Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 10]

Korte commentaren

Bankpolitiek

In België en Luxemburg is daags voor Kerstmis het officiële wisseldisconto van de centrale bank verhoogd tot 4 pct. Van de toonaangevende westerse landen is het disconto nu 4 pct. in Engeland, de Ver-Staten, West-Duitsland, de halve Benelux en Frankrijk. In Nederland is het 3 ½ pct. Dit houdt in, dat de Nederlandse geldmarkt kortlopende belegging in het buitenland zoekt, waar de rentestand hoger is dan bij ons. Als die toestand zo voortduurt, wordt het voor de Nederlandse staat op een gegeven moment moeilijker om schatkistpapier te plaatsen op de condities, die men in ons land tot dusverre gewend was. Er is in een zich nog steeds verder industrialiserend land voortdurend een zekere behoefte aan goedkoop geld.

Bij een sterke uitstroming van geldmarktmiddelen is de kans groot, dat ook de kapitaalmarkt krap gaat worden. Een stijgend beroep op de kapitaalmarkt staat in ons land voor de deur in verband met de vrij sterke expansie, die het bedrijfsleven alom vertoont. Doordat het geldmarktbedrijf in ons land vrijwel uitsluitend in handen is van de grote banken werkt de uitstroming van geldmarktmiddelen remmend op de kredietverlening. Aan de andere kant koopt het buitenland op vrij grote schaal Nederlandse effecten, terwijl er voor de beleggingzoekende institutionele beleggers in het binnenland al niet voldoende aanbod van effecten is. Er was hierdoor de laatste tijd een sterke koersenstijging bij de z.g. internationale fondsen.

Door deze koersenstijging is het feitelijk rendement op aandelen scherp gedaald en bevindt zich dit vrijwel op het niveau van risicomijdende beleggingen. In deze situatie werkt de goedkoopgeldpolitiek niet gunstig. Bij een hogere rentevoet (discontoverhoging) wordt de uitstroming van geldmarktmiddelen geremd. De aandelenkoersen worden bij discontoverhoging meestal over de hele linie verlaagd en enige correctie treedt op t.a.v. de rendementsverhouding tussen risicodragend en risicomijdend kapitaal. Tegenover de stijging van de rente staat een zekere verruiming van de kredietverlening.

De situatie van nu doet de vraag opkomen of het juist is, dat de centrale bank slechts over het ‘klassieke middel’ van het disconto beschikt, versterkt door een z.g. ‘gentlemen's agreement’ t.a.v. de binding van liquiditeiten. Men kan de vrijheid in het ondernemen voorstaan, maar men moet niet zweren bij een bepaalde techniek. In het verkeer is de burger - terecht - vrij daarheen te gaan waar hij wenst. De fietspaden zijn echter niet voor auto's, noch de snelwegen voor fietsen. Indien de vrijheid der banken de kapitaalmarkt ontwricht, zijn enige verkeersregels niet onredelijk. Een gedifferentiëerd stelsel van liquiditeiten-binding naar het model van de Bundesbank is in de toekomst wellicht onvermijdelijk. Naarmate een economie gecompliceerder wordt, zijn net als in het verkeer meer spelregels onvermijdelijk. Tenzij het bankwezen in de geldmarktoperaties dezelfde zelfkeheersing weet op te brengen, als bij de opstelling van zijn jaarstukken, die van een terughoudendheid plegen te getuigen, die niet meer van deze tijd is.

E.D.

De bromschoen

‘De Ingenieur’ van 25 december roept met een kort bericht tegenstrijdige gevoelens in mij wakker. Enerzijds afgunst en spijt dat het een ander wel gelukt is en dat die nu met de winst gaat strijken, anderzijds vreugde en voldoening dat een ander eenzelfde idee kreeg en dit nog kon uitvoeren ook.

Het is de rolschaats die het idee oproept. Waarom niet beide schaatsen met een klein motortje uitgerust, door de tenen te bedienen? Het ideale vervoermiddel voor de stad: het neemt geen plaats in, men heeft de handen vrij, er kunnen trappen mee opgelopen worden, de kosten zijn miniem. Een poging om de rolschaatsen met behulp van speelgoedmotortjes te laten bewegen wilde niet lukken: het raasde geweldig maar ik kwam geen stap vooruit.

De heer L.R. Richards heeft echter een ‘skeeter’ ontwikkeld met een staanplaats van 45 cm op een kunstrolschaatsonderstel die door een model-vliegtuig-motor wordt aangedreven met een snelheid drie maal zo groot als die van een voetganger. Het slechts 5 ½ kilo wegende voertuig zal waarschijnlijk voor $50 in serie te maken zijn.

Het wordt uit dit bericht niet duidelijk of men met beide voeten op één onderstel staat, maar de naam ‘miniatuur-scooter’

[p. 11]

doet dit wel verwachten. En dan zou de grote bewegelijkheid die de gebruiker de mogelijkheid geeft tot voetballen, in trams stappen en snel draaien, verloren gaan.

Maar het zal met deze uitvinding wel weer net zo gaan als met die tientallen andere waarvan men bij het lezen de grootste verwachtingen heeft: na het eerste bericht (dat meestal uit de U.S.A. afkomstig is, zoals ook hier) hoort men er nooit meer wat van.

B.C.

Mundus vult decipi

Amerika heeft toch wel wat vóór. Kan men zich voorstellen dat er in Nederland een parlementaire commissie wordt gevormd die een onderzoek moet instellen naar toestanden die niet volgens de wet strafbaar zijn, maar dat misschien wel moeten worden? De schrik slaat de Haarlemse bisschoppen, de Draka-commissarissen en de Amsterdamse burgwalheren al om het hart. Maar het Amerikaanse congres kent zo'n commissie en deze heeft met veel publiciteit de quizschandalen geopenbaard, waarbij de zelfbeschuldigingen zo talrijk waren als men alleen in Rusland voor mogelijk hield.

