Hollands Weekblad. Jaargang 1

Korte commentaren

Politiek

De heer Romme, de hoofdman van de katholieke politiek in dit land, geeft het niet op. Toen de KVP samenwerkte in de regering met de socialisten werden de socialisten in de r.k. pers verguisd en pleegde de leidende r.k. politicus de socialisten bij voorkomende gelegenheden aan te vallen. Binnen de perken werden deze aanvallen gehouden door de omstandigheid, dat vooral voor de katholieke arbeiders het socialisme een onmiskenbare aantrekkingskracht bezit. Indien men tot de arbeidersklasse behoort, heeft uiteraard die politieke partij een zekere bekoring, die zelf uit de arbeidersstand is voortgekomen en die de krachtigste instellingen heeft om de belangen van de mensen met de kleine inkomens te verdedigen wier sociale zekerheid daarenboven afhankelijk is van de werkgelegenheid. Thans werkt de heer Romme niet langer met de socialisten samen, doch met de liberalen, politiek georganiseerd in de VVD. Nu heeft de heer Romme laten weten, dat hij wel uitkijkt, dat die liberalen niet te veel invloed hebben in de regering. Voor de heer Romme zijn liberalen en socialisten au fond dezelfde onreligieuze pot-nat. Toen hij het socialisme bestreed, legde de heer Romme het accent ten onrechte op de economische politiek van het socialisme, waar deze politiek als onder-

[p. 10]

deel van een heel gedachtenstelsel bepaalde fiscale instrumenten aanwendde ter herverdeling van de nationale welvaart. Nu hij met de liberalen te maken heeft, heeft prof. Romme in Utrecht op de kaderbijeenkomst van de KVP de VVD tot de partij van de werkgevers bestempeld. Indien onder de huidige politieke omstandigheden de socialisten en speciaal de PvdA zulke tactiek zouden voeren, zou dat een beetje kinderachtig zijn, maar ten slotte als politieke strijdmethode wel te begrijpen. Bij de socialisten als politieke tegenstanders bestaat merkwaardigerwijs veel meer inzicht in het wezen van het liberalisme (wat iets anders is dan de politieke organisatie van de VVD) dan bij de katholieken. Het verschil tussen liberaal denkenden en socialistisch denkenden in ons lang ligt overwegend in het vlak van de hantering der overheidsinvloed op de economische politiek. De liberalen zijn er niet op uit de arbeiders te onderdrukken en de socialisten hebben geen hekel aan de patroons, die overigens behoudens in uitzonderingsgevallen en bij de middenstand meestal betaalde managers zijn. Als de heer Romme dit verouderde spelletje van de religieuze klassenstrijd nog een tijdje voortzet, komt er in dit land een tijd, waarin een samengaan in een regering van liberalen en socialisten niet langer tot de onmogelijkheden behoort.

Aantekening: voor de heer Romme is blijkbaar liberaal identiek met onsociaal en door dit standpunt geeft hij blijk niet met zijn tijd mee te gaan. Van de tijd dat het idee omtrent het liberalisme bij tal van ondernemers bestond in een onsociale houding tegenover de werknemers dragen juist tal van r.k. georganiseerde werkgevers nog de sterkste sporen. Met liberalisme heeft dat niets te maken; het liberalisme voelt weinig voor politiek op basis van een persoonlijke geloofsovertuiging. Tegen de stromingen van de tijd in wil de heer Romme zijn r.k. partij als partij van alle katholieken redden. De rechtvaardige verdeling van de welvaart was nimmer de sterkste zijde van de r.k. politiek, hetgeen in de dertiger jaren het kwartje der werklozen (van Romme) al liet zien. Rechtvaardige welvaartsverdeling, hoewel naar verschillende methodes, is wél het streven van socialisten en liberalen. Daarom valt de heer Romme ze aan, maar daarom ook staat er een relatief groeiende groep voorgoed buiten de heer Romme's politieke partij, hoewel deze groep er qua levensbeschouwing in thuis zou horen. Naar politiek getij en naar persoonlijk temperament wandelt deze groep weg van de r.k. volkspartij naar de r.k. werkgemeenschap van de PvdA of naar de VVD. De heer Romme kan zelf de tijd al wandelend niet zo bijhouden; zijn groep liep wel vaker achter en heeft toch de ontwikkeling van de wereldgeschiedenis niet kunnen tegenhouden.

E.A.D.

