Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 6]

Korte commentaren

Sprookjesdag

Is Prinsjesdag uit de tijd? De mevrouw die naast mij stond bij het kijken naar de gouden koets dacht van wel. Toen ik de droge toon hoorde en het humeurige gezicht zag, waarmee zij het zei, voelde ik mij solidair met de feestgangers en sprookjesvereerders, met de open monden van de kinderen om mij heen.

Wie deze manier van parlement openen een kinderachtige vertoning noemt, en in de lach schiet over de praaluniformen, heeft natuurlijk gelijk. Ter Braak heeft hierover, 25 jaar geleden, geschreven: ‘Wat mij het meest trof, was de infantiele toewijding aan dit alles: de volstrekte middelmatigheid, die zich verbergen moet achter schijnsuperioriteit, meent zich niet beter te kunnen verbergen dan door te verschijnen in ambtsgewaad. Men doet zijn best dat ambtsgewaad achteloos te dragen, als ware het niet in het minst een zorgvuldig voorbereide maskerade, als had het niet het onderwerp van uitgebreide besprekingen uitgemaakt tussen de heer en mevrouw Slotemaker de Bruïne en hun kleermaker’. En even verder: ‘Wie iets op de toewijding aan dit infantilisme waagt aan te merken, of het nu toevallig democratisch dan wel fascistisch heet, en van “speelgoed” spreekt, waar men gaarne “symboliek” hoort, is uit den aard der zaak een spelbreker, om niet te zeggen: speelgoedbreker. Indiaantjes zijn nooit bozer, dan wanneer men hen in hun spel stoort’.

Ik geloof dat de Indiaantjes gelijk hebben met boos te worden wanneer men hun plezier probeert te bederven. De optocht en de plechtigheid in de Ridderzaal zijn niet meer, maar ook niet minder dan een feest, een gemaskerd bal. Dat weet de menigte die zich de ogen uitkijkt; dat weten pers, radio en televisie die de gebeurtenissen verslaan terwille van de thuisblijvers; en dat weten, laat ik voorzichtig zijn, de meesten der deelnemers. Een verschil tussen een democratie, waarvan de gezagsdragers eens per jaar hun feestpak aantrekken, en een fascistische dictatuur, waarvan de heersers zich zelden in gewone kleren vertonen, is dat er ‘bij ons’ geen sprake is van slaafse eerbied voor de verklede paljas. Eerder van vrolijkheid over de droogstoppels, die ieder jaar één keer uit de band en in de houding springen, of over acteurs die tenminste eenmaal 's jaars openlijk voor hun acteurschap uitkomen.

Kinderen en ouders schreeuwden de commando's na, die de sergeanten hun soldaten toeriepen. Zij juichten toen de voorman van een trompetterscorps zijn staf in de lucht gooide, en zij zouden nog harder gejuicht hebben wanneer de stok ongevangen op de grond was gevallen. Zij keken nieuwsgierig en welwillend de gouden koets in. De kleine kinderen hadden meer aandacht voor de paarden en voor de bepluimde mutsen dan voor de mensen erop of eronder.

Prinsjesdag is in de eerste plaats een dag van volksvermaak, met de kermis op de achtergrond. Ik betwijfel of dat vroeger zoveel anders is geweest, en dus of men deze gebeurtenis, waarbij de regeerders voor de afwisseling eens zelf voor de clownerie en het sprookje zorgen en daarvoor geen troep komedianten hoeven te huren, uit de tijd mag noemen.

Voorzover bij de toeschouwers zwaardere gevoelens te bespeuren zijn, zoals die van bewondering, eerbied, genegenheid en verbondenheid, richten die zich voornamelijk op de drie mensen die door acht paarden getrokken worden, en in veel mindere mate op de anderen in stoet of Ridderzaal. Wanneer men de vormen ziet waarin deze gemeenschappelijke genegenheid zich openbaart, is het moeilijk daarin veel verontrustends te ontdekken. Bij het kijken en luisteren naar de menigte op Lange Voorhout en Tournooiveld zou men zelfs willen, dat de reacties feller en opgewondener waren, dat wij als bevolking wat meer beschikten over een Zuidamerikaans temperament.

Maar ook de betrekkelijk passieve reactie bij het langs komen van de gouden optocht bewijst dat het hier meer gaat om een geamuseerd willen worden dan om het betuigen van luidruchtige loyaliteit. Na afloop schreeuwt men voor het balkon van het paleisje om nog één keer te mogen kijken en zwaaien. Daarna trekt men opgetogen naar de plaats van het meeste lawaai, het Malieveld, waar de andere werktuigen van het plezier snorrend klaar staan.

K.L.P.

