De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

[p. 678]

Ik word tam.

Het is een heele tijd geleden sinds mijn lezers en lezeressen iets van mijn hand lazen. De reden daarvan is een heel eenvoudige; geenszins die van ziekte of van allerhand geheimzinnigs, 't welk belangstellende en nieuwsgierige correspondenten er achter zochten.

Die reden was namelijk geen andere dan deze, dat, waar ik nu weldra afscheid neem als redactrice, en waar ik nu eenmaal ‘anders’ schrijf dan jan en alleman, (gelukkig, vind ik), 't mij 't beste leek U zoo spoedig mogelijk aan dien overgang te gewennen. Mijn anders dan anderen schrijven behaagt mijn vrienden, en maakt mijn vijanden woest, maar, in elk geval, 't feit is nu eenmaal zoo. Dus, wijl dat persoonlijk cachet van mij spoedig geheel zal verdwijnen uit de Lelie, meende ik voor mij dat een geleidelijke overgang op deze wijze tot een geheel nieuwe redactie voor U allen 't beste zou zijn. -

Edoch, de uitgever denkt er anders over, en meent dat een artikel van mijn hand U en hem toch wel heel aangenaam zal zijn alsnog.

Gewillig zet ik mij dus neder tot schrijven. -

Waarover zal ik 't met U hebben? - Mij dunkt, onder de bestaande omstandigheden, over een of ander onderwerp dat niemand kan aanstoot geven. - Want, laat ik nu in deze laatste drie maanden eens heel mak en tam zijn! Wie weet of ik dan nog niet tot eindgoed-al-goed in vrede schei van 't journalisten-zoodje, dat een tamme en makke leuteraarster in mooie phrasen steeds graag een goed woordje gunt.

Enfin, ik heb 't zóó bont gemaakt dat ik, zelfs na drie maanden van beterschap, dat goede-woordje wel niet zal krijgen, denk ik; maar, - - ook dat hoop ik te boven te komen. - - Zelfs dat...

Intusschen, waarover zal ik 't nu eigenlijk hebben! - -

Over welk onaanstootelijk onderwerp? -

Wacht. Daar komt mij iets in den zin, waarover iedereen dagelijks kletst, en preekt, en schrijft, en leutert, op de meest stichtelijke wijze: de plicht!

Waarom zou óók ik niet mee-kletsen op mijn beurt! -

Daar heb je dus mijn onderwerp kant en klaar: Lieve lezers en lezeressen van de Holl. Lelie, laat ons dagelijks onzen plicht doen. Want, wat is schooner en verhevener dan het volbrengen onzer ‘plicht.’?

Als ik me goed herinner heeft Carmen Sylva, (die nu ze dood is weer in de mode komt even; daar heb je weer een troost van 't dood-gaan voor ijdele ‘beroemdheden’), óók zoo iets geleuterd over 't ‘geluk’ van het plicht doen. - Of was het over 't geluk van de schoonheid? - Ik weet het waarachtig niet meer precies. Ik heb 't zinnetje namelijk nu al zoo dikwijls gelezen in den laatsten tijd, dat ik 't heelemaal dooreen war; 't was in elk geval een phrase over arbeid, plicht, schoonheid. - Een heerlijke phrase was het, die alle bladen en blaadjes na haar dood tot in het oneindige hebben herhaald. -

Dus, als zij 't niet heeft gezegd, dan hebben in elk geval duizenden en duizenden dominees, zieleherders, ouderlingen, leeken, nuttige en andere dames, iets dergelijks duizenden malen gezegd en geschreven: Plicht is geluk!

Plicht is eigenlijk je ware. Een mensch die zijn plicht doet, dat is er een van de bovenste plank. -

Daarover, ik twijfel er niet aan, is iedereen 't roerend eens met me. -

Maar.... hoor ik een eenling-mensch zeggen: (Je hebt helaas hier en daar van die lastige eenling-menschen, die altijd op den grond der dingen willen gaan, ik-zelve ben óók zoo eene), maar, wat verstaat men eigenlijk onder ‘plicht’? Wat is nu precies ‘plicht?’

Daar zie je al weer hoeveel gemakkelijker een kanselredenaar 't heeft dan een gewoon mensch. Want, zoo'n kanselredenaar staat maar voor een ‘dankbaar gehoor’ er op los te kletsen met de grootst mogelijke phrasen, zonder dat de hem aanbiddende schare hem in de rede mag vallen. En, als hij heeft uitgeleuterd, dan drinkt hij een glas water, en gaat met plechtigen tred heen van waar hij kwam. En daarmee basta. -

Maar een gewoon mensch denkt wel eens na over 't gehoorde. - En is zoo vrij te vragen naar den grond der dingen. -

En dan....

Wat is plicht....?

Geliefde lezers en lezeressen: (Ik vind dat ik ‘den’ toon al aardig te pakken krijg.): Plicht is juist zoo iets rekbaars naar ieders geweten als het geweten-zelf een rekbaar ding is....

B.v.... Plicht is, volgens alle mogelijke dominees, (behoudens 'n enkele hier en daar), pastoors, bisschoppen (protestantsche en roomsch-katholieke), volgens alle mogelijke

[p. 679]

vaderlandslievende menschen, en die er voor willen doorgaan, laat me maar kortheidshalve zeggen, volgens elk ‘weldenkend’ mensch: Elkaar doodslaan, vermoorden, verminken, haten, beleedigen, enz., enz. - alles in naam van ‘het vaderland’. - Zij, die deze plicht het wreedst en luidruchtigst volbrengen, heeten daarvoor ‘helden’, en worden ten grave gedragen met groot vertoon over hun plichtsgetrouwen ‘heldendood’. Daarentegen is het zeer plichtvergeten te verklaren: Ik wil degenen, die mij nooit iets misdeden, noch doodslaan, noch verminken, ik behoor daarenboven tot een christelijke natie, dus, ik wil het gebod van Christus in praktijk brengen, die zeide: Gij zult niet doodslaan, hebt elkander lief. - Men kan, wegens zulk een plichtvergeten gedrag, zelfs in de gevangenis terecht komen, ook al is men nog daarenboven predikant van een zich noemend christelijk Kerkgenootschap.

