Hollands Weekblad. Jaargang 1

Korte commentaren

Nederlandse schrijfkunst

Wie of wat heeft naar uw gevoel de grootste invloed gehad op uw leven? Hierop antwoordt een 22-jarige veefokker, ned. herv.: ‘Een meisje uit Vollenhove. Ik heb elf maanden verkering met haar gehad en daar kwam een andere jongen onder en toen moest ik opstappen. Nu heb ik weer drie maanden verkering gehad met een ander meisje, die had voordien verkering met een andere jongen, maar daar mocht ze niet mee uit van haar ouders, maar toch kon ze die jongen niet vergeten, en daarom moest ik weer opstappen. Ik vind dat de jeugd ontzettend licht over alles denkt. Ze jagen de jongens het hoofd op hol’.

Dit is een van de honderden antwoorden, die zijn te vinden in het boekje ‘De nieuwe volwassenen’ van J. Goudsblom met de resultaten van de Vrij Nederland enquete. Naast de interessante uitslagen zelf is dit boekje belangrijk voor een inzicht in het stylistisch vermogen van ons volk. De samensteller heeft taalfouten verbeterd, een interpunctie aangebracht, en de ergste gevallen wat bijgesnoeid, maar de woordkeus en manier van schrijven zijn duidelijk bestudeerbaar gebleven. En het resultaat is dat we, anders dan u misschien verwachtte, niet

[p. 8]

ontevreden mogen zijn. De nieuwe generatie heeft een vaak oorspronkelijke, meestal beknopte stijl zonder de stadhuistaal en bijzinnenwoekering, die vroeger verplicht waren als gewone mensen hun gedachten onder woorden moesten brengen. Naast het humoristische antwoord van hierboven leze men b.v. het ontroerende antwoord van een 21-jarige onderwijzeres, die in een paar woorden haar hele leven op bewonderenswaardige wijze weet samen te vatten:

‘De grootste invloed op mijn leven, 't is gek, maar 't was mijn figuur. Ik ben nogal groot en fors (familiekwaal). Stak nogal uit boven schoolvriendjes en -vriendinnen. Voelde me onbeholpen. Ben vaak uitgelachen. Dat wreekt zich nog vaak. Bovendien: we hadden thuis een kruidenierswinkel. Vader en moeder altijd in de winkel. Dus we moesten onszelf vermaken. Later van invloed: het ontbreken van enige sexuele voorlichting! Ja heus’.

De ondoordachtheden die er natuurlijk ook te vinden zijn geven ons vaak een beter antwoord dan een weloverwogen oordeel zou doen.

Zo schrijft een vijand van het materialisme: ‘Tegenwoordig is het maar haasten, jachten, rennen en grijpen, alleen om de centen, die vooral voor ons vrijgezellen alleen maar voor de belasting zijn’ of antwoordt een 22-jarige R.K. maatschappelijke werker op een vraag over gemengde huwelijken, uiterst verdraagzaam: ‘Geen bezwaar. Alleen onder deze voorwaarde, dat, indien een van de betreffende personen katholiek is, de kinderen godsdienstig en wel katholiek worden opgevoed, en door de katholieke partij, evenals de andersdenkende partij getracht wordt elkaars geloofsovertuiging te respecteren, doch zodanig, dat de kinderen toch katholiek worden opgevoed’.

B.C.

Sjaak

Rotterdam is een aardig beeld op de Coolsingel rijker geworden: het mannetje Jacques van professor Wenckebach. Een burgerman in een hoog gesloten jas op een voetstuk voor de hondjes staat een beetje kleumend en verwonderd te kijken naar de wederopbouw-activiteit in de binnenstad. Hier komt straks het nieuwe metro-station, daar gaat de oude Bijenkorf tegen de vlakte, een eindje verder komt de nieuwe doorbraak, wat in Rotterdam helemaal niets betekent en dan krijgen wij daar aan de rivier het gezicht op de fabrieksschoorsteen van Carasso, die toevallig Koopvaardij-monument heet. Het is alles erg opwindend, maar gelukkig staat het mannetje Jacques dit alles nu met de nodige spot in de bronzen ogen gade te slaan. Tenminste dat hopen wij allen hartelijk. Het mannetje Jacques is een gewoon beeld en het is verstaanbaar voor de gewone man, die niet op zijn tenen hoeft te gaan staan om er bij te kunnen. Het is niet zo iets geks als het beeld van Gabo voor de nieuwe Bijenkorf, waar men niets in hoeft te zien omdat het abstract is. Het mannetje Jacques staat met beide benen stevig op zijn voetstuk precies zoals de Rotterdammers zelf graag willen staan.

