De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

De avonturen van een handelsbediende van New-York naar Londen
door O.G. Thoden van Velzen.
(Vervolg en slot van No 28).

Daarop werd ik door de rechtbank tot eene geldboete van vijf pond sterling of 31 dagen gevangenisstraf veroordeeld.

Geld bezat ik niet, en het duurde ook niet lang of een gala-koets verscheen voor de achterdeur van het politiebureau. Ik stapte in. Een politie-agent ging naast me zitten en we maakten een pleizierritje door de stad tegen een heuvel op, totdat de koets stil hield aan de poort van het paleis, namelijk de gevangenis, waar ik 31 dagen achter tralies moest zitten.

De politie-agent, die naast me in het rijtuig zat, leverde mij over aan den gouverneur van de gevangenis.

Ik moest mijn naam eenige keeren teekenen en daarna moest ik een bad nemen en de gevangeniskleeren aantrekken. Mijne eigen kleeren werden mij ter bewaring afgenomen.

Toen werd mij de plaats aangewezen, waar ik mijn hangmat kon vinden in een vertrek, waar ongeveer 25 andere boefjes hunne slaapplaatsen hadden.

Des morgens om ongeveer half zeven luidde de bel van de gevangenis, ten teeken dat we ons moesten aankleeden en onze hangmattten oprollen. Daarop werd ons een tinnen beker met thee gegeven en een stuk droog brood. Om acht uur moesten alle gevangenen (een zeventigtal) op eene rij gaan staan in de binnenplaats van de gevangenis.

Daarna werden we onderzocht of we ook iets: vork, mes, of iets anders in onze kleeren verborgen hadden. Men zocht ook naar dynamietbommen, maar steeds zonder succes.

Nadat alles in orde was bevonden, moesten we onder opzicht van een half dozijn oppassers naar onze werkplaats marcheeren. Die oppassers vergezelden ons allen met geladen geweren, zoodat, al kwam het denkbeeld van vluchten van iemand op, men al spoedig begreep, dat zulks onmogelijk zou zijn.

De werkplaats was op ongeveer twintig minuten gaans van de gevangenis verwijderd. Onze weg voerde door de stad heen naar onze werkplaats. Aan alle vier hoeken van de werkplaats stonden de oppassers op den uitkijk.

Verder was die werkplaats door eene hooge omheining beschut. Ook daar was aan vluchten niet te denken. Toch hebben een paar jongelui getracht te ontsnappen.

In een oogwenk waren ze over de beschutting heen. Terwijl ze van de hooge omheining naar beneden op straat sprongen, werden de beide vluchtelingen door eén der oppassers gezien. Hij schoot op hen, maar gelukkig was het mis. In minder dan geen tijd waren onze beide helden verdwenen. De eéne verborg zich achter een huis en de andere tusschen struikgewas. Zoodra echter het eerste schot knalde, werden de politie en alle defectieven en zelfs de kazerne per telefoon verwittigd, dat twee gevangenen gevlucht waren.

In minder dan geen tijd werden extrablaadjes van couranten uitgegeven, die de vlucht van onze twee gevangenen in alle kleuren beschreven, zoodat bijna de geheele bevolking van Wellington in minder dan een uur op de hoogte van de gebeurtenissen was. Natuurlijk werden de kansen voor onze twee durvers, om met succes uit Wellington te vluchten, steeds geringer. In minder dan 4 uur na hunne vlucht waren ze dan ook reeds weer opgepikt.

In den tegenwoordigen tijd met telefoon en telegraaf schijnen dergelijke ontsnappingen uit gevangenissen, die met succes bekroond worden, schier onmogelijk te zijn.

Tot even voor vijf uur 's-middags moesten we dus onder gewapend toezicht op die werkplaats werken. De bezigheid bestond in het graven van klei en het werpen van die klei in wagens, waarop ze naar de steenbakkerij gebracht werd.

Tegen den avond keerden we naar onze ijzeren traliekast terug en werden op thee en een stuk droog brood vergast. Nogal een verschil bij het avondeten in het ‘Hotel des Indes’ bijvoorbeeld!

Ons middagmaal bestond uit eene magere vleeschsoep, met aardappelen en wat groenten in de soep. Het geheel smaakte naar zout water.

Zoo ging de eéne na den anderen dag voorbij. 's Zaterdags namen we een bad. Op Zondagen moesten we ter kerke. We ontvingen eénmaal per week oude tijdschriften ter lezing. Van de buitenwereld hoorden we niets.

Op Zondagnamiddag mochten we een paar

[p. 458]

uur in de binnenplaats van de gevangenis wandelen. Dan ontmoette ik gevangenen, die maanden, en anderen, die jaren moesten brommen. De meesten, die langer dan een paar maanden moesten zitten, waren in cellen opgesloten. Ik heb tal van menschen buiten de gevangenis ontmoet, die veel erger van karakter en van zeden waren, dan degenen, die in deze gevangenis waren opgesloten.

Waarom men die cellen van zulke kleine vensters voorziet, zoodat het steeds halfduister daarin is, is een raadsel. Waarom die cellen niet zoo te bouwen, dat het volle daglicht daarin valt?

Het zou gezonder zijn, en tevens de gevangenen opvroolijken. Eene halfduistere cel werkt neerslachtig en maakt zwaarmoedig. Het gevangenis-systeem, zooals het tegenwoordig bestaat, deugt niet. Het beste zou zijn, landbouwkolonies te stichten en langzamerhand de gevangenen tot zelfstandige boeren te maken. Zulke uitgebreide bouw-kolonies zijn zeer goed mogelijk in landen als Nieuw-Zeeland en Australië, waar zooveel land door de regeering beschikbaar gesteld kan worden. Natuurlijk zijn er ook gevangenen, die geenen vasten wil bezitten en eene onrustige natuur hebben. Men zou ze eén of ander nuttig ambacht kunnen leeren, zoodat ze daarmee steeds hun brood zouden kunnen verdienen.