Is het quizbedrog wel zo immoreel? Vele Amerikanen zijn er niet van overtuigd. Moeten we dan de valse snorren niet veroordelen en in de Westerns met echte kogels schieten? En wat moeten we denken van een goochelaar die ons een konijn en Macmillan die ons een spoedige topconferentie belooft? Maar deze argumenten zijn niet geheel zuiver. Het publiek weet uit ervaring dat snorren en kogels niet echt zijn. Het beseft dat het konijn wel in de mouw zal zitten en dat politici wel eens wat zeggen om de verkiezingen te winnen. Bij de mensen die de vragen van de prijskamp wisten is veel meer van bedrog sprake. Het publiek heeft immers reden te geloven dat het echt is. Een paar jaar geleden zag ik de Utrechtse wonderdokter Tenhaeff op de televisie een ‘stoelenproef’ doen, die overigens grandioos mislukte. Dit soort optreden staat op een lijn met het quizbedrog.

Nu het de kijkers duidelijk is geworden dat er wel eens getrieveld wordt zijn de quiz-mededingers gelijk aan goochelaars en politici en kan men hun dus geen verwijten meer maken, wanneer het een doorgestoken kaart is.

Hoe is het in Nederland? De deelnemers worden hier niet vooraf ingelicht. Maar er gebeurt wel iets anders: het knippen in de geluidsband na afloop. Dit wordt bij alle radioverenigingen verantwoord geacht. Iets erbij is immoreel, iets eraf is geoorloofd. Hoe wankel dit pad der moraliteit is bewees mij een curieus geluidsbandje waar uitsluitend door wegknippen uit de troonrede een bedenkelijk rijmpje was vervaardigd.

B.C.

Toneeltraditie

Het is een tragische illustratie voor de nederlandse volksaard, als er zoiets bestaat, dat van de twee traditionele toneelopvoeringen die we hier hebben er een geen toneel is, en de andere een middeleeuwse moraliteit. Want was is de Gysbrecht anders dan een aangekleed hoorspel over het wel en wee van een aantal oorlogsverslaggevers die elkaar zoeken te overbieden in het vertellen van gruwelijke gebeurtenissen?

Gelijck een waterstroom geweld doet op een sluis
en elx gehoor verdooft met ijsselick geruis,

geven ze hun reportages over onzichtbare wapenfeiten waarvoor hun geharnast handenwringen maar een mager vervangingsmiddel betekent. Bestaansredenen heeft deze traditie niet. Het is een execrabel stuk waaraan alles wat het tot toneel zou kunnen maken ontbreekt, de honderd regisseursvisies ten spijt. Zelfs de zeurkousenkoopman Vondel zelf heeft er betere geschreven. De heilsboodschap van de engel Rafael is allang verjaard; de stad Amsterdam voelt deze bemoedigende schouderklop nu eerder als een nekslag, en als initiatie tot het toneel - het laatste argument, niet van de kunstminnenden maar van de opvoeders - is het ten enen male misleidend en eerder afschrikwekkend dan lichtend voorbeeld van wat toneel kan zijn.

Wie hoort dit treurspel aen, die niet zijn traenen laet: over de verspilde energie, gelden, het smaakbederf en de verveling? Bovendien is de traditie onvolledig. In Vondel's tijd hield het publiek alleen zijn mond voorzover het door de verrichtingen op het toneel met stomheid geslagen was; overigens werd er gekwebbeld en gevreeën, gesnoept en toeback gesogen, gesnoven en gespogen. Laten we het nieuwe jaar beginnen met het vernieuwen van dit deel der traditie. De ongemotiveerde devotie van de zaal heeft het toneel al te veel schade toegebracht. Het is onbegrijpelijk dat men bv. een liederlijk vals stuk als J.B. zonder openlijk protest uitzit, ja zelfs uitzinnig applaudisseert nadat het afgelopen is, en niet ómdat het afgelopen is. Natuurlijk, de spelers hebben hun best zo vreselijk gedaan, maar een stratenmakershandlanger verdient ten slotte ook zonder handgeklap in het zweet zijns aanzijns het brood.

Onze enige kans om misnoegen over

[p. 12]

stukkenkeus kenbaar te maken is gelegen in ostentatieve handelingen tijdens de voorstelling. Wat de Gysbrecht betreft stel ik het volgende voor. Een gideonsbende van vijftig medestanders leert een aantal passages uit de Gysbrecht uit het hoofd. In aanmerking komen bv. ‘Waer werd oprechter kout...’, ‘O kerstgans schoner dan een haze...’ en ‘Doen stond Klaerisse daer bij Gozewijn ontbloot...’, en meer van dergelijke licht aansprekende regelen. De groep neemt premiereplaatsen op alle rangen in groepjes van vijf. Beurtelings verheffen zij zich, zeggen goed gedrild hun klaus en worden vervolgens door de suppoosten vewijderd. Nadat de derde groep vanaf de eerste gaanderij zijn zegje gezegd heeft, is de zaal eindelijk wakker, komen de suppoosten handen te kort, dart de heer Smit dolzinnig rond, en zijn de spelers voldoende ontsteld geraakt om er verder met de helm naar te gooien, meer is het stuk ook niet waard. Zo zal deze spontane demonstratie aantonen met hoeveel vrucht de Gysbrecht al die jaren beluisterd is, hoezeer de tekst ons aan het hart gebakken is, hoe springlevend onze traditie is, zo dat de acteurs met recht kunnen uitroepen:

Ick heb noch hier en daer veel vrienden op mijn hand. (r 1579).

d'O.