Misschien wordt het mannetje Jacques later nog eens net zo beroemd als het Manneke Pis in Brussel, dat oubollige prototype van Belgische leut, of als het beeld van dat vreselijk heldhaftige jongetje, dat zijn vinger op de dijk hield en dat Amerikaanse toeristen een brok in de keel geeft als zij hun bedevaart naar hem maken. Het is heerlijk deze naïeve gemoedelijkheid in deze troebele tijd. Het geeft zo'n vastigheid in het rumoer van deze snel veranderende wereld.

Het mannetje Jacques is een aardig beeld, vooral aardig om de gedachte die er achter zit: het is allemaal heel mooi, maar wat koop je er voor, voor die hele wederopbouw van Rotterdam? Het aardige is nu, dat iedereen heel goed weet wat er voor gekocht wordt: een plaats als tweede wereldhaven, Europoort, olie en allerhande nuttige zaken. Maar dat mag men ondanks alle snorkende propaganda niet hardop zeggen in zijn eigen binnenkamer. Zo iets is hoogmoedig. Ergens blijft er de twijfel van de parvenu en daarom heeft Rotterdam nu zijn mannetje Jacques. Brussel heeft zijn oubollige baby, Haarlem zijn kleine held en Rotterdam zijn parvenu. Maar laten wij ons vooral niet verbeelden, dat we daarmee in Rotterdam ook maar iets aan zelfspot gedaan hebben, want van gekroonde middelmatigheid is de aardigheid al heel gauw af.

L.J.P.

Weer Drs.

Mijn stukje over het predicaat Drs. is zeker een beetje zwart uit de oven gekomen. Dat kan wel. Het vond zijn oorsprong niet in verontwaardiging en ook niet in eerbied voor de meesterstitel.

‘Is dit erg of verbazingwekkend?’ roept J.H.W.V. uit, doelende op het inburgeren van Drs. als titel. Erg is het niet, wel verbazingwekkend. Het lijkt mij dat men een titel voert om te imponeren, en daar komt naar mijn smaak met Drs. niets van terecht. Ik zou niet zeggen dat het nieuwe gebruik een rare indruk maakt omdat het verkeerd is, maar dat het verkeerd is omdat het een rare indruk maakt. Het meesterschap is iets moois, bij een schoenmaker of een jurist of iemand aan wie het op informele maar misschien betere gronden toegekend wordt. Doctorandus klinkt alleen onhandig, en doet mij denken aan hulponderwijzers - niet aan

[p. 9]

echte, maar aan litteraire. Meesters hebben geluk gehad; doctorandi hebben pech gehad. Rechtvaardig is het niet.

Maar misschien zijn er mensen die inderdaad geïmponeerd worden door het predicaat Drs. Volgens J.H.W.V. weten velen van ons uit ervaring dat bij ‘maatschappelijk optreden het al dan niet voeren van een academische titel toch zeer opvallende konsekwenties heeft’. Maar wanneer dan? Er hangt in Nederland altijd een waas van geheimzinnigheid om dingen die maatschappelijke konsekwenties hebben. Dit kan niet en dat is zeer belangrijk, maar niemand vertelt ons waarom, noch horen wij verhalen of beleven wij avonturen die ons de principes verduidelijken aan de hand van de gevolgen. Jawel, toch: ik heb eens gehoord van een jonkheer die reisde voor een fabriek, met kaartjes waar kortweg zijn familienaam op stond. Telkens vond hij gesloten deuren, totdat hij iemands advies opvolgde en mooie kaartjes liet drukken met Jhr. en ik geloof een soort kroontje - toen was het: Komt u binnen, wilt u een sigaar. Voorzover ik weet is dat een ware geschiedenis; het enige verdachte is dat zij mij verteld werd door de man die het advies had gegeven.

Maar een Jhr., J.H.W.V.! Dat is nog iets anders dan een Drs.!

J.J.P.

