Hollands Weekblad. Jaargang 1

Brief uit Amerika
Positie Amerikaanse neger verbetert langzaam
door H.L. Leffelaar

Met het begin van een nieuw schooljaar presenteert zich in Amerika de vraag die sinds september 1957 niet meer zo retorisch is: welke zijn de vorderingen op het gebied van de integratie? Het antwoord daarop voor 1959 is: verrassend gunstig. Misschien denk ik er zo over omdat ik niet langer in het zuiden van Amerika woon en dus niet meer dagelijks geconfronteerd word met gebeurtenissen die mijn pessimisme voedden. Maar daar staat dan tegenover dat ik bij een kort verblijf in Georgia, na een afwezigheid van anderhalf jaar, de atmosfeer aanzienlijk veranderd vond. Was het vroeger vrijwel een ongeschreven wet dat over de integratie niet gesproken werd, nu scheen vrijwel iedereen met het probleem bezig te zijn. Laat ik geen foutieve indruk wekken: de meeste gesprekken waren agressief tegen welke vorm van integratie dan ook. In enkele gevallen kwam ik zelfs de mening tegen dat bloedvergieten wenselijk kon worden als het toelaten van negerkinderen tot voormalig ‘blanke’ scholen onvermijdelijk scheen. Maar belangrijker dan deze incidentele dreigementen was het feit dat er openlijk over het negerprobleem gesproken werd. Dat was anderhalf jaar geleden niet in overeenstemming met de mores van het zuiden, en deze verandering impliceert dat men niet langer automatisch aanneemt dat de segregatie een vanzelfsprekend bestanddeel van de zuidelijke samenleving is.

Ofschoon de meeste zuiderlingen het zich vermoedelijk nauwelijks bewust zijn, is deze verandering ten goede voornamelijk het resultaat van hun eigen verbetenheid de rassenscheiding ten koste van alles te handhaven. Want de openlijke discussies zijn het gevolg van de omstandigheid dat zij zichzelf, in hun verweer tegen de integratiebeslissing van het Supreme Court, in een onverdedigbare hoek hebben gedreven.

Toen er in 1955 voor het eerst sprake was van integratie van de scholen, was de algemene reactie in het zuiden er een van zelfbewustheid: de heren in Washington konden er nu wel over praten, maar hun getheoretiseer gaat ons niet aan. Daarna kwam de fase van opgewonden, bijna lacherige, verontwaardiging toen bleek dat de heren in Washington wel degelijk het zuiden bedoeld hadden, maar men geloofde nog steeds dat het mogelijk zou zijn om door de andere kant op te kijken de moeilijkheden te omzeilen. Toen kwam Little Rock in september 1957. Het resultaat was dat wetgevers in de staten zich koortsachtig gingen bezighouden met het ontwerpen van tegenmaatregelen, dat supremacistische burgers zich aaneensloten en gouverneurs van de zuidelijke staten de koppen bijeen staken. Het verloop van de Little Rock affaire was weinig bemoedigend voor de plannenmakers, maar de overtuiging dat het mogelijk zou zijn om met een waterdichte, effectieve strategie voor de dag te komen, was algemeen. Gou-

[p. 8]

verneur Faubus' schijnsucces stelde velen korte tijd gerust, totdat het duidelijk werd dat het front van de strijd om het behoud van de rassenscheiding zich aan het verleggen was naar de rechtszalen. Toen ettelijke bij District Courts aanhangig gemaakte integratiekwesties in het nadeel van het zuiden werden beslist, werd men ongerust: wat kon men doen wanneer men zelfs de ‘eigen’ rechters niet meer kon ‘vertrouwen?’ Het antwoord was: uitstel, juridische kwesties slepende houden en ondertussen de bressen in de linies versterken.

De nieuwe taktiek was weinig overtuigend en had tot gevolg dat de twijfelaars, die eigenlijk niet zoveel bezwaar tegen een paar negerkinderen in de scholen hadden, zich steeds meer naar het kleine kamp van de voorstanders der integratie voelden overhellen. Tegelijkertijd voelden de liberalen onder de zuiderlingen dat de gebeurtenissen hun in het gelijk stelden. Het was in die tijd dat ouders van schoolgaande kinderen en andere supporters in Atlanta in het daglicht traden en HOPE Inc. oprichtten (Help Our Public Education), gericht op het voorkomen van de sluiting van de scholen, en dat in Little Rock zelf een beweging groeide die zich meer en meer tegen Gouverneur Faubus kantte.

Het gemodder in Little Rock was weinig inspiratief geworden, noch voor de rassenscheiders noch voor hun tegenstanders. Om die reden werd een rechtszaak in Norfolk, Virginia, in oktober-november verleden jaar de aandacht waard. Virginia's Gouververneur J. Lindsay Almond Jr., handelend op grond van een staats-(Virginia)-wet die de sluiting van openbare scholen beval in geval van integratie, stuurde in september 1958 ongeveer 10.000 schoolkinderen naar huis toen de Board of Education van Norfolk in overeenstemming met een gerechtelijk bevel zeventien negerleerlingen tot zes scholen toeliet. In november kwam de zaak voor een rechtbank van drie federale rechters, die de onmiddellijke toelating van de negerleerlingen gelastte.

Gouverneur Almond, die niet als een fervent rassenscheider bekend staat en die kennelijk op deze gelegenheid had gewacht, verklaarde toen in min of meer bedekte termen dat het ernaar uitzag dat de integratie niet langer te stuiten was. Het was een verklaring die hij zeker niet publiek had hoeven te maken, en de omstandigheid dat hij het wél deed bevatte dan ook een duidelijke hint in de richting van de andere zuidelijke staten. Dit ogenblik, deze verklaring, lijkt mij een van de belangrijkste in de geschiedenis van de integratie.

