Hollands Weekblad. Jaargang 1

Tweeërlei anti-communisme
door H. van Galen Last

I. Jean-Paul Sartre

Jean-Paul Sartre, in Rome door de Messagero gevraagd naar zijn visie op het nozem-probleem, heeft, als men de berichten in Le Monde en de Figaro mag geloven, als zijn mening gegeven dat die nozems er zijn omdat wij ‘une crise anormale’ doormaken, als gevolg van de koude oorlog en van de onmacht van de volwassenen, zowel in het westen als in het oosten, om de ‘problèmes fondamentaux de la société’ op te lossen. Sartre heeft ontdekt dat de jongeren ondermijnd zijn door onzekerheid: ‘ils ne savent pas quoi faire’. Men moet bovendien goed bedenken, vindt hij, dat er een groot verschil is tussen de situatie na de tweede wereldoorlog, vergeleken bij die van na de eerste: toen was Rusland revolutionair, ‘anjourd'hui elle est sur une position de conservatisme réactionnaire’. Hij heeft de verslaggever van de Messagero dan ook de vertrouwelijke raad gegeven om geen lid te worden van de communistische partij: ‘entrer anjourd'hui dans un parti communiste, c'est entrer dans un parti politiquement conservateur’ (men voelt dat het vroeger anders was, in de gouden tijd van vadertje Stalin).

Die Italiaan moet overigens een geweldig koelbloedig man zijn geweest, want verre van zich te laten overrompelen door zoveel originele gezichtspunten, heeft hij het aangedurfd om Sartre te vragen hoe wij een oplossing kunnen vinden voor die abnormale crisis waarmee wij zijn opgescheept (als het nu nog maar een normale was geweest, hadden we het allemaal heel gewoon gevonden natuurlijk). Het antwoord, dat zonder aarzelen kwam, was van die verrassende eenvoud, die alleen bij heel beroemde mannen voorkomt: ‘Avant tout, par la paix et la fin de la guerre froide.’

II. Partisan Review.

Jean-Paul Sartre is overigens de enige niet, heb ik onlangs weer eens gemerkt, die tamelijk laat op de dag een beetje wijzer is geworden tegenover het communisme. In de jaren na de tweede wereldoorlog was ik een trouw lezer van het Amerikaanse Partisan Review, één van de beste bladen uit die tijd, waarvan ook het anti-communisme mijn instemming had. Het blad heeft inmiddels veel van zijn élan verloren; er staan nog wel zeer lezenswaardige stukken in soms, maar het onderscheidt zich nauwelijks meer van die andere academische tijdschriften waaraan Amerika geen gebrek heeft. Maar goed, Partisan Review bleef toch iets plezierigs om aan terug te denken: een verre, maar vertrouwde strijdkameraad uit de jaren '46 tot na de dood van Stalin, want wij, in onze jeugd, hadden tenminste nog iets om voor te vechten!

Sinds kort echter begin ik er een vermoeden van te krijgen, langzaam, want zulke processen vergen tijd, met wie ik eigenlijk in mijn gedachten toen barricades opwierp tegen de Groene Amsterdammer (die in mijn tijd tenminste nog een echte draak was!). Enkele maanden geleden stond er in de Observer een verslag van een meeting in

[p. 8]

New-York, waarop Mary McCarthy, lang niet de minste van de PR-équipe rond de vijftiger jaren, had verteld dat zij en haar vrienden nog in 1941, tot Hitler's inval in Rusland, de tweede wereldoorlog als een kapitalistische aangelegenheid beschouwden. En in het laatste zomer-nummer van PR schrijft Diana Trilling dat André Gide door haar groepje in de dertiger jaren werd aangezien voor een verrader van de goede zaak.

Nu wist ik wel dat Partisan Review een communistisch en gedeeltelijk trotzkistisch verleden had gehad, maar de Trillings en Mary McCarthy hield ik voor typische vertegenwoordigers van het nieuwe PR. Ik vind het nu al erg te horen dat zij nog niet van het communisme waren genezen na de Stalinistische moordpartijen van rond 1935, na het Russische optreden in de Spaanse burgeroorlog, na het pact met de nazis van 1939, na de inval in Polen, na de inval in Finland - maar nog erger vind ik het dat zij de fellow-travellers van na de oorlog hebben bestreden alsof zij zelf zo onbevlekt waren. Wie geen maagd meer is, nou ja, het kan eens een keer gebeuren - maar men moet die vergissing niet verbergen als men andere meisjes zo nodig op haar slordigheid wil wijzen.