Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 9]

Korte commentaren

T.V.-reclame

Deze week houdt het achtbare genootschap voor reclame in Nederland een groot congres in Groningen. Het onderwerp is de verhouding van de consument tot de reclame. Wat is dat nou voor een thema, dacht het reclamevakblad Ariadne. Het ging op onderzoek met assistentie van de Stichting voor Statistiek. Velen in Nederland werden ondervraagd over wat ze van reclame dachten. Er was nauwelijks een eenheid van gangbare antwoorden. Het percentage van lieden, die aan iets minder gunstigs dachten viel niet mee. De overgrote meerderheid ziet echter in, dat de tegenwoordige produktie reclame behoeft om op de juiste plaats aan te komen.

Het media bij uitstek is nog altijd de drukpers. Maar nu is de t.v. er. In Nederland wil men het culturele t.v.-straatje graag schoon houden, maar intussen gaat de t.v.-ontwikkeling door. Cijfers daarvan zijn dezer dagen in Engeland gepubliceerd. Er wordt in Engeland per jaar op het moment ongeveer een miljard gulden uitgegeven voor reclame via de drukpers. De t.v.-reclame zal daarnaast in 1959 vermoedelijk oplopen tot nog eens f 750 miljoen extra. Dat is een interessante ontwikkeling. Want als de verhouding zo blijft, wordt de reclame dus ongeveer 75 pct duurder. Aangenomen kan worden, dat er enige verschuiving zal zijn doordat voor sommige artikelen naast t.v.-reclame verder nauwelijks meer andere reclame nodig kan zijn. De drukpersreclame gaat dan achteruit. Die verschuiving zal intussen moeten worden afgewacht. De meest voor de hand liggende vraag is in hoeverre de hogere kosten voor reclame een tegenwicht kunnen vinden in de grotere omzetten als gevolg van de reclame of dat er een kostprijsstijging is begonnen, die op een gegeven moment in de verkoopsprijzen tot uiting zal komen. Dat zou de consument natuurlijk sterk interesseren. Het nog steeds onontsluierde geheim van de reclame is de werking van de wet van de verminderde meeropbrengst. Het publiek kan zijn geld maar eenmaal uitgeven en bovendien hebben bepaalde behoeften een grens. Indien de reclame niet verder kan helpen de omzet te doen stijgen, gaat ze kostprijsverhogend werken, maar waar ligt dat moment? Is het niet eigenaardig, dat de reclame zelf steeds duurder is geworden? Ligt dat aan de monopolie-positie der weinige media? Dan is commerciële t.v. misschien zo gek nog niet. Een heel andere vraag is of de t.v. zelf de reclame niet nodig heeft om een zekere t.v.-moeheid tegen te gaan. Een krant zonder advertenties is een onding en dus onbestaanbaar. Geldt dit wellicht ook voor de t.v.? Het is een prettig gevoel geen staatssecretaris voor t.v. te zijn.

E.D.

Te normaal

Hoe gedachteloos en dwaas begrippen als normaal en abnormaal in de openbare opvattingen worden gehanteerd bleek mij onlangs weer uit een incident dat zich heeft voorgedaan bij de terugkeer van Koningin Elisabeth van een van haar reizen. Beambten hadden op het vliegveld onder het ontvangstcomité van ministers en andere hoge functionarissen een heer ontdekt die geen hoge functionaris was, ofschoon hij wel was gestoken in het bijpassende uniform van zwart pak en bolhoed. Men heeft hem verzocht te vertrekken, hetgeen hij weigerde omdat ‘hij zich als Engelsman gerechtigd voelde zijn koningin te begroeten’. De beambten hebben hem toen opgetild en weggedragen; naar het politiebureau. Tot zover is de werking van de openbare macht niet eens zo verbazend onredelijk; het treft zelfs aangenaam dat men de man weg heeft gedragen, want in veel andere landen was hij waarschijnlijk weggetrokken, gesleurd of misschien wel geranseld.

Maar dan verklaart de politie zonder een spier te vertrekken, na hem gedurende vier uur te hebben verhoord: ‘Hij is niet gevaarlijk. Hij wilde eens helemaal vooraan staan bij een belangrijke openbare gebeurtenis. Hij is nu voor een onderzoek opgenomen in een hospitaal voor geesteszieken.’

