Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 7]

‘Rice roots’ met wortelrot
door Bep Vuyk

Rice roots, door Arthur Goodfriend Simon and Schuster, New York.

Een van de nieuwe verschijnselen in het Indonesië van de laatste jaren zijn de jonge Amerikanen, die tussen de bevolking in de desa's en kampongs wonen. Hun intenties en achtergronden zijn veelal vaag en nogal negatief. Zij zijn geen ambassademensen, noch leden van een der technische commissies, behoren niet tot de uitgewisselde onderwijskrachten en hebben beslist niets met handel en zakenleven te maken. Zij komen met een studieopdracht, werken aan een proefschrift; sommigen zijn free-lance journalisten, hoewel zij niet van hun honoraria leven maar van een stipendium van een of andere foundation. Zij snuffelen rond, houden open huis, hebben belangstelling voor alle aspecten van het oude en nieuwe Indonesië en trachten door te dringen, zowel in het leven van de intellectuelen als in dat van de gewone man. Hun feesten vieren zij met gamelan, wajang en slametan, zij zijn weinig formeel en heel gastvrij. Men komt met hen makkelijk tot een gesprek en vooral voor de Indonesische intellectuelen biedt het verkeer met deze mensen de gelegenheid tot een gevarieerder en ruimere gedachtenwisseling dan in eigen kring mogelijk is. Wanneer men zelf niet in de gelegenheid is om naar Amerika te reizen, is het toch maar allerplezierigst dat ontwikkelde Amerikanen, waarvan de meesten behalve Amerika, ook Europa en de Aziatische buurlanden bereisd hebben, een poos in Indonesië komen wonen en hun huizen open stellen. Hoewel hun uitnodigingen gaarne aanvaard worden en men in hun huizen gewoonlijk een zeer gemengd gezelschap aantreft, met veel lekker eten en in een geanimeerd gesprek, blijft na zo'n avond bij vele Indonesiërs toch een gevoel van onbehagen achter. Arthur Goodfriend, de schrijver van Rice Roots, heeft op deze manier in Indonesië gewoond en hoewel ik hem nooit ontmoette, komen zijn houding en gedrag, zijn reacties en conclusies, overeen met die van zijn landslieden die ik wel gekend heb, terwijl zij ijverig bezig waren te pogen in een kort tijdsbestek toestanden en verhoudingen van Indonesië te zien zoals de Indonesiërs ze zien.

Als zakenman vóór, als militair tijdens en als ambtenaar van Buitenlandse Zaken na de oorlog, heeft Arthur Goodfriend in Azië de groei van de nationale bewustwording bij de gekoloniseerde en half gekoloniseerde volkeren, hun strijd om de vrijheid, hun bevrijding en de problemen die deze nieuwe situatie met zich meebracht, kunnen gadeslaan. Als ambtenaar van Buitenlandse Zaken had hij alle gelegenheid om de verspilling van de Amerikaanse dollarhulp in deze landen te beoordelen. Zijn critiek is begrijpelijk, zijn oplossing voor dit probleem wel uiterst simplistisch. Om Azië te kunnen helpen moet men Azië kennen, moet men de dingen leren zien zoals de Aziaat die ziet. De schrijver is zich daarbij bewust, dat hij zelf in deze kennis tekort schiet. Hoewel hij negentien jaar in Azië woonde en vele Aziatische vrienden had, bekent hij dat hij heel weinig weet van wat er onder de oppervlakte lag, diep beneden... at the rice roots.

‘The theme was simple, but, in 1950 novel. Dollars and diplomacy might reach Asian governments but they were not reaching the people. America, in short, should shift its sights from Asian leaders, many of them discredited, to Asia's masses.’

Zo op het eerste gezicht een goedkope waarheid en onhanteerbare dooddoener, bezorgt dit advies de auteur - waarschijnlijk met behulp van zijn welbespraaktheid en goed koopmanschap - een Rockefeller grant, met de opdracht: ‘Live at the rice roots, among the farmers and workers. Mingle with the youth. Learn how they think and act. Know their problems and fears. See American policies and actions from their viewpoint. Share what you learn with the American people so that we may, perhaps, behave toward Asians with better knowledge of their nature, needs and hopes.’ Met vrouw en twee jonge kinderen vertrekt Arthur Goodfriend naar Indonesië. Het ministerie van Voorlichting te Djakarta geeft hem het advies zich in Solo te vestigen, omdat in Midden Java de Indonesische cultuur het zuiverst gebleven zou zijn en hij daar dag en nacht de wajang zou kunnen zien. ‘To know our people you must know our wajang.’ ‘Surakarta will tell you everything to know about it.’