Divina Commedia

Jo Spier presenteerde ons eens dr. Portielje die uitjes snipperde bij de haringen in het Artis-aquarium, teneinde daarmee deze instelling aantrekkelijker voor het publiek te maken. Ik moest er aan denken bij het lezen van het zo veel perspectieven openende dagbladbericht, dat meldde hoe ons aller Wim Kan de vorige week in de Haagse Zorgvlietkerk op uitnodiging van de plaatselijke Oecumenische Raad tijdens een zg. pauzedienst de gelovigen heeft getracteerd op een toespraak met de titel ‘Mijn werk in Gods licht’. Zoals bij alle voorstellingen van Wim Kan was het er bomvol - een half uur voor het begin moesten de deuren dicht, maar waarom was er geen plaatsbespreking? - en navrant was de mededeling dat de dienaar des woords ad hoc niet op maar naast de kansel had gestaan. Enfin, grote cabaretiers weten allang dat ze klein moeten beginnen.

Overigens heeft het bericht me oprecht verheugd. Het wordt immers met de dag duidelijker dat onze vermaarde cabaretiers niet meer zomaar pretmakers zijn. Het zijn tegenwoordig wijsgeren, boordevol diepgravende filosofie en verantwoorde levensbeschouwelijkheid. Lees de programma-inleidingen van deze belijdende dienaren van het lichte en het zware woord tegelijk. Naast de met volstrekte onbaatzuchtigheid opgenomen advertenties, naast de alleen maar om de leut verzonnen reclamegrapjes, naast de nu eenmaal onvermijdelijke programma-punten waarbij uit louter vriendelijkheid de namen van piano-, meubel-, schoenen-, boven- en onderkledingleveranciers worden vermeld, bieden die programma's ons ook gratis en voor niets verfijnde stukjes essayistiek aan. Wat u voor de interessante boekwerkjes betaalt zijn alleen de bezorgkosten. Lees dan bovendien hun boekwerken, dagbladartikelen en met dezelfde onbaatzuchtigheid weggegeven interviews. Wie dan nog meent dat er ergens zonder een gefundeerd waarom amusement wordt geleverd, kan bij onze grote Wimmen, Toonen en aanverwante kleinkunstgrandes niet terecht.

De cabaretkunst heeft dan nu haar hoogste consecratie gekregen. Tussen doopvont en kansel, maar in het licht Gods. We krijgen een nieuwe categorie oecumenische humoristen: naast de vulgaire grapjassen en

[p. 11]

lolbroeken de grappandjesjassen en lolstreepjesbroeken. Wim Kan V.D.M. zal voortaan op een visitekaartje staan en bij één blijft het natuurlijk niet. De dominees doen het niet meer, sinds ze vastgelopen zijn in het moeras van de ernst en de radio ons te bekend heeft gemaakt met hun retorisch gebalk. De vrijzinnige exemplaren zoeken het trouwens al geruime tijd in het sjeuige mooi is het leven-genre en waarom dan nog niet een stap verder? Het blijkt alweer dat alleen de vakman publiek trekt en waarom zal O.L.H. niet Onze Leutige Heer kunnen betekenen?

Dank zij het Haagse initiatief is nu ook een nieuw terrein voor de kunst ontsloten, althans voor zover ze muzikaal en picturaal de kerkdeuren nog niet heeft geforceerd. Na het pionierswerk van Wim Kan, wiens ware missionarissenhart hem deed uitspreken dat hij ook gehoor zou hebben gegeven aan een dergelijke roepstem als deze was gekomen van de zijde der katholieken, der communisten of der anti-revolutionairen - natuurlijk, je bent oecumenisch of niet - na hem dus moeten ook anderen aan de beurt komen. De gebroeders Toon en W.F. Hermans (gezamenlijk zowel als alleen te ontbieden), Max Tailleur, A. Roland Holst, Abe Lenstra, mr. Hilterman, Paul de Groot, J.M. Prange, Simon Vinkenoog, ook van hun werk dient hoognodig eens in Gods licht te worden getuigd. Behalve aan deze meest gerenommeerde van onze humoristen zal ook aan debutanten een kans moeten worden gegund. En een kansel, want ik neem aan dat het plaatsje terzijde alleen maar even is gekozen om te wennen.

Laten er in alle gemeenten met meer dan 5000 inwoners Zorgvlietkerken komen, die ons in oecumenische broederlijkheid van de steeds knellender zorgen ontlasten en de lege pauzes in ons bestaan vullen. De firma Tuschinski kan onder synodaal toezicht voor de exploitatie zorgen en via de collectezak zullen dan voortaan grote en kleine kunst op onbezorgde basis bloeien.

J.H.W.V.

