Hollands Weekblad. Jaargang 1

Een oplossing
door H. Brandt Corstius
Het conflict tussen de twee blokken

Onze planeet is, u wist het misschien al, verdeeld in twee ideologische blokken. De inwoners van het ene beweren dat ze door het ander omsingeld en bedreigd worden en ze werken daarom een dag per week om zich tegen dat andere blok te bewapenen. Dat beide blokken wat de beschuldiging van omsingeling betreft gelijk hebben komt door de bolvorm van de aarde. Een objectief maanbewoner zou, tot arbitrage gedwongen, misschien eerst menen dat Amerika méér Rusland omsingelt dan andersom, omdat er wel U.S. bases zijn dichtbij de Russische grenzen en geen Sovjet-bases dichtbij Amerikaanse grenzen. Maar de Verenigde Staten hebben zich op leven en dood verbonden met landen die wel dichtbij Russische bases liggen en bovendien hebben de Russen zich gespecialiseerd in lange afstandsraketten, zodat men gerust kan zeggen dat de omsingeling wederzijds is. Geen van beide blokken begint een oorlog waarin alleen verliezers kunnen zijn.

Twee aartsvijanden die beiden hun ruststoelen op een kruitkamer hebben gezet zullen zich wel wachten een brandende lucifer naar de ander te gooien. Wel laten ze het doosje lucifers goed zien. Maar helemaal zonder brandgevaar is de situatie tussen de twee blokken op onze planeet toch niet. Er kan brand ontstaan door wrijving aan de raakvlakken (Korea, Formosa, Midden-Oosten) of door zelfontbranding (dreigde in Hongarije, zou kunnen gebeuren als Italië een communistische meerderheid kreeg.)

Het lijkt op het eerste gezicht noodzakelijk de status quo zeer nauwkeurig af te palen en dan een totale isolatie tussen de twee blokken tot stand te brengen om zo vrede te bereiken. Een dergelijke absolute isolatie is echter onmogelijk (radiozenders en kunstmanen worden er niet door gehinderd) en ook voor beide blokken onmenselijk en onwenselijk. Beide partijen immers menen dat hun ideologie voor de hele mensheid heilbrengend is. Wat moet er dan wel gebeuren? Hierop wil dit artikel een antwoord geven.

We bewapenen ons niet alleen tegen het communisme omdat we het een schandelijk systeem vinden. Want waarom laten we anders Franco en Jimenez lopen? We bewapenen ons omdat het communisme behalve schandelijk ook nog expansief en dus bedreigend is.

Beide blokken wijzen op de schandalen van de ander. Little Rock, Praag, Algerije, Tibet, het zijn stuk voor stuk namen die de geschiedenis beschamend ingaan. Nu deze, willekeurig gekozen, namen gevallen zijn wil ik er direct op wijzen dat ik niet van oordeel ben dat misdaden tegen elkaar weggedeeld mogen worden en dat ik de verschillen tussen misstanden hier en daar heel duidelijk zie. Het zal de lezer van dit weekblad wel zonder meer duidelijk zijn aan welke kant ik sta en wat die verschillen zijn. Het is natuurlijk de vraag of de 150 Algerijnen die vandaag, nu ik dit schrijf, en ook vandaag, nu u dit leest, vermoord worden voor deze verschillen veel ontzag hebben.

We moeten er rekening mee houden dat de bewoners van het andere blok, die we gemiddeld als even intelligent en goedwillend moeten beschouwen, deze verschillen weer heel anders zien. Elk van de beide partijen is geneigd misstanden bij zichzelf als incidenteel, bij de ander als structureel te zien. Natuurlijk hebben wij gelijk. Maar daar een van de verschillen waar ik zoeven op doelde, juist is dat wij hier wèl, zij het gebrekkig en met tegenzin, op de hoogte zijn van de Franse concentratiekampen met alle kenmerken van honger, kindersterfte en onvrijheid, terwijl men in Sofia niet is geïnformeerd over de Hongaarse revolutie, kan ik me voorstellen dat een 23-jarige student in het ‘Bulgaars

[p. 5]

weekblad’ schrijft dat zij natuurlijk gelijk hebben.

