Hollands Weekblad. Jaargang 1

Recht en politiek
door E. Damen

Het vennootschapsrecht in de westduitse Bondsrepubliek heeft de laatste jaren een hele evolutie doorgemaakt. De eerste tien jaren na het tot stand komen van de Bondsrepubliek heeft men zijn handen vol gehad met het in overeenstemming met elkaar brengen van het bestaande recht en de wetgeving van de bezettingsmachten, die speciaal de ontvlechting van de grote concerns op het oog had. Toen kwam een fiscale wetgeving, die er op gericht was uitgekeerde winsten minder zwaar te belasten dan in het bedrijf gehouden winsten, die verdere expansie moesten financieren. Daarna kwam er een nieuwe golf van fiscale en juridische correcties, welke tot doel had een zekere financiële versterking van de bestaande ondernemingen in de E.E.G. mogelijk te maken. Er moest een sluitingsdatum worden gesteld om de zaak fiscaal hanteerbaar te houden en die sluitingsdatum is 31 december 1959.

Er is de laatste maanden in het westduitse vennootschapsland koortsachtig gewerkt om op tijd klaar te komen. In de sfeer van reconstructies der concerns speelden enkele zeer grote aandeelhouders een belangrijke rol. De kleine aandeelhouders werden in tal van gevallen uitgekocht en als de meest voorkomende vorm van onderneming ontstond de G.m.b.H. (Gesellschaft mit beschränkter Haftung, vennootschap met beperkte aansprakelijkheid) terwijl A.G. (Aktiengesellschaft, met publikatieplicht) op de achtergrond is gekomen.

Deze ontvoogding, ja uitwerping van de kleine kapitaalverstrekker is door de enige westduitse minister, die nog wel eens onpolitiek zijn mond durft opendoen, prof. dr. L. Erhard, fel gelaakt, maar onder de welwillend vaderlijke blikken van de bondskanselier Adenauer zijn de grote concentraties de laatste weken een fors eind opgeschoten en zijn we in West-Duitsland alweer een heel eind dichter bij de vroegere status gekomen. Economisch bezien is dat niet altijd verwerpelijk, zoals ook in Nederland de ontwikkeling van de economische concentraties aantoont. Iets anders is, in hoeverre het juist is, dat zeer veel vennootschapsrecht geconcentreerd wordt in handen van enkele zeer grote aandeelhouders (Flick, Stinnes, Thyssen e.d.).

Wanneer de concentraties in de sfeer van de vennootschappen voor kolen en staal plaats hebben, is de goedkeuring vereist van

[p. 8]

de Hoge Autoriteit van de E.G.K.S. Een dergelijk geval heeft zich in december voorgedaan bij de voorgenomen fusie van de August Thyssen Hütten AG en Phoenix/ Rheinrohr. De Hoge Autoriteit (die ten slotte ook de kranten wel zal lezen) was tijdig op de hoogte van de ontwikkeling en weet dus, dat 31 december 1959 juridisch een belangrijke datum is. Supranationaal heeft de Hoge Autoriteit niets met de nationale wetgeving te maken, maar indien men niet praktisch blijft, in het moeilijke supranationale bedrijf, verliest dit bedrijf veel van zijn zin. Over de toelaarbaatheid van de fusie oordelen kan de Hoge Autoriteit uiteraard slechts binnen de mogelijkheden van het Verdrag op de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. Politiek kunnen de leden van de Hoge Autoriteit elk een eigen standpunt innemen, als Hoge Autoriteit hebben zij tezamen slechts uit te maken of zij op grond van het Verdrag de fusie Thyssen/ Phoenix moeten toestaan of niet.

Nu is men echter in Luxemburg kennelijk enigszins van streek geraakt, zodat een beslissing vóór Kerstmis is uitgebleven en deze vermoedelijk pas kan plaats hebben na de eerste vergadering van de Hoge Autoriteit te Luxemburg in de eerste weken van januari. Wordt de fusie afgekeurd, dan is er fiscaal niets aan de hand, maar als zij wordt getolereerd (hetgeen vermoedelijk toch wel het geval zal zijn) dan komt de zaak fiscaal in de knoop, daar de termijn is verstreken. Er is natuurlijk altijd wel wat op te vinden, maar erg fraai is de figuur niet. Voor de juristen en de ambtenaren van het Europese Hof wordt het wellicht een kluifje, zo ook voor de westduitse belastinginstanties, alsook voor de kleine en grote aandeelhouders.

Deze ontwikkeling is er een voorbeeld van, dat het wel heel mooi is een supranationale gemeenschap op te zetten, maar dat het leven in de diverse landen doorgaat. In de eerste plaats was de westduitse vennootschaprechtsherziening anders bedoeld dan zij thans blijkt uit te werken en in de tweede plaats blijkt het westduitse recht nu zover af te komen staan van het in Europa overwegend geldende, dat de Hoge Autoriteit tegen de ontwikkeling nauwelijks meer opgewassen is. Politiek is ongetwijfeld de meerderheid der Europese burgers helemaal niet geporteerd voor de enorme concentraties in West-Duitsland, maar juridisch is er niet veel aan te doen. Tussen geschreven recht en politiek moet de Hoge Autoriteit haar weg zoeken. Een Salomonsoordeel heeft zij nog nooit afgegeven; misschien wordt het nu toch de eerste keer. Misschien ook wordt haar gezag verder verzwakt.