Een ander soort van ‘plicht’ is het te zorgen dat ge vooral zooveel mogelijk centen bijeengaart, hoe dan ook. D.w.z., menschen uit het volk, die stelen, (o foei, o foei), b.v. een brood, een stukje vleesch, of een paar gulden, die zijn natuurlijk weer geheel en al plichtvergeten, net als degenen die niet willen doodslaan in den oorlog voor ‘het vaderland’. Maar zij, die in het groot, op een handige manier, zóó dat de wet hen niets kan doen, centen bijeengaren, de beursspeculanten, de fabrikanten, de handelslui, enz., enz., die zijn allemaal heel plichtgetrouwe brave lieden. 't Komt er daarbij niet op aan, of zij door hun handigheden anderen te gronde richten, of zij door beurs-knoeierijen duizenden bedriegen, of zij hunne werklieden uitzuigen, of zij de meest vervalschte waren onder de meest bedriegelijke leuzen in den handel brengen, o neen, als ze daarbij zelf maar heel-rijk worden, zóó rijk dat ze daardoor een voorname positie innemen in de ‘geordende’ maatschappij, en als ze dan nog daarenboven zoo slim zijn een paar goede giften te offeren aan eenige bekende liefdadigheids-inrichtingen, zie, dan zijn ze voortaan voorbeelden van ‘plichtsbetrachting’, dan verliest de staat aan hen, bij hun dood, een zijner beste medeburgers, en dan krijgen ze in de couranten mooie artikeltjes gewijd aan hun edele nagedachtenis, die ‘in eere zal blijven’.

Verder heb je nog de maatschappelijke plichten, welke in het bijzonder nuttige moeders en nuttige huisvrouwen gaarne betrachten als zij haar kinderen en man overlaten aan henzelven, om te draven van de eene vergadering naar de andere, en te schrijven in alle mogelijke bladen en blaadjes over opvoedkunde, ziekenverpleging, huishoudgebied, enz., enz. De echtgenoot ligt dan ondertuschen soms ziek onder de hoede eener verpleegster, of in een ziekenhuis, of, als er geen fortuin is, gansch zonder oppassing, (ook dat komt voor), en de kinderen voeren kattekwaad uit, vervelen zich, missen het grootste kindergeluk dat er bestaat: een blijde gezellige jeugd, en 't gezins-leven gaat te gronde, en de dienstboden doen wat ze willen, en 't huishouden kost eens zooveel geld als noodig zou zijn geweest indien mevrouw wat minder ‘plichtsbetrachting’ jegens de maatschappij aan den dag hadde gelegd. Echter, wat nood! Ze heeft toch een zeer plichtgetrouw leven geleid; daarover zijn straks alle vrouwenbladen het eens als ze haren uittocht doet uit deze wereld.

Ik zou op die wijze nog vele, vele soorten van ‘plichten’, en van wat ‘men’ daaronder verstaat, kunnen opnoemen, maar waartoe? 't Komt er immers ten slotte op neer, dat elk mensch zijn of haar plicht juist zóó draait en uitlegt als dat in zijn of haar kraam èn voordeel 't best te pas komt, reden waarom men óók zou kunnen zeggen:

Plicht is een o zoo schoone zaak,
En geeft een ieder veel vermaak. -

Ik wil echter, alvorens ik eindig, nog doen opmerken dat natuurlijk alle vorsten en vorstinnen steeds voorbeeldig hun plicht volbrengen, hetgeen men kan lezen in alle couranten, zoodra zij dood zijn, of ook bij hunne verjaring. En, in verband hiermede kan men in 't algemeen gesproken dan ook zeggen: Hoe voornamer, hoe plichtgetrouwer. En, omgekeerd, hoe lager en nederiger in rang, hoe hooger de eischen die aan het volbrengen van de ‘plicht’ gesteld worden. - Zoo b.v. zijn er ambtenaren die vinden dat ze uiterst plichtgetrouw leven als ze hunne bureau-uren van 10 tot 12 en van 2-4 nakomen in een afzonderlijke kamer met de Nieuwe Rotterdammer tot gezelschap, maar die van hunne klerken, - die het werk moeten doen, - de uiterste nauwkeurigheid, stiptheid, netheid, wat niet al verlangen. Evenals er ook vele mevrouwen zijn, wier leven bestaat uit uitgaan, teaen, het theater-Verkade en de opera en de Mengelberg-concerten bezoeken, maar die zich, gedurende den tijd dat zij thuis zijn om zich te verkleeden en te eten, diep verontwaardigen over die nare dienstboden, die

[p. 680]

niet het minste plichtsgevoel bezitten, wijl zij ergens geen stof afnamen of vergaten de pot de chambre van meneer te ledigen, of iets dergelijks.

Uit plicht sla je je naasten dood.
Uit plicht ontsteel je hun het brood.
Uit plicht verlaat de vrouw haar huis.
Uit plicht verzaakt zij haar tehuis.
Uit plicht doet elkeen wat hem lust,
En voelt zich daarbij plichtbewust.

Daarom:

De plicht is eene schoone zaak,
En geeft het menschdom veel vermaak.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

P.S. Dit artikel corrigeerend vrees ik dat het toch weer ‘anders’ is dan de gewone gemeenplaatsen-artikelen. Ik schijn onverbeterlijk te zijn.