons eigen schroot blijven zitten, want het kan gek gaan in de wereld, alle economische prognoses ten spijt.

De vignettenserie (‘Ubu roi’) in dit nummer is van Peter Vos