Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 7]

Korte commentaren

Kermis op Soestdijk

Elk koningshuis heeft zijn zwakke plek. Het Skandinavische is moeilijk te onderscheiden van een wijdvertakte en welvarende redersfamilie. Het Engelse loopt vast in een hermetische etiquette van hermelijnen onpersoonlijkheid. Het Belgische blijkt de grondwet niet te kennen (nu weer door een kerkelijk huwelijk zonder voorafgaand burgerlijk huwelijk te gaan sluiten). Bij ons gaat het om een betrekkelijk onschuldige neiging: een voorliefde voor mystieke figuren. In haar boek vertelt prinses Wilhelmina ons over Sadhu Soendar Singh en wij herinneren ons allen nog hoe de bovennatuurlijke betrekkingen van onze vorstin hier een enerverende zomer veroorzaakten. Uit dit zwak moet men de schrik verklaren bij het bericht dat Adamski ten hove zou worden ontvangen. Het Nieuw Utrechts Dagblad schreef over een brief die prof. G. van den Bergh aan de secretaris van de koningin gestuurd zou hebben om dit bezoek af te raden. Een kritiek in de Volkskrant werd door een koninklijke woordvoerder beantwoord met: ‘Waarom zou Hare Majesteit geen kermis-figuur mogen ontvangen?’ Het antwoord op deze vraag ligt voor de hand, al is het verbijsterend dat deze functionaris het niet wist. De koningin is nu eenmaal geen privé-persoon. Zij is nu juist de enige die Adamski niet ontvangen kan. Het is toch duidelijk welk een misbruik deze kosmische gek van dit bezoek zal maken en bovendien wordt de reputatie van bovennatuurlijke goedgelovigheid bij onze dynastie weer aangewakkerd.

Het bezoek heeft inmiddels plaats gehad, zonder dat de koningin het ambtsterrein van minister Luns heeft uitgebreid. Wel was de chef van de luchtmachtstaf aanwezig plus twee professoren. Vermeldenswaard was hierbij alleen nog het ontbreken van een psychiater en vooral van een sterrekundige, al circuleerde er te Leiden het gerucht dat een aldaar docerend astronoom geweigerd had zijn kermiscollega te ontmoeten.

B.C.

Het golfbad

Het is een mooi verhaal, dat de harmonie van de Green Jackets de voetbalwedstrijd Engeland-Italië heeft ingeleid met een vertolking van het afgeschafte Italiaanse volkslied, de Marcia Reale; en dat dat kon doordat het volksliederenboek van het War Office in 1910 samengesteld is, en maar af en toe zo'n beetje bijgehouden wordt. De ambtenaar belast met het naslaan zal bij Reale aan ‘real’ gedacht hebben, nooit aan een koning.

Het was nog mooier doordat twee Italiaanse kamerleden iets hebben uitgeroepen van: dit grote schandaal, dat ons het perfide Albion ten voeten uit toont, is een klap in het gezicht van de Italiaanse republiek, en laten wij een messcherp protest sturen. En doordat zij niet hun zin gekregen hebben. Dat geeft altijd een hele voldoening, om de exploitanten van de openbare stemming zonder publiek te zien staan. Een paar dagen eerder hadden zij in Amerika beter gewerkt, met de uitroep dat het een groot schandaal was wat Montgomery in een interview met Ed Murrow over Amerika had gezegd. Men zou denken, wat aardig als een gepensionneerde ambtenaar eens zegt wat hij vindt; maar dat gaat zomaar niet, en de veldmaarschalk heeft moeten uitleggen dat hij grappen bedoeld had. Simone de Beauvoir vertelt een rechtbankscène waar de advokaat zegt dat de vrouw van een gevangene, alleen en zonder geld, aan lelijke verleidingen blootstaat, en de president uitroept: ‘Vous insultez toutes les femmes de France!’ Golven van verontwaardiging, van ontsteltenis, van medeleven, van vreugde: er bestaat een conventionele verbeeldingswereld vol van zulke dingen, en een soort mensen die zelfs in hun privé-leven willen voelen dat zo door een golf gesteund zouden worden als er een in de buurt was. Wie niet alle conventies kent, staat soms verbluft door hun uitbarstingen, veel te razend oprecht om een natuurlijke gemoedsbeweging uit te drukken.