Men kan het de Amerikaan moeilijk kwalijk nemen dat hij een dergelijk officieel advies opvolgt, iets anders wordt het als hij, na een maandenlang verblijf, er nog niet achter is, dat Midden Java niet representatief is voor geheel Indonesië en zelfs niet

[p. 8]

voor heel Java. Hij vestigt zich in een hotel in Solo en bezoekt vandaar uit, met behulp van een tolk en een gids, scholen en moskeeën, vakverenigingen en familiefeesten, politieke vergaderingen en gamelan-uitvoeringen. Hij praat met boeren en studenten, onderwijzers, journalisten en ambtenaren. Hij probeert zo veel mogelijk met hen samen te leven, eet aan hun vuurtjes, slaapt op hun matten, heeft deel aan hun gesprekken over de zorgen en moeilijkheden van het dagelijks bestaan. Op deze manier meent hij te weten te kunnen komen wat de Indonesische massa denkt en heeft niet door, dat hij op die wijze hoogstens er achter komt wat zijn gids en tolken denken. Er is geen sprake van opinie-onderzoek of wetenschappelijke sociologische studie, alleen van een welbespraakt dilettantisme, dat in het boek smakelijk en met veel show wordt geetaleerd door een schrijver die zich niet de moeite gaf, zich vóór zijn bezoek aan Indonesië theoretisch op de hoogte te stellen van de economische en politieke problematiek van het land.

Levend tussen de bevolking van Solo, komt hij op die manier wel met een aantal moeilijkheden en problemen in aanraking, maar de wijze waarop hij deze uiteenzet is door gebrek aan overzicht en werkelijke kennis uiterst eenzijdig en dilettantisch. Zo behandelt hij, als oplossing voor het overbevolkingsprobleem van Java, alleen uitvoerig de transmigratie. Hij bezoekt zelfs de transmigratiegebieden op Sumatra en ziet dan wel het gevaar van de onvoldoende irrigatie, die een bedreiging vormt voor het voortbestaan van deze nederzettingen, maar rept niet over de spanningen die de vestiging van deze Javaanse transmigranten tussen de Sumatraanse bevolking veroorzaakt. Hij stelt zelfs de tegenstelling tussen Java en Sumatra voor als een tegenstelling tussen de getransmigreerde Javanen en de regering op Java! Ernstiger nog is, dat hij helemaal over het hoofd ziet dat niet transmigratie, maar alleen industrialisatie een oplossing kan zijn voor het probleem van de enorme bevolkingsaanwas op Java. Industrialisatie en alles wat er aan problematiek mee samenhangt, gaat hij zonder meer voorbij; het ontgaat hem zoals het ook de Javaanse boeren tussen wie hij leeft, ontgaat.

Het boek krioelt van slordigheden en onnauwkeurigheden, van verkeerde of half begrepen en niet voldoende gecontroleerde informaties. Technisch zit het uitstekend in elkaar, de lezer wordt lijfelijk naar Indonesië gevoerd, geïntroduceerd in het Javaanse milieu en zit aan bij alle gesprekken, via het gesprek krijgt hij zijn informatie. Op deze wijze wordt een schijn van authenticiteit en betrouwbaarheid gearrangeerd en heeft de schrijver de gelegenheid zijn eigen verwarde en incomplete voorstellingen de vorm van rechtstreekse informatie te geven, waarvan de autoriteit niet in twijfel getrokken kan worden.

Een van de duidelijkste en meest ergerlijke voorbeelden is het gesprek van de auteur met Hadji Agus Salim (over de ontwikkeling van het Indonesische nationalisme), dat op enkele dagen voor Salims dood wordt gedateerd en uitsluitend klinkklare en domme onzin bevat, die deze, ook in Amerika bekende, figuur - een der oudste en bekwaamste Indonesische leiders - in de mond wordt gelegd. Daar een gedeelte van dit zogenaamde interview door Nederlandse lezers is te controleren, volgt hieronder een citaat dat over de opkomst van het communisme in het voormalige Nederlands-Indië handelt:

‘The Revolution and its literature also influenced many Dutchmen in Holland. As Communists and Spartacists were uncovered in Amsterdam and the Hague, the Dutch government hit on an idea to get rid of them. At home, they decided, such revolutionaries were dangerous; but in Indonesia they could do no harm. Here, dissidents would become privileged people, lording it over natives. They would love their sense of power and lose their sense of grievance. As Dutchmen, and white men, good jobs were arranged for them - teachers and principals of schools, officials in the civil service, high posts in banks and businesses, in railroads and telegraphs. It was a clever idea, but it backfired. These Dutch Communists, converted into “Big White Masters”, remained Red inside and acted under the discipline of Moscow. I wonder whether you realize now why we long ago lost respect for white, Western prescience. In dumping their Communists on us, the Royal Dutch Government helped to seal, not only its own doom, but Western imperialism throughout all of Asia.’

Arthur Goodfriend voegt aan dit interview nog de mededeling toe, dat het woordelijk werd opgetekend.

‘The Hadji spoke English perfectly but slowly and I had written down each word as it fell from his tired lips.’

Hadji Agus Salim is al jaren dood en van de andere informanten werden de namen veranderd - ‘for reasons they understand’ - schrijft de auteur in zijn opdracht.

Een vriend leende mij het boek met de mededeling, dat het in Amerika een zeer goede pers had en druk besproken werd.