Rijksbegroting 1960

De door professor Zijlstra dinsdag ingediende miljoenennota heeft een conjunctuurpolitiek accentje, maar trekt verder een

[p. 7]

bestaande lijn door, zodat van de verplaatsing van de regering van ‘links’ naar ‘rechts’ vrijwel niets te merken is. In het conjuncturele overheerst de vrees voor een nieuwe overbesteding, welke vrees voornamelijk berust op een bijzonder optimistische en vrijmoedige interpretatie van de economische ontwikkeling in 1959. Vandaar geen andere fiscale concessie dan de beloofde verlaging van de inkomstenbelasting der ongehuwden. Variërend tussen 11 en 19 pct krijgen de vrijgezellen een verlaging, waardoor zij circa f 85 miljoen meer te besteden hebben in 1960; de verlaging gaat op 1 januari 1960 in. Op grond van de percentages en de getelde invloed van de verlaging zouden de vrijgezellen gezamenlijk in Nederland ongeveer een half miljard aan belasting opbrengen. Mede door de religieuzen bij het bijzonder onderwijs zijn het vooral onderwijsmensen die er beter van worden. Een volk dat leeft, bouwt aan zijn toekomst, zal De Quay gedacht hebben en Zijlstra vond het wel goed. Die gaat fiscaal geen stap verder.

De angst voor de overbesteding berust op de expansie in 1959, die harder ging dan men verwacht had. Voor 1959 wordt een stijging van het nationale inkomen verwacht van 6 pct en voor 1960 van 8 pct. Investeringen zullen in 1960 10 pct hoger liggen, voorspelt men. Dat is een beroep op de besparingen. Een ander beroep zal van de overheid komen. Het begrotingstekort in 1959 zal in de orde van grootte van 1800 miljoen liggen (oorspronkelijke beraming verleden jaar was circa f 1500 mln). Tekort voor 1960 bekijkt men nu op f 900 miljoen, zijnde ongeveer 10 pct van de uitgaven. Inflatoir van tekenis zal dit niet ver werken, meent minister Zijlstra; hij spreekt van een bescheiden ‘activerende’ invloed en als hij daar nu nog een belastingverlaging bovenop zou zetten, zitten we sneller in een overbesteding dan de vorige keer. Als minister van economische zaken vond de heer Zijlstra de belastingen wel aan de hoge kant, herinnert hij zich ruiterlijk. Maar nu hij een begroting moest maken, die ook een instrument van conjunctuurbeheersing voorstelt, leek hem de status quo de voorkeur te verdienen. Lichte spot bij de socialisten, licht gegrom bij het bedrijfsleven zal zijn deel zijn. Slechts bij fusies vanwege het sterker maken van bedrijven voor de nieuwe Euromarkt-concurrentie wordt een kleine fiscale correctie voorgesteld, maar voor het overige zal zich de fiscale goodwill van de natie voor De Quay c.s. beperken tot de vrijgezellen.

E.D.

Volkstelling

Onder de post ‘kosten voor economisch onderzoek’ zitten enige miljoenen voor de kosten voor een in 1960 te houden volkstelling. Elf miljoen formulieren, elf miljoen ponskaarten, uitbouw van het CBS en de Michael, die de strijd tegen de bureaucratische draak kan aanbinden, is niet in ons midden. Zij weten alles van ons, de autoriteiten. Onze inkomens, kinderen, rijbewijzen, diploma's, overtredingen, stroomverbruik, invoer aan potloden per hoofd der bevolking, borstomvang der recruten. Opnieuw wordt dit alles geordend. Voor f 5,5 miljoen, zijnde vijftig cents per persoon, een krats dus en waarom die ironie?

Apparaat

Om negen miljard uit te geven, moet een hoeveelheid geld geïncasseerd worden, die daar niet te ver van af mag liggen. Er staat nergens in de begroting voor 1960 wat zo'n inningsapparaat op zichzelf nu eigenlijk precies kost. Het apparaat is doelmatig, verzekert de heer Zijlstra zijn lezers en onder de ‘diensten van algemene aard’ is er ruim 200 miljoen voor uitgetrokken. De Nationale Schuld komt heel wat duurder, die kost aan rente, kosten en aflossing zo ongeveer een miljard. Zo'n paar miljard zijn trouwens toch gauw op: onderwijs anderhalf miljard; defensie anderhalf miljard, gemeenten en provincies anderhalf miljard, sociale zaken loopt ook al hard naar het miljard; rijksinvesteringen een half miljard. In procenten van het nationale inkomen wordt de begroting steeds onbelangrijker: in 1950 vergden de rijksuitgaven 28,4 pct van het nationale inkomen; in 1955 was dat nog maar 26,6 pct en voor 1960 zal het 22,7 pct zijn. Als de daling van 6 pct per tien jaar zich maar zou voortzetten, zitten we er over 155 jaar niet zo kwaad voor. In plaats van belasting te moeten betalen, krijgt de burger dan geld toe. Onzin? Dat dacht U maar. Want de vermogensvorming bij de staat is indrukwekkend: de staatsbalans van 1958 is weer f 100 miljoen vooruitgegaan.

