Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 15]

Brief uit Bonn
Politiek, techniek en liefde
door O. Montagne

De ordinaire maar spannende partij catch, waar kanselier Adenauer en zijn plaatsvervanger, ex- opvolger en huidige doodsvijand Erhard in zijn gewikkeld, heeft hier merkwaardige reacties losgeweekt. De mensen die dezer dagen, meer dan gewoonlijk, in de wandelgangen van het Bonner parlement lopen, zijn bij voortduring doende de kwalijke realiteit te versieren door het citeren van liefst klassieke dichters. 's Avonds of de volgende morgen vindt men deze poetische oprispingen dan wel in de kranten terug: een volk van dichters en denkers, per slot.

Bij de snode oppositie, socialisten en liberalen, is Shakespeare, in Duitse vertaling, niet van de lucht. Bepaalde dialogen van Hamlet en Polonius gaan van mond tot mond, ook al is het moeilijk in dit presidentschapsdrama een Hamlet te vinden. Met Polonius is het eenvoudiger: met wat slechte wil ziet men op iedere hoek van elke wandelgang een groepje ambitieuze lakeien van christendemocratische huize bijeen hokken. Met bezorgde gezichten, dat wel.

Als deze lieden aan citeren toekomen - en dan zijn het eigenlijk al bijna rebellen - is het onvermijdelijk Schiller. ‘Kabale und Liebe’ en dan de zin van Ferdinand: ‘Unterdessen erzähl ich der Residenz eine Geschichte, wie man Präsident wird’. En dan moet die arme Lübke, van wie tot nu toe bijna niemand anders dan de Duitse boeren hadden gehoord, het ontgelden. Niet, omdat men in eigen kring eigenlijk iets tegen hem heeft, maar omdat het Bonnton is om een ‘fall-guy’ wat te lachen.

Per slot was het, voor het Lübke werd, bij alle christen-democraten, die hoog op de partijladder staan, goed gebruik een lijst op zak te dragen met ten minste tien persoonlijke of politieke redenen, die het aanvaarden van een candidaat-presidentschap tevoren uitsloten. Zo'n lijst had Lübke kennelijk niet. Hij had er nooit aan gedacht hem nodig te hebben.

Zijn eigen katholieke partijgenoten schrijven nu in hun bladen heel delicaat over hem. In ‘Die Zeit’, eigendom van Lübke's partijen fractiegenoot Bucerius, zegt men lief: ‘Ob er ein guter Vater des Vaterlands sein wird - wie Heuss es als Präsident war? Nun, zum guten Onkel wird es sicher reichen’.

De fractie-vergadering, waar men hem candidaat stelde, had alle aspecten van een veiling bij opbod: ‘een bondspresidentszetel, lichtelijk versleten! Een maal, ander maal, ten derde maal: Lübke!’

Naast ons stormde een Duitse collega, met van parlementaire ervaring vroegtijdig vergrijsde haren, naar zijn bureau roepend: ‘wie weet hoe die man's voornaam is?’ En een vrouwelijke bondsdagafgevaardigde, partijgenote van Lübke, zei teder: ‘Maar hij heeft ten minste een vrouw die kan ontvangen; ze spreekt Engels, Frans, Spaans, Italiaans en Russisch’.

Arme Heinrich Lübke, oompje des vaderlands en dat alles, omdat de ijzeren kanselier een Bondsdagfractie van rubber partijgenoten tegenover zich wist en vond. Adenauer, zo zeggen galgenhumoristen, zal nu naast zijn 16 reeds aanwezige doctoraten h.c. een 17e krijgen. In de medicijnen. Omdat hij er in slaagde bij enkele honderden partijgenoten de ruggegraat te verwijderen, zonder dat er een druppel bloed vloeide.

De bekende analyticus van het nationaal socialisme professor dr Eugen Kogon (‘Der SS-Staat’) heeft voor de Duitse televisie een eigen programma, waarin hij op intelligente wijze onalledaagse en vaak voor het Duitse geweten niet zo prettige zaken aansnijdt. Kogon heeft dezer dagen voor een sensatie gezorgd door tijdens ‘Blick in die Zeit’ een film te tonen van de operatieve overplanting van de kop van een kleine hond op het lichaam van een grote. Waardoor na vijf uur chirurgen-werk een wezen met twee koppen, levend voor de camera lag.

In München is men er kortgeleden tijdens een chirurgen-congres niet in geslaagd deze film van de operatie door een Rus, prof. Demichow, te tonen. Op de beeldbuis hebben een paar millioen leken dit huiveringwekkend experiment wel kunnen bijwonen.

Dit maal is het geen cliché: huiveringwekkend experiment. Ook zonder last te hebben van al te veel sentimentaliteit, stokte de adem in de keel: hier werd de grens van het toelaatbare geraakt, zo niet overschreden.

