De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

[p. 694]

De Neutralen.

De Duitsche stelregel is: ‘Neutral ist ein Staat, der für keinen der Kriegführenden Partei nimmt.’

Daarmede is ook nog vrijwel iedereen het eens. De groote moeilijkheid zit echter in het feit dat de Staat, die geen partij kiest, die dus niet zelf oorlog voert, toch de neutraliteit schenden kan.

Schijnbaar is deze kwestie zeer eenvoudig. De neutrale Staten hebben rechten zoowel als plichten tegenover de strijdende Mogendheden en de grootste mannen der wetenschap hebben die rechten en plichten nauwkeurig omschreven.

Noemen wij slechts enkelen.

Hautefeuille, Des droits et des devoirs des nations neutres.

Gessner, Kriegführende und neutrale Mächte.

Gessner, Droit des neutres sur mer.

Ullmann, Der deutsche Seehandel und das Seekriegs- und Neutralitätsrecht.

Bluntschli, Das Völkerrecht.

Kleen, Lois et usages de la neutralité d'après le droit international conventionnel et coutumier des Etats civilisés.

Maar meestal heerscht er verschil van meening over de duidelijkste punten. Gedurende de Amerikaansche burgeroorlog werd voor de Zuidelijken te Liverpool het later zoo beroemde en beruchte kaperschip Alabama uitgerust. Dit schip bracht den handel der Noordelijken groote schade toe, totdat 19 Juni 1864 de dappere kapitein Semmes, bij Cherbourg, door het Amerikaansche oorlogschip Kearsarge geslagen werd.

De hieruit ontstane Alabama-kwestie, die eindigde met het betalen door Engeland van een schadevergoeding aan Amerika van 3.229.166 pond, bracht beide Staten, voor het zoover was, herhaaldelijk dicht bij den oorlog.

Engeland had het uitloopen van dit schip moeten verhinderen. Dit wist Engeland zeer goed, maar het rekende op de overwinning der Zuidelijken. Voor die misrekening liet de Alabama-commissie, te Geneve, Engeland het genoemd bedrag betalen.

Met Lodewijk XIV waren wij het gedurende zijn oorlog met Spanje niet eens. Wij dreven handel met Spanje, waarop Lodewijk onze schepen deed onderzoeken en prijsverklaren, volgens den stelregel ‘la robe d'ennemi confisque celle d'ami’, dat is, een bevriend schip, met goederen voor of uit 's vijands land geladen, wordt verbeurd verklaard. Daardoor verloren wij een 300 schepen, waarop de Ruyter twee Fransche kapers nam. Na 1657 deed Frankrijk beslag leggen op de Nederlandsche schepen en goederen in Fransche havens, waarop de Ruyter dreigde de Fransche havens te blokkeeren.

Deze oneenigheid werd zonder oorlog bijgelegd.

Bij de Noord-Amerikaansche Vrijheidsoorlog kregen wij dergelijke geschillen, maar nu met Engeland. De Hollandsche kooplieden dreven vanuit St. Eustatius een levendigen handel met de Amerikanen. Buitendien beklaagde de Engelsche Gezant, Yorke, zich over den Gouverneur van St Eustatius, de Graeff.

Deze had niet slechts een schip onder Amerikaansche vlag met saluutschoten ontvangen, maar zich buitendien niet verzet tegen het nemen van een Engelsch schip bij St. Eustatius door de Amerikanen.

Daar echter Frankrijk aan Engeland den oorlog verklaarde, wilden de Engelschen ons niet tot vijand maken, lieten daarom onzen handel geheel vrij en verklaarden slechts hout, geschikt voor scheepsbouw, tot contrabande.

De Fransche Gezant De la Vauguyon deed daarentegen al zijn best om ons mede ten strijde te krijgen tegen Engeland.

De Staten-Generaal besloten echter de schepen, geladen met scheepstimmerhout, geen ‘convooi’ te verleenen. Deze kwestie van beperkt of onbeperkt convooi bleef een tijd lang onbeslist tot ten slotte onder den invloed van Amsterdam, zoowel als van dien van den Franschen Gezant, de Staten-Generaal 30 Maart 1779 zich voor onbeperkt convooi verklaarden.

De Engelschen onderzochten toch onze schepen ondanks het convooi. In Dec. 1779 werden vijf onzer oorlogsschepen onder van Bijlandt, die de handelsvloot naar de Middellandsche Zee convooieerde, bij Wight door de Engelschen onder Fielding aangevallen, met het gevolg dat de handelsvloot opgebracht en verbeurd verklaard werd.