E.D.

Nu al kapot?

Of ir S.H. Visser een goed minister van defensie kan worden weet ik evenmin als hij. Zijn benoeming is in de eerste plaats een zet in de ondergrondse strijd tussen wat we maar kortweg Luns en niet-Luns zullen noemen. Het heeft velen verbaasd dat deze minister met oogkleppen zo groot als Nederlands Nieuw-Guinea gecontinueerd werd. Na de dood van Dulles is er de laatste

[p. 8]

maanden een onmiskenbare kentering in de Westerse houding, niet wat betreft het doel, wel wat betreft de methode. Minister Luns kan deze zwenking nooit meemaken.

Het schijnt nu dat de heer Visser dit wel zal kunnen, althans die indruk krijgt men na lezing van de voorpagina van Elseviers Weekblad, die geheel aan de nieuwe bewindsman is gewijd onder de titel ‘Defensiebeleid in roze handen’. Elseviers Weekblad acht de ‘rode Visser’ ongeschikt omdat hij eens de namen Hongarije en Suez in één zin heeft laten voorkomen en omdat hij ‘het principiële compromis’ met de Russen voorstaat.

Nooit heeft dit weekblad minister Staf verweten in de bezettingstijd een uiterst onprincipiëel compromis met de vijand verdedigd te hebben, maar dat de heer Visser in november '56 nog iets anders heeft laten horen dan betekenisloze woedeklanken is kennelijk onvergefelijk. Het fiere artikel eist dat onze sympathieke en intelligente premier onmiddelijk zal verklaren dat hij niet voor het compromis is. Doet hij dat niet dan zal Elsevier er niet voor terugdeinzen ‘ga heen’ te zeggen.

De Luns-groep heeft de strijd dus openbaar gemaakt. Gaat het kabinet nu werkelijk kapot? Er zou lijkt mij ook zonder nieuwe minister alle reden toe zijn: in de paar maanden dat het regeert heeft het al veel treurigs vertoond op het gebied van langzame beslissingen, weinig tactvolle terugtrekkingen en in het algemeen: dilettantisme.

Maar als het valt is het een spontane zelfvernietiging. De oppositie is er niet op gebrand. Die denkt: laat de regering eerst maar eens gedwongen zijn tot een nieuwe bestedingsbeperking als ze er door on-beleid niet in is geslaagd overconsumptie te voorkomen.

B.C.

Verkiezingen

Nu er binnenkort verkiezingen in Engeland gehouden zullen worden, halen de Conservatieven haastig hun propaganda-affiches weg, omdat zij daar de laatste jaren zoveel geld in gestoken habben dat zij wel last zouden kunnen krijgen onder de wet van 1948 op de uitgaven voor verkiezingspropaganda. Misschien zal dat hun nog goed doen. Aangenomen dat de twijfelende kiezer degeen is die zich zijn eigen opinie wil vormen, is het voorstelbaar dat hij een beetje zijn buik vol heeft van de eindeloze verzekeringen dat ‘Life is better with the Conservatives. Don't let Labour ruin it’; althans, dat hij eens wil zien wat dan eigenlijk het verschil is.

Een vuile zaak, de Conservatieve propaganda-actie, zegt de New Statesman in een mooi sabel zwaaiend hoofdartikel: gewoon adverteren op z'n Amerikaans, alleen Labour bekommert zich nog om het waardeoordeel van de kiezer. Als een toelichting daarop vinden wij in de rubriek van verbazende citaten uit de pers, This England, de volgende regels overgenomen uit de Tottenham and Edmonton Weekly Herald: ‘Omdat zij zoveel verzoeken gekregen hebben om meer politieke bijeenkomsten te houden, hebben de Young Conservatives van Tottenham besloten een politieke sectie op te richten. Dit besluit is genomen omdat zij niet willen dat hun programma van gezellige bijeenkomsten in de war gestuurd wordt’. Inderdaad zal dat programma de basis moeten blijven van de organisaties van Young Conservatives, die bekend staan als ‘vergulde huwelijksbureaus’. Men ziet deze jongemannen wel eens aan de straat, achter een tafel met pamfletjes, waarin hun hoop wordt uitgesproken dat alles zo zal blijven als in pappa's tijd.

Als politieke partij doen de Conservatieven zich op het ogenblik niet in het minst bezielend voor; maar het moet in aanmerking genomen worden dat hun ‘jonge’ organisatie bloeiend is, terwijl die van Labour, waar de politiek ernstig opgevat wordt, een kwijnend bestaan leidt. Misschien is ook de twijfelende kiezer op het ogenblik allang tevreden met welstand en gezellige bijeenkomsten. Veel meer zou een Conservatieve overwinning volgende maand in ieder geval niet kunnen bewijzen.

J.J.P.