Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 8]

Korte commentaren

Wat doen wij ermee?

Na vijftien jaren is de onderwereld van de concentratiekampen nog niet uitgewerkt. Terwijl sommige groepen zich moeite geven om aan te tonen dat wij er drie miljoen dood hebben achtergelaten en geen zes miljoen, komen er nog steeds enkelingen levend naar boven geborreld, maar uitsluitend uit de kring van beheerders en slachters. Wij zetten ze dan in de gevangenis of maken ze dood en haasten ons ze aan te duiden als onmensen, monsters in mensengedaante. Daarmee proberen wij te ontvluchten aan de werkelijkheid, dat zij de onzen zijn, medemensen en tijdgenoten. Ze dood te maken gaf in het begin misschien nog een zekere voldoening, maar die behoefte aan wraak zal bij de meesten wel zijn geweken naarmate de periode tot een afgerond en absoluut onherstelbaar verleden is gestold. Als wij ze nog doden zeggen wij dat het voor straf is, maar is het niet eerder een andere poging om te ontkomen aan walgelijke sporen van vroeger?

Wij mogen wel dankbaar zijn dat de condities die zulke uitspattingen onder ons mogelijk maken tegelijkertijd onze overlevingskansen bieden: zintuigen niet langer of fijner dan nodig is om het leven zin te geven en een denkvermogen als vluchtig, troebel gas. Dank zij deze beperkingen zijn wij erin geslaagd ons door het lot van de zes miljoen vernietigde levens niet de lust tot verder leven te laten ontnemen, de meesten door te vergeten, sommigen door er een rekensom van te maken en enkelen door ze te isoleren tot een begrip waarmee nog juist draaglijk te werken valt.

Maar een enkele maal nog wordt de status quo gescheurd door een nieuwe eruptie van daarginds, de oogetuigeverslagen naar aanleiding van het proces tegen oud S.S.-sergeant Bugdalle uit het kamp Sachsenhausen. Wanneer Bugdalle en zijn vrienden Sorge en Schubert er zin in hadden, namen zij een aantal Joden en spoten hen met brandslangen op de mond totdat de slachtoffers de lucht werd afgesneden. In andere gevallen werden slachtoffers, door voorafgaande mishandelingen bewusteloos geworden, in het waslokaal doodgespoten met een harde, koude straal op de mond, op de halsslagader en het hart. Aan het eind door de voorzitter van het hof gevraagd of de dienst in het kamp hem bevallen was, antwoordde Bugdalle: ‘Neen, de dienst was eentonig.’

Daar gaan wij dan; voorzover wij niet vloeken, sissen of maar dadelijk de radio aanzetten, zijn wij al bezig het te omvatten, te proberen er iets mee te doen. Wij moeten er toch iets mee doen, een functie geven, een zin? Een hoger wezen zou ons dan wel moeten zien als een klein insect aan de rand van een gat, tastend met al zijn tentakeltjes. Dan draait het zich om en schuifelt weg. Maar wij worden niet gezien.

A.L.S.

Tornen

Aan het feit, dat het op 5 mei 1960 vijftien jaar geleden zal zijn, dat Nederland zijn vrijheid herkreeg, valt niet te tornen. Jammer eigenlijk, want wij Nederlanders tornen graag. Dat hebben we in de afgelopen vijftien jaren getoond. Van de herkregen vrijheid tot tornen hebben we gretig en deskundig gebruik gemaakt. Hoe veelzijdig ons tornvermogen is blijkt vooral uit de manier, waarop we ons jaarlijks ‘bezinnen’ op de vraag hoe we de 5de mei zo geruisloos mogelijk kunnen herdenken.

Ook dit jaar, nu het derde vrijheidslustrum voor de deur staat, zijn we weer met frisse ernst aan het tornen geslagen. Het resultaat is bekend. De schier metafysische autoriteit van de heer De Quay zelf moest eraan te pas komen. We krijgen vrij van onze werkgevers. Zo maar, alsof het niets kost.

Maar daarmee is de kous niet af. We gaan feestvieren. Stijlvol en waardig uiteraard en dus: georganiseerd. Zonder een degelijke organisatie is een stijlvol en waardig feest niet denkbaar. Zonder een degelijke organisatie zouden we of helemaal geen feest kunnen vieren of - excusez le mot - spontaan gaan feesten.

Spontaan feestvieren betekent voor ons meer op plechtigheden en inzamelingsacties berekende volk: loltrappen. Loltrappen bij de herdenking van een zo ernstige aangelegenheid als de bevrijding past niet. En daarom: georganiseerd feestvieren. Dat wil zeggen: een comité, een nationaal comité wel te verstaan, compleet met koninklijke bescherming en een artistiek adviseur, met een comité van aanbeveling, een werkcomité en een rood-wit-blauwe brochure

[p. 9]

voorzien van een warm inleidend woordje van de minister-president.

Aan de deskundigheid van het Nationaal comité zal niemand durven tornen. Ze zitten er allemaal in: de predikant-directeur van de V.P.R.O., drs. van Nieuwenhuyzen, mevr. M.J.A. van Nispen tot Sevenaer en pater drs. A. van Straaten O.E.S.A. in het werkcomité en in het 62 leden tellende comité van aanbeveling zetelt prof. dr. Beel naast kolonel Palstra van het Leger des Heils en de landdrost van de Noordoostelijke polder Minderhoud naast de opperhumanist Van Praag.

Voor hen, die nog niet overtuigd zijn, dat de 5de mei 1960 waardig en stijlvol zal worden gevierd zij vermeld, dat ons Nationale comité niet alleen ‘werkmappen’ met richtlijnen voor het organiseren van lekespelen, ringsteken en volksdansen zal uitdelen, maar dat het ook een boekje over de oorlog zal doen uitgeven, een handzaam boekje voor de jeugd, een leerzaam boekje dus, met als bijzondere verrassing een voorwoord van drs G.C. Stubenrouch.

‘Feesten’, zo schreef Jan Romein in zijn bijdrage aan Nationale snipperdag, de ter gelegenheid van de tiende bevrijdingsdag uitgegeven gemeenschappelijke aflevering van negen letterkundige en algemeen-culturele tijdschriften, ‘feesten is een bij uitstek en bij definitie collectieve bezigheid. Het is ook een uiterst menselijke bezigheid.’ Inderdaad, professor Romein, daar valt niet aan te tornen.

A.v.D.