Iedereen zal wel vermoeden dat de golven kunstmatig opgewekt worden in een politiek badje, maar intussen menen velen te begrijpen dat het daarom gaat in het grote leven: niet om wat waar is, maar om wat belangrijk is; niet om wat wij ondervinden, maar om wat wij uit het hoofd geleerd hebben. Gelukkig blijft het leven in de exploitatie moeilijk, zelfs voor geoefende politici; overigens zullen deze Italiaanse kamerleden toch wel weer blij zijn dat zij het gezegd hebben, en misschien heeft het hun inderdaad ‘goed gedaan’.

Het wachten is nu op de Indonesische nationale ploeg, of die eens in Engeland zal komen spelen en dan met het Wilhelmus ontvangen worden.

J.J.P.

Last en Hermans

In het mei-nummer van ‘De nieuwe stem’ bespreekt Jef Last het nieuwe boek van W.F. Hermans, ‘De donkere kamer van Da-

[p. 8]

mocles’. Hij vindt het een wel goed geschreven, maar verder uiterst verwerpelijk boek, ‘bestemd voor rotzakken en lammelingen’ omdat het een vuil leugenachtig beeld van het verzet geeft. Het is niet de bedoeling hier een recensie van de donkere kamer te geven. Een dergelijk artikel bestaat altijd voor ⅞ uit een samenvatting van de inhoud en daarvan krijgt u een minstens even goed beeld als u de roman zelf leest, waartoe iedere recensent, behalve dus Last, ons aanspoort. Genoeg te zeggen dat hier eindelijk eens een roman verscheen, die ten volle de moeite waard is. En het scherpe verwijt van Last? Het antwoord hierop is eenvoudig, schijnbaar al te eenvoudig: Wie zegt dat Hermans een beeld van het verzet heeft willen geven? Hij heeft een boek geschreven, en het is nog een goed boek geworden ook. Als Last een boek wil lezen waarin ‘het hardnekkige systematische werk om slachtoffers aan bonkaarten en persoonsbewijzen te helpen, de opoffering en de stille heldenmoed waarmee jarenlang onderduikers gehuisvest en verpleegd werden’ beschreven staan, dan moet hij dat boek zelf maar schrijven.

Zou de roman dus evengoed in de tachtigjarige oorlog kunnen spelen? Niet helemaal, maar de verwantschap tussen de schrijver en Arthur uit de Tranen der Acacia's is in dit boek, waar de hoofdpersoon met de achternaam wordt aangeduid niet zo nauw meer. Misschien zou een volgend boek dat wel in de tachtigjarige oorlog speelt de stijgende lijn in Hermans' oeuvre nog verder doortrekken, zoals ‘De Vuuraanbidders’ van Vestdijk het ‘Bevrijdingsfeest’ overtreft.

De verontwaardiging van Last is wel te begrijpen, maar toch ongerechtvaardigd. De recensie van T. Haan die in hetzelfde nummer voorkomt toont geen spoor van deze geïrriteerdheid. Haan en ik, klasgenoten, zijn al van die generatie die het verzet kent als iets waarover in de oorlog niet gesproken mocht worden en na de oorlog alleen incidenteel gesproken werd door mensen die er het minst van af wisten. Maar wij zijn toch nog wel in staat het verschil te zien tussen de historische werkelijkheid en de avonturen van Osewoudt. Er is trouwens al door verschillende recensenten op gewezen dat men De donkere kamer van Damocles ook als symbolische roman kan lezen. Dat de aanval van Last ongerechtvaardigd is, blijkt het best uit een vergelijking die hij maakt: ‘Het is voor alle ex-nazi's, voor alle lammelingen, die het verzet een wrok toedragen omdat zij er te beroerd voor waren een minstens even prachtig wapen geworden als De nacht der girondijnen’. Nu zullen er toch niet veel oud-nazi's zijn die het boekje van Presser als wapen gebruiken, maar deze methode van belasteren is belachelijk. De voorstanders van apartheid gebruiken de Bijbel als schild, een moordenaar kan l'Etranger hanteren. Met deze maatstaf zijn alle meesterwerken, van de Ilias tot Lolita, te veroordelen.

B.C.