Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 3]

Genante medestanders
door J. Eijkelboom

Op de twee betrokkenen zelf na weet nog niemand wat er precies besproken is tussen Eisenhower en Chroesjtsjow, en men krijgt soms de indruk dat zelfs de beide staatshoofden het niet goed weten. Het resultaat is een algemene indruk van vaagheid, meer nog dan van geheimzinnigheid. Liefhebbers van harde feiten en concrete standpunten maken zich dan ook danig ongerust. Hun reacties vormen een bijna volmaakte Oost-West-symmetrie: Adenauer vroeg dringend opheldering aan Eisenhower omdat deze beweerd had dat de toestand in Berlijn abnormaal is (welke surrealist zou het tegendeel durven beweren?), en Mao Tse Toeng liet geen gelegenheid voorbij gaan om Chroesjtsjow duidelijk te maken dat Amerika de aartsvijand blijft die verpletterd dient te worden. In beide gevallen waren de uitingen van ongerustheid echter meer bedoeld als vriendschappelijke waarschuwing dan als een opzegging van vertrouwen.

Maar rotsen in de branding als Adenauer en Mao zijn zwerfstenen vergeleken bij sommige commentators die, ongehinderd door een tot compromissen leidend verlangen om aangezien te worden als een vredesengel, de starre Cassandra spelen. Zij verkeren niet in bange onzekerheid omtrent de in Camp David aan de dag gelegde standvastigheid - zij wéten dat de weerbaarheid van hun helft van de wereld daar een gevoelige knauw, zo niet de genadeslag heeft gekregen. Dit soort extreme zwartgalligheid blijft in de communistische landen natuurlijk binnenskamers, maar in het Westen hebben de onheilsprofeten vrij spel. En het ligt waarschijnlijk aan onze vertheologiseerde volksaard, dat nergens zo heftig wordt gewaarschuwd tegen tekenen van weekheid als in Nederland. Elk spoortje van dooi wordt hier gesignaleerd als een beginnend rottingsproces. Het merkwaardige is daarbij, dat de voornaamste partijen in het koor der Cassandra's worden gezongen door voormalige marxisten.

Op de vroegere extreem-linkse sympathieen van de rabiate anticommunisten wordt vaak honend gezinspeeld door derdeweggers en kryptocommunisten. Wanneer dit gebeurt, springt mijn sympathie onmiddellijk over naar de anticommunisten in kwestie. Bij de meeste fellow-travellers en ‘neutralisten’ (hier steevast haters van Amerika en goedpraters van Rusland) is geen sprake van zomaar een denkfout, maar van een fundamentele kwade trouw. Ongelijk bekennen vergt daarentegen een zekere morele moed, en ik sla de gemiddelde excommunist dan ook heel wat hoger aan dan de volhardende meelopers. Als dit eenmaal vastgesteld is moet echter meteen worden geconstateerd, dat vele strijdbare excommunisten er een aantal irriterende gewoontes op nahouden. In de eerste plaats wordt iedereen die niet precies even anticommunistisch is als zijzelf onmiddellijk beschuldigd van verraaad of minstens weekheid. Verder is iedereen die langer dan een half jaar later van het communisme is teruggekomen dan zijzelf een onbetrouwbaar sujet. Het meest irriterend is nog hun, helemaal van papa Marx geërfde, methode van polemiseren; een tegenstander wordt in deze kringen nooit onverstandig genoemd - hij is altijd van een kosmische en volstrekt onvoorstelbare domheid.

Bovenstaande opsomming van irriterende gewoontes is natuurlijk niet meer dan het afreageren van een privé-ergenis (die overigens door velen wordt gedeeld). Veel gevaarlijker dan dat soort onhebbelijkheden van een kleine groep is een aantal andere eigenschappen van alle razende anticommunisten, te weten hun starheid en hun onnauwkeurigheid.

De noodzaak van een waakzaam en strijdbaar anticommunisme zal nog wel een paar generaties lang blijven bestaan. Maar een onderdeel van die waakzaamheid is ook het uitkijken naar veranderingen bij ‘de vijand’, veranderingen die van ons een nieuwe taktiek kunnen vergen. Wantrouwen ten opzichte van de communistische bedoelingen is daarbij nog steeds onontbeerlijk, maar waar objectief waarneembare verbeteringen optreden in landen achter het ijzeren gordijn mogen we die niet met een sneer afdoen als volstrekt onbelangrijk. De zwart-wit-

[p. 4]

kijkers vergeten te vaak dat de kleine liberaliseringen al een grote opluchting betekenen voor de volkeren die onder het sovjetregiem leven. Die opluchting, gevoegd bij de langzamerhand wat groter wordende welvaart, brengt een mentaliteit met zich mee die tamelijk immuun blijft voor oorlogshysterie. Al worden we wee van de eindeloze vredesleuzen waarin de sovjetleiders de nieuwe gezapigheid van hun onderdanen omzetten, toch moeten we het spel meespelen. Natuurlijk is het laatste ontwapeningsvoorstel van Chroesjtsjow voor een groot deel loze propaganda, maar alleen al om het als zodanig te ontmaskeren dient men er van westelijke zijde serieus op in te gaan, en verder ook om wellicht tot een reële kern van mogelijkheden tot ontspanning te komen. Chroesjtsjow is kennelijk niet de paranoïde psychopaat die Stalin was; hij lijkt bovendien verstandig genoeg om net zo bang te zijn voor een atoomoorlog als iedereen.

