Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 8]

Brief uit Londen
Warmte, en nog geen verkiezingen
door J.J. Peereboom

Het is nu dagen lang heel mooi weer geweest in Londen; heel warm. De weerkundigen hebben tevergeefs donder en bliksem voorspeld. Eigenlijk zijn zij moralisten meer dan mannen van de wetenschap, telkens ons vermanend dat vandaag geen morgen is; in Holland maken zij het nog duidelijker, de strekking van hun boodschap bevestigend met een herinnering aan de dag die achter ons ligt. Kregen zij maar liever gelijk, want de warmte is te zwaar. Pas 's avonds wordt het goed, bij een radio zachtjes kwekkend achter een open raam aan de overkant en de stem van een schreeuwlelijk in de volgende straat. Voor de pub op de hoek staan groepjes buiten te drinken, vaak van drie mannen die luidkeels lachen en een vrouw die ook lacht.

Zoals wij vroeger tegen elkaar zeiden, als je kon rekenen op drie of vier maanden van dit soort weer, kreeg je een ander volkskarakter. Het is niet gezegd dat de verandering ten gunste zou zijn. Opstandkundigen die de toestand in het stadsdeel Notting Hill onderzocht hebben, voorzien nieuwe uitbarstingen van rassenhaat althans rassennijd bij langdurige warmte. Oproerlingen, wel te onderscheiden van revolutionnairen, dragen geen regenjassen. Intussen doet de oude fascist Sir Oswald Mosley zijn best om in het broeierige district vast een vuur op te stoken; bij de volgende algemene verkiezingen hoopt hij er een parlementszetel voor zijn partij van te krijgen. Hij is dezer dagen op Trafalgar Square met één sinaasappel gegooid; hij hield daar een toespraak, en wond zich op toen een van zijn aanhangers door een rooie in de rug gestompt werd en aanstonds door de politie weggevoerd.

Verantwoordelijke leden van de Labourpartij winden zich op over Leslie Hunter, lange tijd politiek correspondent van de Daily Herald en vertrouweling van Herbert Morrison, en sinds kort auteur van het boek The Road to Brighton Pier. Niemand gelooft in de juistheid van zijn verhaal van haat en nijd en stompen in de rug in de Labourleiding, maar het is toch aardig voor de conservatieven, omdat het het beeld beschadigt van een groep jongens-onder-elkaar, waarbij zij afsteken als een groep heren met de handen op één buik. Twee standpunten tegenover het principe van zo'n boek, het zonnige: misschien zullen politici voortaan liever zelf wat meer van de interne beraadslagingen vertellen; en het sombere: nu zij nog schuwer worden om ooit iemand ergens bij toe te laten. De eerste veronderstelling lijkt het minst aannemelijk.

Minder opzienbarend, maar vermoedelijk geheel waar, was het verhaal van een ontsporing in Labour-kringen dat de partijsecretaris Morgan Phillips enige weken geleden gedaan heeft. Zijn eigen dochter maakte, toen zij nog wat jonger was, deel uit van een groep rebellen die de partij wilde vernieuwen; niet alleen dat, maar zij vergaderde ermee in het ouderlijk huis; sterker nog, haar vader wist van de bijeenkomsten, maar vermoedde nooit hun bedoeling. Hij dacht, gewoon vrienden op bezoek. Sindsdien is het meisje Phillips getrouwd met een dokter, en beiden zijn goede partijleden.

Deze geschiedenis is in alle bladen verschenen, in zijn volle allure van wat bij de New Yorker ‘most fascinating news-story of the week’ heet, maar zou niettemin spoedig vergeten zijn als zij niet zo representatief leek voor de stemming in de Labourpartij de laatste tijd. Er moeten jaren geweest zijn toen niemand belangstellihg had voor zulke hofjespraat, maar de opwindende onderwerpen zijn uitgeput. Hoe staat het nu met het nationalisatie-programma, nog steeds bestemd om het meest bezielende programma-punt te zijn bij de volgende verkiezingen? Het Institute of Directors publiceert een uitdagende advertentie waarin tegenstrijdige uitspraken van de Labour-leiders over de kwestie worden geciteerd: ja, nee, en betrekkelijk (het instituut voegt daaraan toe dat het zich niet in het minst voor politiek interesseert, alleen voor zaken, want je kunt niet voorzichtig genoeg zijn: de oppositie roept dadelijk weer uit dat de conservatieven eigenlijk in show biz' werken, gefinancierd door alle rijke mannen van de City). Als Harold Wilson, de schaduw-kanselier van de schatkist, een inter-

[p. 9]

view geeft voor de televisie, wordt dat ook weer zo soepel gearrangeerd dat niemand begrijpt of het ja of nee is.

