Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 8]

Korte commentaren

Een gentleman

Als het waar is waarvan oud-minister Van den Bergh wordt beticht in een echtscheidingsproces, dan heeft hij het vaderland een dienst bewezen. Tot dusver ging de Nederlander in het oog van de buitenlander op z'n best door voor iemand die braaf was tegenover zijn eigen vrouw (op zichzelf een verdienste, want in dat zelfde oog is de Nederlandse vrouw niet veel meer dan een gezellige moeke), op z'n slechtst voor iemand die schutterig en knullig deed tegenover een mooie vrouw, en op z'n allerslechtst iemand die de kat in het donker kneep of, als hij dat niet durfde, luidruchtige grappen maakte over de druiven die zuur waren.

Nu heeft de heer Van den Bergh - terecht of ten onrechte - plotseling dit beeld veranderd. Hier is (althans volgens de gelaedeerde partij in het geding) een Nederlander die de vrouw die hij liefheeft overlaadt met geschenken, ieder op zichzelf een kapitaal waard, met haar vertoeft in de bekendste hotels van Amerika en Nederland, en tegelijkertijd er niet voor terugdeinst de hoogste publieke verantwoordelijkheden te aanvaarden. Kortom een man van de wereld, galant, genereus, eerlijk en moedig. Een gentleman. Zeker, er zijn wel meer van zulke Nederlanders, maar ze trekken de aandacht niet. Er was een minister voor nodig om het beeld van de Nederlander als oppassend, maar ook wat schriel en schijnheilig man te corrigeren.

Al diegenen onzer die (bij gebrek aan kapitaal) ons moeten bepalen tot kamertjeszonden of (bij gebrek aan moed of kamertjes) tot dagdromen, mogen grijnzen of verontwaardigd doen bij het horen van 's ministers perikelen - hij heeft de naam van ons land meer goed dan kwaad gedaan.

J.L.H.

Festival

Met uitzondering van de enige communistische krant die Wenen rijk is heeft de gehele Weense pers het jeugdfestival, dat daar de vorige week is gehouden, doodgezwegen. Dat jeugdfestival was een onverbloemd communistische manifestatie, en de Weners waren er allerminst mee ingenomen dat zij juist in hun stad werd gehouden. Vandaar dat de Oostenrijkse jeugdorganisaties de jeugd van de andere landen opriep om die manifestatie te boycotten. Vandaar die doodzwijgerij van de Weense pers, onderdeel van die boycot. Dit nam echter niet weg, dat het jeugdfestival een evenement was dat gedurende tien dagen zijn stempel drukte op het Weense leven. Daar hielp geen boycot of struisvogelpolitiek aan. Natuurlijk was het jeugdfestival een onaangename zaak, maar een pers die het onaangename nieuws uit de weg gaat - veroorzaakt die niet de reden van haar bestaan?

Dit is een principiële kwestie, niet een kwestie van opportuniteit. Een kwestie van opportuniteit is de vraag, of boycot wel het juiste middel was om zo'n communistische manifestatie te bestrijden. Sommigen zeiden dat zij, hoe dan ook, mogelijkheid gaf tot contact met de jeugd achter het IJzeren Gordijn en dat contact de enige manier was om die jeugd te doen twijfelen aan de alleenzaligmakendheid van praktijk en theorie van het communisme. Dus geen boycot. Anderen zeiden, dat alle contact zedelijk ongeoorloofd of so wie so onmogelijk zou zijn. Dus wel boycot.

Het is nooit prettig om geboycot te worden en boycot brengt de geboycotte doorgaans niet in een plezierige stemming tegenover de boycotter. Voorzover de geboycotten te Wenen de organisatoren van het festival waren, zijn deze gevolgen van de boycot het risico van hun vak. Bovendien lag het ook niet in de bedoeling van de boycotters om die geheide beroepscommunisten in een plezierige stemming te brengen. Maar het grootste deel van de deelnemers bestond niet uit geheide beroepscommunisten. Er waren velen bij uit Azië en Afrika, en ook niet iedereen uit Oost-Europa kon als dogmatisch communist gekenschetst worden (zeker de deelnemers uit Polen niet).