Men werd hier geconfronteerd met dat andere, gans versleten cliché: eerbied voor het leven. Wat men als leek hier kon concluderen was slechts, dat die eerbied er voor

[p. 16]

hem volmaakt anders uitziet dan voor de opererende specialisten.

Het commentaar bij de film was sober, maar ontoereikend om de afgrond, die door de ver doordringende blik op lichaamsfuncties en levensverschijnselen ontstond, te kunnen overbruggen.

Natuurlijk: voor de studie van de bloedsomloop is dit baanbrekend werk. Maar deze misselijk makende, walgelijk levende draak met twee etende en drinkende koppen, werd er niet aanvaardbaarder door. Op de een of andere wijze - kwam het omdat Kogon ons deed denken aan zijn eigen boek - konden we niet vergeten, dat de afstand tussen deze proefneming op dieren en wat SS-artsen destijds in hun experimenten op mensen hebben gedaan, te klein was om door velen van ons leken te worden opgemerkt.

De koude technische knapheid van hetgeen met het dubbele hondenwezen was gebeurd, had dit hele gebeuren volmaakt ‘ontmenselijkt’: er bleef een aantal zuiver functionele handelingen over; alsof het om te bewerken baksteen ging of ruw-ijzer.

*

In deze tijd vol raketten met electronische breinen en Rhesusapen, past volmaakt de uitnodiging die het hoofdkwartier van de Amerikaanse luchtmacht in Wiesbaden, de kranten had gezonden. Het wachten in Europa, en zelfs in de wereld, was geweest op ‘the first automatic pinspotter alley in the world’. En laat dit alles nu juist in Wiesbaden zijn terecht gekomen.

Het leek niet volstrekt uitgesloten dat kegelvormige apparaten zonder door mensenhanden te zijn beroerd, zich naar de hemel gingen richten in Wiesbaden, omdat kleine stroompjes door dunne draadjes dit nu eenmaal bepaalden. In de Pinspotter alley van de uitnodiging zouden, vrijwel automatic, een reeks Honest Johns verschijnen, als dreigend opgestoken vingers, meenden we.

De vergissing was groot.

Want het ging uiteindelijk slechts om een kegelbaan en een vreemd apparaat, dat er in slaagt omgeworpen kegels zonder ingreep van mensenhanden - dat wel - weer overeind te zetten! Uiteindelijk zijn pinspotters helemaal geen honest Johns, maar eerlijke Heinrichen en Wilhelmen, kegeljongens.

Maar in zo'n automatic pinspotter alley raapt geen jongen iets op: daar ziet men eerst, als teken aan de wand, aantal en plaats der omgeworpen kegels verschijnen; dan komt er een mechanisch monster aangereden, dat zonder consideratie voor niet omgeworpen kegels, alles tegen de grond dreunt en op een lopende band werpt.

Ergens van boven komt dan, automatic uiteraard, een bak met rechtopstaande nieuwe kegels. Achter de plek waar die kegels staan hebben we het innerlijk van de pinspotter gezien: binnen een ruimte voldoende voor een kleine woning was het een gewoel en gedrang van relais, buizen, draden, electromotoren, weerstanden, condensatoren als in duizend t.v.-toestellen. Onbegrijpelijk dat zo'n heel gewone kleine Duitse kegeljongen van vijftien jaar dat ook allemaal en veel goedkoper kan.

*

Op de eerste rij zat kameraad Walter Ulbricht; het was kort geleden op het jeugdcongres van de Duitse Democratische Republiek in Rostock. Een negentien jarig meisje in een blauwe bloes heeft daar voor een microfoon energiek gezegd, dat de westelijke schrijvers van schrijven weinig en van schrijven over de liefde niets weten. Maar ook in de DDR had zij geen auteur gevonden, die iets bruikbaars aan die liefde wist te ontlenen, om maar te zwijgen van zijn onvermogen er een socialistische inhoud aan te geven. Dit meisje heeft toen letterlijk gezegd: ‘Wenn die Schriftstellern der DDR die Grundlage dafür fehlt, solche Liebesromane zu schreiben, dann sollen sie zu uns in die Betriebe kommen’.

Walter Ulbricht op zijn eerste rij heeft toen hartelijk gelachen en met hem de hele zaal, wat voor een cultureel congres in de DDR opmerkelijk is, want gevoel voor humor is niet het sterkste punt in de DDR of in de cultuur.

Het meisje trok zich daar niets van aan: ‘Ich meine, der Mann sollte zu uns in die Brigade kommen. Da gibt es 36 Mädchen und da wird er bestimmt Liebesromane schreiben können - mit sozialistischen Inhalt doch dazu, denn wir stehen in Wettbewerb um den Titel einer Brigade der sozialistischen Arbeit’.

In het westen wisten ze er helemaal niets van, zei het meisje: ‘Da steht nichts drin. Sie lieben sich, sie werden getrennt, sie kommen wieder zusammen, das ist aber nicht genug für uns’. Toch is voor dat meisje niet alles verloren, want ze had boven haar blauwe bloes een aardige paardenstaart.