Welk een pijnlijke situatie zou er zijn geschapen wanneer wij die eerlijke, simpele klabakken aan hun woorden zouden kunnen houden. Ongetwijfeld bezitten sommige van onze ministers en hoge functionarissen nuttige en benijdenswaardige eigenschappen die hen goed in hun hoge stoel doen passen, maar zouden zij ooit zo hoog zijn geklom-

[p. 10]

men zonder die drijvende kracht van ‘eens helemaal vooraan te willen staan bij een belangrijke openbare gebeurtenis’? Geen sprake van, dus optillen maar en, met onze schertsfunctionaris van het vliegveld, wegdragen en opnemen in onze hospitalen voor geesteszieken, voorzover daar dan nog plaats zou zijn. Sterker nog, de echte functionarissen zouden eigenlijk maar meteen in het dwangbuis moeten worden geslagen, want is het niet nog veel gekker zich voor die plaats op de eerste rang een hoge bloeddruk te willen werken dan het maar eens voor een dubbeltje te proberen?

A.L.S.

Geprezen zij de domheid

Wij genieten van de wiskunde bij de gratie van onze beperkte intelligentie. De wiskundige besluit zekere redeneermethoden toelaatbaar te achten (dat noemt hij logica), hij begint ergens (dat noemt hij axioma's) en redeneert dan voort tot aan pensioen of dood. Als Euclides een echt intelligent man geweest was had hij na zijn axioma's te hebben opgeschreven onmiddellijk de gevolgtrekking kunnen maken dat de zogenaamde stelling van Pythagoras geldt. Nu had hij daar een heel boek voor nodig. Maar dat zou als tautologie dan niet eens de moeite van het opschrijven waard zijn geweest.

De wiskunde is dus allerminst de absolute wetenschap die velen er in zien. Het lijdt geen twijfel dat b.v. de Marsmannen een geheel andere wiskunde bezitten waarin de stelling van Pythagoras ofwel een onbenullige gemeenplaats is of een onbereikbaar diepe wijsheid. (Het plan om in de Sahara de tekening van deze stelling zo groot neer te leggen dat zij van Mars af zichtbaar is, heeft dus weinig zin om daar duidelijk te maken dat er hier mensen wonen. Dat weten ze trouwens al sinds Hiroshima).

Elk goed geschreven wiskundeboek is tegelijk een beschrijving van de grenzen van onze hersenfuncties. Juist voor hen die (altijd met zekere trots) verklaren voor wiskunde te dom te zijn, valt er het meeste te genieten, ook al komen ze niet ver.

Wat hier over de wiskunde gezegd werd is misschien niet helemaal waar. Maar voor het schaakspel gaat het wel op. Een Oostenrijks schaakblad heeft eens het diagram afgedrukt van de 32 stukken in de beginstand met het onderschrift ‘een moeilijke stelling’. Het is inderdaad een aanklacht tegen de schepper dat wij deze situatie op de 64 velden na eeuwen denkwerk nog steeds niet geanalyseerd hebben. Het is zeker mogelijk (zelfs nu al, als het economisch verantwoord was) om dit door electronische denkmachines te laten doen. Het is tenslotte een eindig probleem. Wanneer het spel volledig uitgeanalyseerd is zijn er drie mogelijkheden voor de wedstrijd waarmee de electronica een eind aan het schaakspel maakt:

A. Wit geeft op zonder een zet te doen omdat hij weet dat, hoe hij ook opent, Zwart kan winnen.

B. Wit biedt remise aan, wat Zwart moet accepteren.

C. Wit doet één zet en Zwart geeft het op.

In de enorme schaakmachine die deze kosmische wedstrijd speelt is dus de constructie van het concrete schaakbord bijzonder eenvoudig: hoogstens één wit stuk hoeft te kunnen bewegen, de andere worden op het bord vastgeschroefd.

Onze gebrekkige hersenen schenken ons echter nog veel schaakplezier. Toch heerst er zo nu en dan de vrees dat het koninklijke spel zal doodbloeden, wanneer steeds hij kampioen wordt, die de meeste theorie geleerd heeft. Daarom is het goed dat Tal het kandidatentoernooi gewonnen heeft. Hij bezit het wapen waarmee hij de analyticus Botwinnik kan overwinnen. Het is al vaak aangetoond dat Tals intriges op de 64 velden niet altijd vlekkeloos zijn, maar zijn tegenstanders lopen er geregeld in. Vaak spelen secondanten die, terwijl de grootmeester slaapt, zijn stelling analyseren, een te belangrijke rol. Maar Tals vondsten zijn zo talrijk dat de strijd een individuele wordt, los van schaakboeken en hulpjes.

Toch wed ik op Botwinnik. Maar het aantal remises zal niet groot zijn.

B.C.