Humanistisch Verbond

Naar de 25.000 staat boven een artikel in het mededelingenblad van het Humanistisch Verbond. Die 25.000 is voorlopig nog niet het streefgetal van het verbond, maar van de Humanistische Luisterkring. De luisterkring krijgt dus meer aanhang dan het verbond zelf. ‘Het is overigens opmerkelijk, dat men zich in de kringen van buitenstaanders over de voorgenomen aanslag op ons kwartiertje dikwijls meer heeft opgewonden dan vele leden van het verbond zelf.’ Het artikel gist dan naar de reden van de mindere opwinding binnen het verbond en gaat voorbij aan wat zeker zo belangrijk is: dat er buiten het HV opwinding over de aanslag op de ‘humanistische zendtijd’ is ontstaan.

Toch is de houding van die buitenstaanders - deze slip of the pen is karakteristiek voor een bepaalde gedachtengang in het verbond - zeker zo interessant. Want al zullen er toch ook wel mensen zijn geweest, die het simpelweg onnodig of oneerlijk vonden het verbond buiten de ether te sluiten, een belangrijk deel - stel ik nu maar boud - van de buitenstaanders die de moeite hebben genomen om zich bij de luisterkring aan te sluiten, zal toch wel het gevoel hebben gehad dat hun belangen werden aangetast. Niet omdat ze zo dikwijls naar het preekje van kwart voor tien luisterden - wat ze voor een deel misschien wel doen - maar omdat ze het gevoel hadden in een hoek getrapt te zullen worden. Een overigens kleine aanwijzing hiervoor vond ik in het blad van de studentenvereniging op humanistische grondslag. De sympathie van de redacteuren pleegt al jarenlang niet uit te gaan naar de levensbeschouwelijke achtergronden van het verbond. Toch kon men daarin een uitvoerige aanbeveling van de luisterkring aantreffen.

Het Humanistisch Verbond heeft een beginselprogramma. Dat is begrijpelijk en voor de positie die het verbond inneemt ook noodzakelijk. Die beginselverklaring geeft echter een vrij stringente omschrijving van het verbondshumanisme - humanisme tout court, want het verbond heeft de term knap weten te monopoliseren - waaraan een groep buitenkerkelijken, o.a. veel leden van de studentenvereniging, zich niet willen conformeren. Als de nood aan de man komt willen deze ‘buitenstaanders’ zich kennelijk wel voor een actie verenigen. En daarin schuilt juist het opmerkelijke. De beginselverklaring van het verbond en de wijze waarop het probeert een geestelijk middelpunt te zijn, stoten buitenkerkelijken af die het belang van het verbond in maatschappelijk opzicht, als zuil dus, erkennen en het verbond om die reden misschien wel zouden willen steunen. Voor de binnenstaanders lijkt me dat opmerkelijker dan het gebrek aan veel opwinding over de radiokwestie in het verbond. Voor een derde categorie, de tegenstanders, trouwens ook.

S.R.J.

Onder elkaar

Het Franse weekblad L'Express heeft nu een nummer naar het buitenland gestuurd met twee lege pagina's en een uitleg: op deze

[p. 12]

pagina's staat in de binnenlandse editie een verhaal van een geïnterneerde in Algerije, dat al voorgelegd is aan het ministerie van Justitie - dit is een zaak die Fransen onder elkaar moeten regelen - onze buitenlandse lezers zullen het begrijpen.

Misschien moeten wij begrijpen dat er tussen de regels staat: L'Express heeft genoeg van confiscaties en beschuldigingen van anti-nationaal gedrag, en probeert maar eens een goede beurt te maken met dit vaderlandslievend klinkend argument. Dat ons begrip zich uitstrekt tot aanvaarding van het argument zelf, zal L'Express dan niet verlangen. Europa is vol van landen waar nooit een onvertogen woord uit gehoord wordt. Zij vertonen ons alleen plaatjes van nieuwe huizen en glanzende fabrieken en lachende mensen; wij zijn daar al gauw op uitgekeken, want geen volk zo onbekwaam of die dingen kan het nog wel voortbrengen. Dat Frankrijk ons langer bezig houdt, is niet aan de Franse discretie te danken, maar aan het vermogen om de eigen toestanden kritisch en intelligent te onderzoeken. Als de Franse oppositie de manieren aanneemt van een fabrikant in Auteuil of Wassenaar, is het laatste woord op den duur aan glazige propaganda-foldertjes die ongezien in de prullemand gaan.

Zover is het nog niet, maar hoe eerder wij de drogredenen van het patriottische fatsoen ongeschikt maken voor gebruik in Frankrijk en elders, hoe beter. Is het eigenlijk wel gewenst dat buitenlandse correspondenten en toeristen kennis nemen van zaken die landgenoten onder elkaar moeten regelen? Misschien eigenlijk niet, en dan zullen alle landgenoten inzien dat zij in hun eigen belang het beste doen met zulke zaken in democratisch vertrouwen aan hun regeerders over te laten.

J.J.P.