Hoe reageren die nu op een boycot? Menselijk, d.w.z. ze betrekken het op zich zelf: wat heb ik gedaan, dat ik geboycot wordt? Voorzover deze deelnemers zich van geen schuld bewust waren - en wie is dat ooit? - moeten ze een ressentiment hebben overgehouden jegens de boycotter. En die boycotter was het Westen. Misschien dat de hardhandige manier waarop de organisatoren van het festival optraden tegen iedere uiting van onafhankelijkheid, ook wrevel heeft gewekt jegens het communisme. Dat zou mooi zijn, maar nog geen winstpunt voor het Westen. Het zou ten hoogste het ressentiment, dat het gevolg is van de boycot neutraliseren.

J.L.H.

Is nieuws nieuws?

Als het jeugdfestival nieuws is, zijn de perikelen van een minister ook nieuws. Als de Weense pers haar taak niet heeft verstaan, hoe heeft de Nederlandse pers de vorige

[p. 9]

week dan haar taak opgevat? Enkele Nederlandse bladen (één communistische en een paar roomse) hebben het nieuws gegeven, dat minister Van den Bergh in een echtscheidingsproces genoemd was geworden als co-respondent. De meeste kranten echter zwegen (hoewel zij het wisten, want de belangrijkste persagentschappen hadden het nieuws op de tikker gezet). Hebben die kranten er goed aan gedaan te zwijgen?

Als de coalitiegenoten van minister Van den Bergh deze affaire over hun kant zouden hebben laten gaan, zou de pers gerechtigd zijn geweest haar als een zuiver particuliere zaak te beschouwen en er dus evenmin aandacht aan te schenken als aan welke andere echtscheidingszaak ook. Als het echter tot een politieke crisis zou zijn gekomen, zouden die kranten niet langer hebben kunnen zwijgen over de oorzaak van die crisis. Hun is een lang dilemma bespaard gebleven, want er kwam geen crisis: minister Van den Bergh trad twee dagen na het bekendworden van het (door de meeste kranten verzwegen) nieuws af. De discrepantie in tijd tussen het nieuws van het aftreden en dat van de particuliere perikelen was niet zo groot, dat beide feiten niet zonder stalen gezicht door die kranten gelijktijdig gegeven konden worden.

Niet altijd echter zal de pers kunnen rekenen op zo'n gezichtreddende sisser. In de zaak-Hofmans, nu drie jaar geleden, heeft zij door haar langdurige stilzwijgen nagelaten het Nederlandse publiek voor te bereiden op wat een ernstige constitutionele crisis had kunnen worden. Ook toen is zij op het allerlaatste ogenblik gered uit een netelige positie, want het is niet tot zo'n crisis gekomen. Maar dat allerlaatste ogenblik kwam heel wat later na het eerste nieuws over mejuffrouw Hofmans dan minister Van den Berghs aftreden volgde op het nieuws uit San Diego. En al die tijd was het een dubbeltje op zijn kant, of Koningin en regering al dan niet tot een vergelijk zouden komen. En toch zweeg de Nederlandse pers. Indien het niet tot een vergelijk zou zijn gekomen, zou de regering, die anders doodgelukkig is met een dociele pers, het hebben betreurd dat de publieke opinie niet tijdig en juist door deze was voorgelicht.

J.L.H.

Arrêt

Jean Giono geeft in Arts van 8 juli een schets van het Provençaalse karakter, die als aanvulling kan dienen op zijn boekje over het proces Dominici, van een paar jaar geleden. Hij beschrijft nu een kaartspel dat voor de eerste wereldoorlog nog gespeeld werd in een herberg waar hij eens kwam. Het heette Arrêt, en ging tussen niet meer dan twee spelers. Zij trokken om beurten een kaart en wie van de laatste twee de laagste had was de verliezer. Techniek kwam er niet aan te pas. Het ging om de inzet en die was gewoonlijk: alles, behalve de kleren waarin het getroffen gezin zijn huis zou moeten verlaten. Wie alles kwijt was mocht opnieuw spelen zodra hij weer wat had. Een herder die alleen een staf en een hond bezat kon een partij aangaan met een boer die zijn land en gebouwen inzette.

Over de maatschappelijke gevolgen vertelt Giono niet, romantiseur van de harde waarheid als hij is. Niet of er spelers waren die boerderijen en herdersstaven cumuleerden, noch of zij die nooit meededen door de algemene minachting werden getroffen - misschien verspeelden juist de deelnemers het openbare aanzien, en is Giono dat vergeten. Hij vermeldt wel de bijpassende moraal ‘Qui ne risque rien, n'a rien’. - ‘Daarom is wie alles geriskeerd heeft, en schijnbaar alles verloren, rijker dan men denkt’.