Orwell was geen V.V.D.'er

Ik ben de heer J.E. zeer dankbaar. Voordat hij een letter van Orwell had gelezen, lang geleden dus, wist ik, dat deze een socialist was. Helemaal geen officiële socialist met zijn idealisme van liberty and justice, maar toch een socialist. Ik scheen dat vergeten te zijn. De heer E. heeft mijn geheugen opgefrist en, wat veel belangrijker is, George Orwell behoed voor een posthume inlijving bij de schare van de V.V.D. Orwell was socialist, geen V.V.D.'er: daar zijn we het over eens.

Maar ik heb mij ‘ontpopt’ van liberaal tot V.V.D.'er. Het was mij niet bekend, dat de heer E. zich ook bezighield met zoölogische waarnemingen. Nu dat blijkt, waag ik te zeggen, dat hij zich zal moeten ‘ontpoppen’ tot een bekwamere zoöloog. Afgezien van het feit, dat ik de leeftijd voor gedaanteverwisselingen reeds lang achter mij heb (ook als zoön politikon), klopt zijn beschrijving van het vlinderachtige wezen, dat hij V.V.D.'er noemt, niet met mijn gestalte. Daarmee bedoel ik niet, dat ik te corpulent ben voor het fladderen, maar dat ik precies de eigenschap mis, die de heer E. aan zijn V.V.D.'ertje geeft: het anti-socialisme, waardoor genoemd insekt zich van de echte liberalen zou onderscheiden. Ik ben in woord en geschrift altijd een tegenstander geweest van het anti-socialisme en ik ben dat nog. Een anti-anti-socialist, wat natuurlijk ook weer niet betekent: een socialist. En in elk geval niet: het V.V.D.'ertje van E. Getuigen en bewijsstukken beschikbaar. Een lidmaatschapskaart van enigerlei partij ontbreekt. Het enige, wat ik aan lidmaatschapskaarten bezit, is een kwitantie van een buurtvereniging, die als zodanig fungeert. De heer E. maakt een grapje over Orwell als ‘zeer gewaardeerd medewerker van de N.R.C.’. Ach, waarom niet? Het is de heer E. vermoedelijk niet bekend, dat Orwell in 1945 (als oorlogsverslaggever in Duitsland) ‘een zeer gewaardeerde medewerker’ is geweest van The Observer, toentertijd veel conservatiever dan tegenwoordig. Ja, hij schreef ook in de zeer linkse Tribune, maar niet om bij de officiële Labourpolitici in het gevlei te komen. Ik zou E.'s grapje rond kunnen maken door te denken aan Paraat, De Vakbeweging, van het N.V.V. (... the high-up trade-union officials, one of the most desolating spectacles the world contains...), of Het Vrije Volk, waar hij misschien in het hoekje voor de gasten zou zijn toegelaten, het hoekje dat de heer E. ook eens heeft mogen vullen. Het Parool, dat is mogelijk, Vrij Nederland in elk geval, die zekerheid wil ik E. niet ontnemen. Met Orwell heeft dit alles niets meer te maken. Gewaardeerde medewerkerschappen konden hem niets schelen. In dat opzicht was het grapje van de heer E. wel leuk...

Wat mijzelf betreft, partijloos, doch de politiek beroepshalve (en niet altijd voor mijn plezier) van nabij volgend, verlos ik mij graag van de starheid des geestes, die het politieke bedrijf teweegbrengt. Dan verdiep ik mij weleens in de problemen van mensen, die niet politiek geschoold zijn; in veler ogen een beklagenswaardige horde, in de mijne niet. In mijn stukje heb ik niet over Orwell geschreven, doch naar aanleiding van een van zijn boeken. En wat ik schreef, waren losse gedachten. Als de heer E. die gedachten op zijn manier wil interpreteren, moet hij dat weten. Al noemde hij ze ‘fascistoïde’, het zou mij koud laten. Net zo koud als toen een liberale fractieleider in een gemeenteraad mij eens P.v.d.A.'er noemde, ook op grond van een stukje.

Over Orwell schrijf ik nog eens, dat beloof ik de heer E., met of zonder lidwoord in de titel. En ook over het individu, met of zonder zijn tekorten. Misschien kan ik dan het kolossale onbegrip over dat individu ontrafelen, want de twee regels kritiek, die de heer E. op dat punt had, vond ik zo knap, dat ik er slapeloze nachten van heb gehad.

A.F.L.