Bovengenoemde feiten zijn, dunkt me, nogal vanzelfsprekend. Onze rabiate anticommunisten leven echter in een totaal ander universum van feiten en veronderstellingen. Van de vreemde voorstelling van zaken waartoe zij soms kunnen komen geef ik hieronder een paar voorbeelden.

1. Pieter 't Hoen is enige tijd geleden voor Het Parool op Formosa en de nationalistische eilandjes voor de kust van communistisch China wezen kijken. Voor Het Parool, dat zo naarstig spaart voor een nieuw onderdak, waren de reis- en verblijfkosten die de heer 't Hoen gemaakt heeft weggegooid geld. Weliswaar heeft hij vele pagina's volgeschreven over zijn bevindingen, maar de daarop vermelde gegevens zijn vrijwel identiek aan wat de regering van Formosa in haar propagandalectuur vermeldt, die ongetwijfeld ook over de post te krijgen is. Datgene waar zelfs de China-lobby in Washington niet meer aan gelooft: de bevrijding van het Chinese vasteland door de nationalistische troepen, is voor Pieter 't Hoen nog slechts een kwestie van tijd. Want natuurlijk haat ‘de overgrote meerderheid’ van de Chinezen haar communistische onderdrukkers.

Formosa, of ‘Vrij China’ zoals Pieter 't Hoen het noemt, heet een moderne, welvarende democratie. Formosa is inderdaad voor Aziatische begrippen welvarend, en men leeft er zeker vrijer dan op het Chinese vasteland, maar Pieter 't Hoen legt het er allemaal veel te dik op. Hij maakt bij voorbeeld nergens duidelijk dat er een wezenlijk verschil bestaat tussen de Chinezen van het vasteland en die van Formosa, dat van 1895 tot 1945 deel uitmaakte van Japan. In 1945 beschouwden de Chinezen het als bezet vijandelijk gebied. Zij onderdrukten de bevolking van het eiland zo ongenadig dat er in februari 1947 een opstand uitbrak waarbij duizenden Formosanen werden neergeschoten. Pas na 1950, toen de Kwomintang enigszins was gezuiverd, werden de Formosanen beter behandeld, maar op hun eigen eiland zijn het nog steeds tweederangs-burgers. Dit alles werd door de heer 't Hoen niet vermeld. Waarschijnlijk weet hij het niet eens.

2. Op 1 augustus van dit jaar schreef H.A. Lunshof in Elseviers Weekblad, naar aanleiding van de conferentie in Genève: ‘Dat er een drama gaande is wordt de gemiddelde krantelezer niet duidelijk gemaakt. Nooit heeft de voorlichting in Nederland aangaande buitenlandse politiek op zulk een laag peil gestaan’. Voor die laatste stelling voert de heer Lunshof ongewild onmiddellijk bewijsmateriaal aan; verderop in zijn stuk noemt hij de angstig vitale Chroesjtsjow althans ‘een man die de tekenen van te vroege ouderdom begint te vertonen. Niettemin slaagt hij in één ding: in een gigantische bluf’. Even verder drijft de heer Lunshof de spot met westerse zakenlieden die denken dat ze handel kunnen drijven met Rusland, want ‘de Russen betalen niet, de Russen hebben nooit betaald’. De miljarden roebels die Krupp en honderden andere zakenlieden al aan de Russen hebben verdiend zijn dan waarschijnlijk vals.

3. Ook S. Tas schreef (in het zomernummer van Tirade) over de conferentie van Genève, en ook hij is uiterst ontevreden over de pers, die ‘kogelvrij (is) zolang ze de vooroordelen van haar publiek omhelst. Het is in die omhelzing dat we gezellig naar de afgrond rollen’. Cassandra in optima forma! Maar wat is er in Genève gebeurd? Chroesjtsjow had een ultimatum gesteld met betrekking tot Berlijn. Hij heeft dat ultimatum laten verlopen zonder iets te doen. Vervolgens is men in Genève gaan praten, waarbij men niet tot een akkoord kon komen omdat de westerse mogendheden zeer terecht niet weken voor de Russische dreigementen. Voor de heer Tas is er echter iets totaal anders gebeurd: het hele Westen is er door de knieën gegaan, en een groot aantal staatslieden krijgt daarvoor een berisping te incasseren van onze ferme scribent. De brave Ike, die tijdens het bezoek van Chroesjtsjow nog heeft bewezen dat zijn beroemde ‘grin’ geen tic was, maar dat hij hem wel degelijk af kon zetten, wordt als volgt onder handen

[p. 5]

genomen: ‘Ik zou van die man niet eens willen zeggen dat hij een angstmeier is, of zelfs maar een warhoofd. Het is veel meer iemand die van alle geduvel af wil wezen’. De enige flinke man in Genève was eigenlijk ‘Sellwin Lloyd’ (de bekwame journalist Tas bedoelt hier waarschijnlijk Selwyn Lloyd), maar die had zich te onderwerpen aan ‘de verkiezingstrucs van zijn chef Macmillan’. En ‘zelfs een zo ruig heer als Adenauer heeft bij zijn laatste bezoek aan Moskou een inzinking gehad’. Maar dat is niets vergeleken bij de ellende die ons te wachten staat als Adenauer wordt opgevolgd door de ‘koopman-politicus Ehrhardt’, die is ‘voorbestemd tot de rol van domme Augustijn’ (het is niet onmogelijk dat de heer Tas hier minister Erhard op het oog heeft).

Ik vergat nog te vertellen dat het artikel van S. Tas als titel had: ‘Het tijdperk van het gejank’. Hij had het niet beter kunnen zeggen.