Wij hebben waarschijnlijk geen Provençaalse herinneringen nodig om dat begrip te verwerven, en het te gebruiken bij de verklaring van de noden van onze samenleving; maar wie er een spel van wil maken, mag wel uitkijken, hoeveel goed het ook zou doen bijvoorbeeld in die zouteloze staatsloterij. In een hoog ontwikkelde economie is voor zulke aardigheden geen plaats. Wij kunnen alleen mompelen dat het leven toch een avontuur is, en dat wij trouwens niet genoeg hechten aan bezit om het te hoeven riskeren. Zijn wij zo nog niet tevreden, dan staan ons altijd de werken ten dienste van de bestrijders der cultuurcrisis, die ons uitleggen dat alle echte mensen van deze tijd behoefte hebben aan mooie rotsvaste waarden, om daarmee alles van een edele zin te voorzien.

J.J.P.

In naam van Jacob Maris

Wat mij nog het meest heeft verwonderd in de rel om de Jacob Maris-stichting is, dat de stekeligste initiatiefneemster van de Familie niet eens een echte Maris blijkt te zijn, maar mejuffrouw M. Biezeveld, een àchternicht van Jacob. Zij moet wel over een heel fijn gevoelsleven beschikken dat zij op die dunne bloedverwantschap zo warm kan lopen. Of zou zij zo aan de weg willen timmeren juist omdat zij geen echte Maris is? Inderdaad ligt hier een mooie gelegenheid voor haar om den volke kond te doen van wat nog maar in veel te kleine kring bekend was: Ook mejuffrouw Biezeveld is een Maris; zie eens hoe zij tezamen met de rest van de

[p. 10]

familie gekwetst is door al het onwaardig gepraat om de grote naam.

Een van de voornaamste grieven van de Familie schijnt wel te zijn dat de prijsuitdelingen zouden geschieden door een onderonsje van ‘deskundigen’ die, handelend in de naam van Jacob, in feite zijn geest met voeten treden. Het gaat er nu maar om bij wie die geest eigenlijk zijn intrek heeft genomen. Hij zit alleen nog bij Jacob zelf, in het graf dus, zullen terzake van kunst materialistisch georienteerde cynici opmerken. Geen wonder dat de communist van Praag op dit standpunt staat. In het Haagse gemeenteraadsdebat dat vorige week is gehouden over het verzoek van de familieleden om de naam van de stichting te veranderen, merkte hij op ‘dat de familieleden van Maris eerder verheugd moesten zijn over de naam van de stichting dan op deze wijze protest aantekenen. De veilinghouders geven tegenwoordig geen cent meer voor de Haagse school. Wat doet het er trouwens toe dat Jacob Maris nooit iets uit te staan heeft gehad met abstracte kunst? Men bedenke wel dat het impressionisme dat hij vertegenwoordigde thans volledig uit de tijd is’.

Sociaal voelende idealisten daarentegen zullen menen dat zijn geest, krachtig bij de tijd gebleven, is overgewipt naar de gemeenschap en de jury van de stichting. Het is begrijpelijk dat men de representanten van dit standpunt in hoofdzaak bij de P.v.d.A. kan vinden. De familie tenslotte is ervan overtuigd dat de geest met het bloed is meegegaan, helemaal - zelfs al is het kris kras en nog zo verdund - tot mejuffrouw M. Biezeveld. ‘Een flater’, noemt zij het in een brief aan Het Vaderland, ‘dat de gemeenteraad een verzet van een zo deskundige familie als de Marissen zijn - enkele zijn nog beroepshalve of als amateur op dit gebied werkaam - gelijkschakelt met protesten uit de massa’.

Het is alweer begrijpelijk dat de fractie van de V.V.D. de privé-rechten van de familie op Jacob's geest heeft willen erkennen door zich in groten getale te keren tegen het voorstel van burgemeester en wethouders om het ‘protest van adressanten’ af te wijzen.

Ik geef het toe, verschillen in appreciatie van schilderijen zullen wel een groter rol hebben gespeeld bij de meningsvorming in de fracties. Maar daar is nauwelijks meer over te zeggen dan dat men even, een beetje verbluft, constateert hoe feilloos het mechaniekje wel werkt: progressieven voor progressieve kunst, wat dat dan ook precies is, conservatieven voor conservatieve. Nogal vervelend, maar het maakt een land wel makkelijk bestuurbaar.

A.L.S.