Rusland had reeds met Denemarken en Zweden het ‘Verdrag van Gewapende Onzijdigheid’ gesloten, waarbij ook Pruisen en Oostenrijk zich aansloten. De Republiek besloot daartoe in Nov. 1780.

Bij dat Verdrag werd bepaald:

1. Vrije vaart voor onzijdige schepen langs de kusten der oorlogvoerende naties.

2. Vrij schip, vrij goed, waardoor de onzijdige vlag allen eigendom van oorlogvoerende mogendheden, behalve den contrabande, dekt.

[p. 695]

3. Een blokkade is slechts van kracht als hij effectief is, dat is een haven of kust moet inderdaad door schepen geblokkeerd zijn.

De Engelschen wisten dat de Republiek tot dit verdrag zou toetreden en gaven er dus de voorkeur aan voor dien tijd de oorlogsverklaring te zenden. Nu bleven de andere Mogendheden buiten het geding en de handel der Republiek was beter te fnuiken als vijand dan als neutrale staat, gebonden slechts aan de eischen van dit Verdrag.

De schitterende ontvangst van den Amerikaanschen Kaperkapitein Paul Jones, die bij Texel met een paar Engelsche prijzen was binnengevallen, toonde Engeland trouwens de stemming hier te lande ten volle. De eisch van Engeland: verwijdering van Paul Jones en uitlevering der Engelsche prijzen werd door de Staten-Generaal afgewezen.

Als redenen voor de oorlogsverklaring werd echter opgegeven het door den Amsterdamschen Pensionaris van Berckel ontworpen en door de Neufville en Lee geteekende handelsverdrag tusschen Amsterdam en de Amerikanen, welk verdrag de Engelschen in handen gevallen was.

Het te laat teekenen van het Verdrag van Gewapende Onzijdigheid beroofde de Republiek van de steun der andere Mogendheden.

In de eerste maand van dezen oorlog, begonnen omdat wij onze schepen niet wenschten te laten onderzoeken door de Engelschen, namen deze meer dan 200 onzer Koopvaardijschepen.

In 1801 wist de geniale Napoleon den Russischen keizer Paul vriendelijk jegens Frankrijk te stemmen. Deze was toch al verbitterd op Oostenrijk en Engeland, doch werd dat nog meer toen generaal Vaubois Malta aan de Engelschen moest overgeven, juist nadat Napoleon dit eiland aan Paul had afgestaan. De Engelschen weigerden toch Malta aan Paul af te staan, waarop deze embargo legde op meer dan 300 Engelsche schepen in de Russische havens.

Te Morfontaine had Joseph Bonaparte met de heeren Ellsworth, Davu en Murray het vredestraktaat tusschen Frankrijk en Amerika geteekend.

Hierbij werden door beide partijen de rechten der neutralen erkend. In de eerste plaats behoorde tot die rechten, le pavillon couvre la cargaison, Frei Schiff, frei Gut, zoodat neutrale schepen het recht hebben waren uit de strijdende landen te vervoeren. De uitzondering betrof slechts contrabande, d.w.z. wapenen en krijgsbehoeften.

Verder was een blokkade slechts van kracht indien zij effectief was. Dezelfde bepalingen dus als in 1780, doch nu was er aan toegevoegd, dat een neutraal schip zich moet laten visiteeren. Het oorlogvoerende schip moet echter op kanonschot afstand blijven en ter visitatie slechts een boot met drie man zenden.

Wordt echter het neutrale handelsschip begeleid door een oorlogsschip, het zoogenaamde convooieeren, dan is visitatie verboden, daar de militaire vlag voldoende waarborg zou opleveren tegen iedere overtreding.

Natuurlijk stoorde Engeland zich niet aan die bepalingen, al had Lebrun bij de onderteekening van dit traktaat ook den dronk, de toast gehouden ‘op de vereeniging van Amerika met de Noordsche Mogendheden tot het doen eerbiedigen van de vrijheid der zeeën.’

Nu Paul zoo verstoord was op Engeland, noodigde hij Zweden en Denemarken en Pruisen uit om het verbond van gewapende maritieme onzijdigheid van 1780 te hernieuwen. Koning Gustaaf van Zweden begaf zich daartoe naar Petersburg, waar hij met groote eerbewijzen ontvangen werd. Inderdaad werd daarop 26 Dec. dit verbond geteekend door Rusland, Zweden en Denemarken. Twee dagen later teekende ook Pruisen.