In Georgia scheen na Almond's uitspraak een soort ongelovige verbazing te ontstaan, die, gevoegd bij de onzekerheid die talrijke onderwijzers en onderwijzeressen voelden over hun emplooi wanneer de scholen in hun staat ook gesloten zouden worden, over het geheel genomen een stemming schiep van: ‘Well, als ze in Virginia er geen gat meer in zien...’ Een dergelijke atmosfeer moet eveneens in de overige zuidelijke staten waarneembaar zijn geweest; maar omdat Georgia een van de koppigste segregatiestaten is, was de nieuwe ontwikkeling van groot belang voor het kamp van de ‘integrationists’. Hoever Gouverneur Almonds strategie heeft doorgewerkt is moeilijk vast te stellen, maar het is van belang dat wanneer in september dit jaar de schooldeuren opengaan, er in Miami, in North Carolina, in Oklahoma en ook in Little Rock negerkinderen gezamenlijk met blanke leerlingen de klaslokalen zullen betreden waar dit verleden jaar nog niet mogelijk was.

Natuurlijk, er zullen wel weer berichten van ongeregeldheden in de kranten verschijnen, vooral uit Little Rock, waar dit jaar twee of drie middelbare scholen geintegreerd zullen zijn, maar er is vooruitgang te bespeuren. Schot zit er nog niet in (in Georgia, Mississippi, Alabama, South Carolina is alles nog netjes gescheiden), maar het belangrijkste is dat de zuiderling langzaam gaat begrijpen dat de segregatie niet vanzelfsprekend is, dat hij moet vechten om zijn geloof in een ‘traditie’ te verdedigen, terwijl het tot voor kort nog vrijwel onaantastbaar scheen.

In tegenstelling tot de zittingen van het Britse Parlement die tegen het eind van het zittingsjaar wat verwateren, zijn die van het Amerikaanse Congress altijd tot het laatste toe gespannen. Een van de redenen daarvoor is dat voorgestelde wetsontwerpen die weinig populair zijn tot het laatste ogenblik voor behandeling worden uitgesteld. In sommige gevallen hoopt men daarmee dan gebruik te kunnen maken van de vakantiestemming van de Congress-leden voor een gunstige uitslag, in andere gevallen wordt uitstel afstel tot de volgende zitting. Een veel gebezigde Amerikaanse parlementaire techniek voor uitstel is de filibuster: het doodpraten van de hangende stemming over het ontwerp. Deze techniek is de laatste jaren met succes door de afgevaardigden van de zuidelijke staten gebezigd in verband met Civil Rights wetsontwerpen, die ten doel hebben de rechten van de neger in de zuidelijke staten te versterken, vooral met betrekking tot zijn ongehinderde deelneming

[p. 9]

aan de verkiezingen en zijn juridische positie in kwesties waar zijn burgerlijke rechten zijn aangetast.

Dit jaar daarentegen zal de zuidelijke fractie zich er vermoedelijk bij neer moeten leggen dat de Civil Rights Bill het tot stemming brengt en dan waarschijnlijk aangenomen wordt. Met de Democratische Partij in de meerderheid en de presidentsverkiezingen in het vooruitzicht, is het vrijwel zeker dat de Democraten alles op alles zullen zetten om met een betekenisvol wetsontwerp een goede indruk op de kiezers te maken. De zuidelijke fractie die zo goed als geheel uit Democraten bestaat (het zuiden heeft nooit veel van de Republikeinen moeten hebben) zal moeten kiezen tussen de mogelijkheid van een breuk in de partijgelederen en het daaruit voortvloeiende verzwakte front voor de verkiezingen, of pogingen om nog compromissen het wetsontwerp binnen te smokkelen, die het voor het zuiden acceptabeler maken.

Het wetsontwerp zal naar verwacht wordt een flinke stap in de richting van een ‘ideale’ Civil Rights Bill zijn. Tot de voorstellen die er waarschijnlijk in opgenomen zullen worden, behoren:

1. Het als misdaad strafbaar maken van het vernietigen van stembriefjes en andere verkiezingsdocumenten, en het verlenen van bevoegdheid aan de Advocaat Generaal om deze documenten te gebruiken voor een onderzoek naar vermeende schendingen van het kiesrecht. (Deze passage is vooral van belang in verband met in het zuiden toegepaste methodes om de neger van de stembus weg te houden, of zijn uitgebrachte stem niet mee te tellen).

2. Het creëren van een federaal apparaat dat bevoegd zal zijn tussenkomst te verlenen bij twistvragen, waarbij betrokken zijn de burgerlijke rechten van individuele personen. (Tot nog toe had de federale regering geen bevoegdheid zich op lokaal niveau met dergelijke kwesties in te laten, met het gevolg dat bevooroordeelde instanties corrupte beslissingen namen).

3. Technische en financiële bijstand aan die gemeenten waar vreedzame pogingen worden aangewend de integratie te doen plaats vinden.

Een voorstel om alle kwesties waar burgerlijke rechten zijn aangetast onder federale bevoegdheid te brengen, zal het vermoedelijk niet halen. In 1957 werd dit ontwerp na een scherpe controverse geschrapt en het is niet waarschijnlijk dat de Democraten onenigheid in eigen boezem zullen riskeren, wanneer er toch al veel reden tot tevredenheid is.