Het is niet goed om ons, zoals men op de derde weg doet, tot eigen tekortkomingen te beperken. Evenmin zullen we onze kranten alleen moeten vullen met gruwelverhalen over onze tegenstanders.

Deze problemen eisen, het is al vaak gezegd, een nieuwe manier van denken. Wat de militaire zijde betreft - men mag verwachten dat daar het nodige aan gedaan wordt; het denkwerk over de wijze waarop op den duur de vrede moet worden verkregen wordt in dit land voornamelijkbeoefend door dominees, querulanten en dwazen.

Het lijkt zo eenvoudig: bepaal een status quo en schaf aan weerszijden de bewapening af. Maar alle ontwapeningsonderhandelingen blijven propagandaflauwekul als er geen vertrouwensbasis is. En die is er niet. De wil van de grote meerderheid der mensheid: vrede kan dus niet geëffectueerd worden. Ook al ondertekenen alle 2800 miljoen mensen een papiertje met ‘wij willen vrede’ het komt er maar op aan hoe. Naar mijn mening zijn hierbij de volgende drie programmapunten essentieel. Dit programma vraagt u niet om adhaesiebetuigingen, er wordt geen club voor opgericht, ik geloof alleen dat het zo zal kunnen gaan en dat steeds meer mensen zullen inzien dat het zo zal moeten gaan.

1. Eigen boezem

Dit is het gemakkelijkste onderdeel. Het parool is: gewoon doorgaan. De bewapening wordt op hetzelfde peil gehouden. Strijd tegen rassendiscriminatie en voor economische vrijheid wordt voortgezet. Het enige verschil is dat de jaarlijkse verhoging van de productiviteit met 4 procent niet wordt gebruikt om nieuwgecreëerde behoeften te bevredigen. In 1945 had geen mens hier televisie, tegenwoordig is men geen mens als men het niet bezit. Aan toestellen, studio's en zenders worden nu geregeld de nodige miljarden gespendeerd waarvoor we niets beter zijn geworden. Toekomstige bestedingsverruimingen zouden ook wel weer hun object vinden. Voortaan zullen we dat moeten vermijden. De televisie mogen we houden. Maar reclame voor nieuwe onnutte heerlijkheden wordt verboden. De productiviteitsstijging zou benut moeten worden voor de financiering van de volgende punten. Stellen we het overschot zuinig op 2 procent per jaar dan kunnen we na 20 jaar al de helft van ons nationale inkomen aan deze punten besteden.

2. Helpende hand

In Elseviers Weekblad verklaart Drs. H.A. Korthals naïef openhartig: ‘Het sociale element in het liberalisme is onontbeerlijk, want alleen daardoor zal de VVD het vertrouwen van de massa kunnen behouden’.

Nietwaar, dat sociale gedoe is natuurlijk onzin, maar ja, die arbeiders hebben nu eenmaal stemrecht. Zo kan men nog vaak horen dat de hulp aan de onderontwikkelde gebieden nodig is ‘omdat ze anders communist worden’. En dan verbaast men zich nog dat die hulp zo vaak weinig succes heeft. We voeren toch ook de weduwen- en wezenwet niet in uit angst dat de weduwen en wezen op de CPN gaan stemmen? Het gaat om de, het hoge woord moet er maar uit, menselijke solidariteit, of in koele rationalisatie: de onlustgevoelens die een grote materiële ongelijkheid bij arm en rijk gelijkelijk te weeg brengt. Er is met die hulp een begin gemaakt maar zo uiterst bescheiden dat het lachwekkend is. Er zullen speciale studies nodig zijn om na te gaan hoe dergelijke hulp verleend moet worden. Het westen heeft in zijn imperialistische periode getoond buiten zijn grenzen werk te kunnen verrichten, maar zonder de koloniale verhoudingen is het moeilijker.