De principes leven niet meer zoals vijftien jaar geleden, en daarmee is het voordeel aan de conservatieven, die nooit beweerd hebben dat zij principes hadden, behalve het behoud van een levenswijs waaraan allen geacht worden gehecht te zijn. Het is de situatie die uitgedrukt werd in een woord van Michael Flanders, de helft van het tweemans cabaret At the Drop of a Hat: ‘Bij ons in Kensington is de gemeenteraad volledig apolitiek: het zijn allemaal conservatieven’. Bovendien hebben de conservatieven Harold Macmillan, die zich als een zwierige weldoener door het land beweegt. ‘Ik weet niet wat hij gezegd heeft’, zei een meisje van een katoenfabriek in Lancashire dat hem een hand had mogen geven: ‘ik was helemaal weg’. Sommigen vrezen dat hij zelf ook weg begint te raken, van voldoening over zijn triomfen in persoonlijke relaties en in het herstellen van het conservatieve aanzien na Suez. Denkt hij misschien werkelijk dat de wereld van zijn hand de vrede verwacht?

Dat zou dan ook de reden kunnen zijn waarom hij steeds de algemene verkiezingen niet laat houden, die wij sinds vorig najaar ieder ogenblik verwachten: al staan de kansen voor de conservatieven goed, het zou onverantwoord zijn tegenover de wereld om maar het geringste risiko te nemen. De plaatselijke verkiezingen, ter herbezetting van een derde van de gemeenteraadszetels, hebben vele conservatieven doen mompelen dat het toch een goed ogenblik geweest zou zijn voor de algemene. Labour heeft meer zetels verloren dan op grond van de eeuwige slingerbeweging te verwachten was, en wie weet wat er in de volgende maanden met de slinger gebeuren zal. Maar hardop heeft naar de algemene indruk niemand iets te zeggen. Macmillan neemt zijn besluiten alleen, en niets let hem te wachten tot volgend voorjaar, waarna de wettelijke termijn geen uitstel meer toelaat.

De grootste schrik voor de conservatieven is een toeneming van de werkloosheid, vooral als zij het stuk in de Observer gelezen hebben van Andrew Shonfield, die uitgerekend had dat de gunstige cijfers van dit voorjaar niet gelden als men de tewerkgestelden telt. Er zijn minder werklozen doordat veel bedrijven de recessie beantwoord hebben met een vervroegde pensionnering: er zijn niet meer mensen aan het werk. Tot nu toe heeft de werkloosheid, geconcentreerd in zuid-Wales, Lancashire en sommige streken van Schotland, verbazend weinig invloed gehad op de positie van de conservatieve partij. Dat zal voor een deel verklaard zijn doordat de niet-werklozen het nog steeds behoorlijk goed hebben; maar wie weet verder wat precies de kiezende kiezer bezielt, dat bewegelijke element tussen de twee groepen van kiezers voor wie stemmen op de andere partij een zondig avontuur zou zijn?

De grootste vreugde die de volgende verkiezingen ons beloven is de hernieuwde activiteit van de psephologen, of stembalkundigen, die zulke dingen bekend maken als de uitspraak van een kiezeres in Greenwich: ‘Natuurlijk stem ik Labour, je denkt toch niet dat ik iets met die socialisten te maken wil hebben?’ Het zijn heilzame publicaties, die er ons aan herinneren dat de demokratie niet gebaseerd is op de geldigheid van de opinies van de mensen, maar op de onenigheid ervan. Niemand begrijpt op het ogenblik waarom de conservatieven de gunst van de kiezende kiezer nog niet verspeeld hebben, na een achtjarige regeringsperiode waarin zij meer dan het gemiddelde quotum misslagen behaald hebben en juist nog een budget ‘voor de rijken’ hebben ingediend. Acht jaar is vanouds het maximum voor een Engelse regeringspartij; al voordat die verstreken zijn gaat de slinger altijd terug, maar nu blijft hij hangen - dat is dan weer een andere, grotere slinger dan de plaatselijk-politieke. Deze dingen moeten opgehelderd worden; in afwachting van uitsluitsel is het niet zo'n onaardige tijdpassering om zelf argumenten te bedenken, naar het voorbeeld van de kiezeres van Greenwich.