Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek eerste jaargang · nummer 24 · 28 oktober 1959

Commissies

Alle leidinggevers klagen over gebrek aan tijd. Over de oorzaken en gevolgen van dat verschijnsel is al veel geschreven. Vroeger waren het de mensen aan de voet van de sociale ladder die te lang moesten werken, en bij wie daardoor het plezier in het leven in het gedrang kwam; nu geldt hetzelfde voor de top van de ladder. Het ademloze dienen was een vorm van slavernij die verontwaardiging en medelijden wekte; het ademloze leiden is een vorm van slavernij die beurtelings ontzag en spot oproept.

Een oorzaak van die slavernij is het tijdrovende werken in commissieverband. Commissies zijn uitvloeisels van het democratische geloof, dat twee meer weten dan één. Zij verkleinen de kansen op machtsmisbruik door enkelingen. Zij komen voort uit de grotere gecompliceerdheid van de maatschappelijke verhoudingen, en zij maken die verhoudingen op hun beurt weer gecompliceerder, want minder makkelijk te overzien en te bespelen. Zij verschaffen werk aan meer mensen dan wanneer de vraagstukken waarvoor zij oplossingen

moeten maken werden overgelaten aan eenlingen. De behoefte aan handarbeiders neemt af, het totaal aantal mensen wordt groter, en het komt dus goed uit dat wij in de commissie een instrument gevonden en gecultiveerd hebben, dat het sterk vergrote aanbod weet op te vangen en zelfs, wanneer men denkt aan de klachten over tijdtekort, op te slokken. De commissie is het aangewezen middel om tegenstanders met elkaar te verzoenen, om uiteenlopende belangen en gezichtspunten te herleiden tot voor ieder aanvaardbare compromissen, tot het bewaren dus van de vrede.

De bezwaren tegen commissiewerk zijn vrijwel iedereen uit eigen ondervinding bekend. Het overleg speelt zich meestal af op het niveau van de laagste intelligentie. Het duurt lang omdat de meeste representanten zich tegenover het belang dat zij vertegenwoordigen verplicht voelen vaak wat te zeggen. De besluitvorming verloopt moeizaam. Het resultaat is in veel gevallen een rapport dat alleen als materiaal dienst doet voor andere commissies. De meeste

[p. 2]

commissies houden zich bezig met overwegingen en gegevens die alle deelnemers door en door bekend zijn, maar die toch telkens weer in het overleg betrokken moeten worden. Na vijf vergaderingen weet ieder lid van te voren al vrij nauwkeurig wat zijn medeleden over de agendapunten te zeggen zullen hebben. De afgevaardigden zuigen aan hun standpunten als aan hun sigaren, en de twee soorten rook die zij uitblazen maken hen allen wat slaperig, humeurig en vies.

Het druk hebben met langdradigheid is geen animerende tijdsbesteding. Het geeft het meeste bevrediging wanneer de afstand tussen overleg en uitvoering van besluiten klein is, zoals binnen één bedrijf of bij de plaatselijke hockeyvereniging. Een voorbeeld van een ontmoedigend grote afstand is het commissiewerk voor de Raad van Europa.

Soms, wanneer het gebrek aan besluitkracht van een commissie duidelijke en grote schade oplevert, draagt men het werk over aan drie of vier Wijze Mannen, of aan één wijze man, zoals in Frankrijk. Dat heeft alleen zin wanneer men die wijzen grote bevoegdheden geeft waarmee zij hun ideeën in maatregelen kunnen omzetten. Daarmee staat de weg naar de dictatuur open. Dat is per definitie een slechte weg, ook al is de despoot nog zo verlicht.

Het is verleidelijk om die weg te kiezen, en dan te zeggen: wij zullen de gevaren die wij uit recente ondervinding nog nauwkeurig kennen proberen te vermijden. Het is verleidelijk omdat het geloof in één sterke man -bijv. voor reorganisatie van het hoger onderwijs, voor de Europese samenwerking, voor de opheffing van het huizentekort - opwindender is dan het geloof in een commissie. Wat één man zou kunnen doen prikkelt de fantasie, de eerzucht en daarmee de werkkracht meer dan de halfslachtigheid waartoe alle vergaderaars gedoemd zijn. Het is vooral ook verleidelijk voor de buitenstaander die de maatschappijbestuurders recepten wil leveren voor hun gedrag.

Maar toch. Wanneer het gaat om rechtvaardig bestuur en efficiente organisatie

komen tien mensen met verschillende ondervindingen en standpunten, hoe moeizaam hun overleg ook verloopt, tot betere resultaten dan één man, hoe voortreffelijk zijn kwaliteiten ook zijn. Bovendien, na iedere vervanging van een groep van tien door een kleine dictator blijven er negen niet loyaal gestemde tegenstanders over die de dictator vroeg of laat met machtsmiddelen de mond zal willen snoeren.

Commissies zijn dus onmisbaar en vervelend. Zij doven de geestdrift en zij remmen het fanatisme. Dat is een oude waarheid. Wij halen haar alleen maar op omdat het er naar uitziet dat het verlangen naar sterke mannen met grote bevoegdheden de laatste tijd, ook in ons land, weer aan het toenemen is.

K.L.P.