3. Bodemoverleg

De vertrouwensbasis kan niet worden verkregen doordat een wat aangeschoten Kroestjof en een wat kindse Ike elkaar diep in de ogen kijken. Er zal een contact aan de bodem moeten komen. Dit heeft niets te maken met appeasement, derde weg of pacifisme, de bewapening blijft immers bestaan. Dit derde punt is het moeilijkste en het belangrijkste programmapunt. Het vereist niet zozeer geld als wel tact, menselijkheid en intelligentie. Het is echter mogelijk door een bestaand communistisch zelfvertrouwen. Een prachtgelegenheid voor een begin van dit programmaonderdeel zou het festival zijn dat deze zomer door een communistische mantelorganisatie te Wenen georganiseerd wordt. Het ziet ernaar uit dat het een gemiste kans gaat worden.

Op werkelijk grote schaal moet alle moeite worden gedaan voor menselijk contact, buiten diplomatie en ‘delegaties’ om, waarbij de traditionele bilaterale vriendschappen (Polen-Frankrijk, Nederland-Tsjecho-Slovakije) een dienst kunnen bewijzen.

Intermarriage, probaat middel tegen rassenscheiding, kan ook hier een uitstekende methode zijn. Wanneer, en op dat tijdstip zal men decennia lang moeten wachten, een voldoende vertrouwensbasis gegroeid is,

[p. 6]

hoeven er niet eens meer ontwapeningsbesprekingen gehouden te worden en roesten de wapens zo weg.

Bij deze actie tot contact moeten we ons echter wel bewust zijn dat wij mogelijkerwijs ook iets van het communistisch stelsel zullen overnemen. Een wettelijke beperking van de reclame kan bijvoorbeeld het gevolg zijn. Misschien zullen we inzien dat onze ingebouwde geslachtsdrift voldoende is en niet door sexopzweping opgepept hoeft te worden. Ja, zelfs geloof ik dat we bereid zouden moeten zijn open te staan voor de mogelijkheid dat na afloop van het contactproces wij meer van hen hebben overgenomen, dan zij van ons. Dat zult u niet met me eens zijn, het heeft ook geen zin daar nu al over te spreken. Als we ons maar bewust zijn dat het gordijn niet naar een kant doorlaatbaar is.

De uitwerking van dit programmapunt eist fantasie, wilskracht, zelfvertrouwen. Zoals deze elementen in de 12e eeuw bij de kruistochten nodig waren, in de 16e eeuw bij de ontdekkingsreizen, zo zijn ze in de 20e eeuw voor een blijvende vrede onontbeerlijk. De publiciteit heeft hierbij de grootste verantwoordelijkheid.

Als dit allemaal lukt, krijgen we dan nieuwe tegenstellingen? China tegen de rest, Noordhelft tegen Zuidhelft, of de ene neurose tegen de andere? Dat is van later zorg en dus niet belangrijk. We hebben dan tenminste ervaring met mondiale verzoening.

En de andere gevaren: massificatie, verdwijnen van de kunst? Ik ken mijn Huxley en mijn Orwell, en er zal wel een gedeelte van uitkomen. Maar is dit werkelijk zo heel erg? Er is een theorie, die me niet onwaarschijnlijk lijkt, dat de mensheid vroeger algemeen over telepathische vermogens beschikte. In die magische oertijd moet een toekomstbeeld zonder parapsychologische eigenschappen ook huiveringwekkend zijn geweest. Misschien zullen de begrippen democratie en kunst inderdaad verdwijnen. Maar dat is dan een evolutie van het gehele menselijke geslacht en altijd te verkiezen boven het stikken door eng gelijk hebben in groeistuipen.

Als er geen zandkorrel meer onderontwikkeld is en de productiviteit maar blijft stijgen, zullen we al onze fantasie nodig hebben om nieuwe consumptiemogelijkheden te creëren. Maar als we na lange bange eeuwen het hele programma hebben afgewerkt, als ongelooflijke welvaart en vrede ons deel zijn, als dit artikel in goud vereeuwigd is, dan is daar nog altijd Nederlands Nieuw-Guinea. We critiseren de Engelsen in Kenya, de Chinezen op Que-moy, we weten precies hoe het allemaal moet, maar Westelijk Nieuw-Guinea is Nederlands en moet het blijven. Voor dat probleem zullen we dan nog een oplossing moeten vinden.