Engeland beantwoordde dit verbond met een embargo op alle Russische, Zweedsche en Deensche schepen in de Engelsche havens. Het gevolg daarvan was weder een oorlogsverklaring aan Engeland, geen toevoer meer van Russisch graan naar Engeland, dus gebrek aan voedsel, een toestand ongeveer als nu in Duitschland. Het beschieten van Kopenhagen en de dood van Paul deden dit gevaar voor Engeland verdwijnen.

Op het Kongres te Parijs in 1866 werd nogmaals het beginsel ‘le pavillon couvre la cargaison’ aangenomen en daarbij nog bepaald dat neutrale waren, d.w.z. waren afkomstig van neutralen, ook vrij zijn zelfs aan boord van vijandelijke prijsgemaakte schepen.

Zulke bepalingen kan men in vredestijd maken. In oorlogstijd blijkt echter voortdurend de waarheid der woorden van Mr. Verkouteren, geuit in de Notarieele Vereeniging bij zijn lezing over Neutraliteit: ‘Het geheele volkenrecht is lak’.

De neutrale Staat weet vooraf dat de oorlogvoerende mogendheden zich aan geen wetten storen, gedachtig aan het ‘Not kennt kein Gebot’. Daartegenover kan de neutrale Staat stellen zijn gewapende neutraliteit.

[p. 696]

‘Bewaffnet heisst die Neutralität, wenn der neutrale Staat, zur Wahrung dieser seiner Stellung Truppen aufstellt oder sonst seiner Absicht kund gibt, dieselbe nötigenfalls mit Waffengewalt zu schützen.’ Maar gewapende neutraliteit beteekent oorlog, dat heeft de wereldgeschiedenis ten volle bewezen, ook indien die, zooals Mr. van Stockum wenscht, berust op een gemeenschappelijk traktaat.

Een oorlog is het vreeselijkste wat een Staat overkomen kan, zoodat het niet te veel gezegd is te beweren dat oorlog nooit en en nooit gewettigd is. Geen enkel motief kan zoo zwaar wegen, zoo gewichtig zijn, dat daarom de verschrikkingen van den oorlog over een volk gebracht mogen worden.

Daarbij komt nog dat oorlog een buitengewoon slecht middel is, om het kwaad te stuiten dat aanleiding gaf tot den oorlog.

De Tubantia werd getorpedeerd. Stel dat bewezen was dat dit geschiedde door een Engelsche of door een Duitsche duikboot en dat men daarom den oorlog verklaarde aan de schuldige natie. Zou die dan bevel geven geen Nederlandsche schepen meer te torpedeeren?

Integendeel; dan begint het torpedeeren pas lustig en in het groot, vergezeld van beschieting onzer kustplaatsen, inbezitname van onze Koloniën of Zeppelinvisites met een inval in ons land, met het daarbij behoorende groote aantal gesneuvelden en gewonden, requisities, armoede, ellende en gebrek.

Daarom, wat ook gebeure, geen oorlog. De waarlijk beschaafde man vecht niet met Zeedijk-apachen, zelfs niet als die zijn jas stuk snijden of zijn hond doodslaan. De werkelijk beschaafde natie vecht evenmin, maar houdt er een diplomatie op na om geschillen bij te leggen. De Regeering kan beter schadevergoeding geven aan de getroffen Scheepvaartmaatschappijen, dan hen terwille ellende over het geheele volk brengen.

Geen enkele overtreding van het volkerenrecht, dat toch maar ‘lak’ is, is de botten van ook maar één enkelen Nederlandschen soldaat waard.

En temeer is dit het geval nu beide partijen de rechten der neutralen niet eerbiedigen en wij dus ons boos makende de oorlog zouden moeten verklaren aan Engeland, Frankrijk en Duitschland. Iets erger dus nog dan in 1672 tegen Engeland, Frankrijk, Munster en Keulen.

En omdat ieder Nederlander dat inziet, hoort men allerwege de verzuchting: ‘Hadden wij Treub nog maar’.

Die krachtige persoonlijkheid, door de Tweede Kamer op schandelijke wijze over boord geworpen, wordt door het Nederlandsch publiek gehouden voor den vredeman à outrance, doch die daarbij door zijn uitstekende hoedanigheden, zijn buitengewone capaciteiten, de Nederlandsche belangen niet verwaarloosde.

P.J. DE BRUÏNE PLOOS VAN AMSTEL.