Hollands Weekblad. Jaargang 1

Taal
door H. Brandt Corstius

Language, door Edward Sapir, Harvest Books, Harcourt, New York.

Als er een goed geschreven boek over ademhalingstechnieken zou verschijnen, lijkt het me waarschijnlijk dat ik vóór het eind bereikt te hebben gestikt ben. Een dergelijk effect heeft Edward Sapir's Language. In de hoofdstukken die de zinsconstructie behandelen is het zwaar lezen omdat men op iedere zin de theorie gaat toepassen en de zin van de zin de lezer dus ontgaat. Bij andere hoofdstukken kunt u beter uit de buurt van medemensen blijven omdat u verplicht bent hottentotse woordcombinaties uit te spreken.

Ondanks deze moeilijkheden is het klassieke boek van Sapir over de taal uiterst lezenswaardig. Het is geen gewoonte herdrukken te bespreken, maar de verschijning in de Harvest Books-reeks verdient wel een vermelding omdat dit nog steeds het boek is dat iedereen lezen moet die belangstelling voor ‘taal’ heeft. En wie heeft dat niet? Er was een tijd dat de taalwetenschap een typische lekenwetenschap was, een hobby voor de avonduren. De etymologie is er nog niet geheel van bekomen. Zo'n algemene belangstelling heeft zeker zijn goede zijden, al was het maar om Hillenius de gelegenheid te geven een nieuwe theorie te ontwikkelen, maar er zijn ook nadelen in de vorm van allerlei roestige misverstanden. De werkwijze van Sapir is dat hij in elk hoofdstuk begint met de bestrijding van allerlei misvattingen. Na deze zuivering kan hij dan zijn gang gaan. Het negatieve bestanddeel is zeker niet het onbelangrijkste gedeelte: taal heeft geen onomatopeïsche oorsprong, er bestaat geen hierarchie in de talenverzameling, de taal is geen uiting van het nationaal temperament, taal, ras en cultuur zijn begrippen die niet corresponderen. Zijn Duitse jeugd en de kennis van alle oorspronkelijke Indianentalen verhinderen Sapir niet om dit in buitengewoon helder Engels uiteen te zetten.

Het positieve blijft niet achterwege: de definitie van taal, de spraakelementen, de fonetiek, de grammatica, de syntaxis, de verandering van een taal, de wederzijdse beïnvloeding, literatuur en taal, al deze onderwerpen worden door Sapir behandeld op een wijze die nu na dertig jaar nog steeds in grote trekken aanvaardbaar is.

[p. 13]

Eén probleem blijft onopgelost: Hoe komen we aan onze taal? We kennen dank zij Sapir een aantal manieren waarop het zeker niet gegaan is, maar hoe het wel ging is nog duister.

Deze vraag is door speculatie niet op te lossen. De toch niet onverstandige Simon Stevin kwam door bespiegelingen tot de conclusie dat er in het paradijs Nederlands werd gesproken. Alleen de empirische methode kan hier baat brengen. De overlevering vertelt ons van het experiment van koning Psammetichus die twee baby's in een verlaten hut deed opgroeien en vaststelde dat hun eerste woord Foenicisch was. Helaas werd de proef niet doorgezet en in onze dagen wordt een dergelijk experiment onmogelijk geacht omdat men het onmenselijk vindt aan onze wetenschappelijke nieuwsgierigheid mensenlevens op te offeren (behalve dan voor ruimtereizen). Is dit argument eigenlijk wel geldig?

Het werd onlangs eindelijk stil in een ginnegappende zaal die een seksuele lezing beluisterde, toen de spreker onthulde dat er in Japan evenveel kinderen door gelegaliseerde abortus niet geboren worden als er wel geboren worden. Zou het onmenselijk zijn om een aantal van deze ongewenste kinderen (niet alleen uit Japan) in een reservaat bijeen te brengen, waar ze een onbezorgd leven kunnen leiden? Met behulp van microfoons in de struiken kan hun taalontwikkeling dan door vele generaties heen gevolgd worden. Het zou bijzonder interessant zijn de samenleving die zo ontstaat te bestuderen. Hoe lang zal het bijvoorbeeld duren voor men een god gaat aanbidden (in de persoon van de gestofjaste laboratoriumknecht die het voedsel brengt). En hoe lang duurt het voor ze niet meer in die god geloven? En hoelang duurt het voor ze een gedeelte van hun ongewenste kinderen van de abortus redden om het probleem op te lossen hoe hun taal ontstond? Zullen zij ons niet dankbaar zijn wanneer we ze dat uit bandopnamen en logboeken kunnen tonen?

Het wordt de hoogste tijd om dit experiment te beginnen voordat het laatste natuurmonument door een hoogoven is bezet.