Ook zijn er, die volstrekt niet in gevangenissen thuis behooren, maar die eerder in een hospitaal of gesticht als zieken moesten behandeld worden. Ook moeten de oppassers de gevangenen op de meest humane wijze behandelen. Men zou geene ruwelingen als oppassers mogen kiezen.

Vervolgens duren alle straffen te lang. Eene lange straf maakt den mensch bitter, en hij vangt aan de geheele maatschappij te haten. Eene korte straf is meestal beter; indien eene korte straf den mensch niet beter maakt, dan maakt eene lange straf hem veel slechter. Men moet ervoor zorgen, dat de menschen, die uit de gevangenis ontslagen worden, hun kost kunnen verdienen en eene betrekking verkrijgen. Zijn ze zonder ambacht of zonder middelen, dan komen ze allicht in den kerker terug. Wij moeten niet vergeten, dat wij allen met éen voet in de gevangenis staan. Eene nietigheid, een niet bedoelde beleediging zelfs kan den mensch in de gevangenis brengen.

Nadat ik ongeveer veertien dagen gevangen gezeten had, kwam men mij roepen en bracht mij in tegenwoordigheid van twee detectieven, die mij allerlei vragen stelden.

Ze vermoedden eene uitstekende vangst gedaan te hebben, want een jongmensch, die zonder geld in Nieuw-Zeeland landt en tevens vijf moderne talen spreekt, moet wel een aartsboef zijn. In hun kortzichtig brein zagen ze mij, nadat ik mijne 31 dagen zou hebben afgezeten, reeds weer veroordeeld, maar dezen keer tot verscheidene jaren gevangenisstraf.

Ik liet ze praten en gedeeltelijk beantwoordde ik hunne vragen, totdat ik hun vertelde dat ik ook in Rusland geweest was, waarop ze meenden een gevaarlijken bommensmijter voor zich te hebben.

Ze vertrokken, en het duurde dan ook niet lang, of ik werd als een gevaarlijke boef beschouwd, want ik werd gefotografeerd en talrijke vingerafdrukken werden genomen. Later hoorde ik hiervan niet meer. Op een zekeren Zaterdag om twaalf uur s'middags, nadat mijne 31 dagen voorbij waren, werden de gevangenisdeuren voor mij geopend en was ik weer een vrij mensch. Daar ik bij het verlaten der gevangenis niets bezat, gaf de cipier mij een shilling of 60 cent Hollandsch geld, waarvoor ik juist een middagmaal kon betalen.

Maandag daaropvolgende ging ik den Nederlandschen consul bezoeken, die na lang aarzelen ertoe overging om mij een shilling te geven, die me voor dien dag te stade kwam. Hij meende gewis, dat het christelijker was niets te geven.

Zonder kleeren en zonder geld kan men niet naar eene betrekking zoeken. Een echte christen wenscht hooge boorden en manchetten en een zwarte jas te zien.

Door hier en daar een bakker te vragen, kreeg ik nog wel wat te eten. Nu en dan ging ik ook wel naar de zusters van liefdadigheid, die me eene goede soep gaven. Ik was niet de eenige, die daar op eene gave van die goede zusters wachtte. Er waren steeds broeders, die ik in de gevangenis had leeren kennen.

In de haven van Wellington lagen tal van stoomschepen, allen onder Engelsche vlag. Een paar keer per week was er gelegenheid om naar Australië te stoomen.

Maar, ondanks al mijne pogingen, gelukte het mij niet naar Sydney over te steken, hoewel men Sydney in vier dagen per boot van Wellington bereiken kon.

Eindelijk zag ik wel in, dat, hoe langer ik in Wellington bleef, des te meer kansen ik bezat om wegens landlooperij en bedelarij door de politie opgepikt te worden.

[p. 459]

Weldra zou de stoomboot ‘Tongariro’ Wellington verlaten met bestemming naar Londen via Montevideo en Teneriffe. Ik vroeg den hoofdingenieur, of er geen baantje op de boot was. Hij zei, dat hij mij als kolensjouwer tegen een salaris van 6 pond sterling per maand wel aanmonsteren wilde.

Ik nam zijn aanbod aan, en daarop moest ik voor de geheele reis van Wellington (Nieuw-Zeeland) tot Londen, met afbetaling in Londen, teekenen.

Tegen den middag verliet de ‘Tongariro’ Wellington en, na in Napier op de oostkust van het noordelijke eiland van Nieuw-Zeeland wat steenkool ingenomen te hebben, waren we na een paar dagen in volle zee, en zagen we niets dan water, eindeloos ver aan alle zijden.

Het eenige land, dat we zagen, waren de Chatham-eilanden en na ruim twee weken stoomden we voorbij de Zuidelijke kust van het zuidelijkste gedeelte van Zuid-Amerika en konden we Kaap Hoorn uit de verte zien.

Iederen morgen van acht tot twaalf uur en 's avonds van acht tot twaalf uur was het onze beurt (twee tremmers), om onafgebroken gedurende vier uur in de stookplaats steenkool uit de bunkers te halen óf in de bunkers zelve de steenkool naar beneden te werpen.

Iedereen, die op de stoomschepen in de stookplaats gewerkt heeft, weet ervan te verhalen welk een moeilijk baantje dat is. De ketels waren volgens een verouderd systeem op die boot geplaatst.

Om kolen uit eén van de bunkers te halen, moesten we met kruiwagens door eene opening, die tusschen twee gloeiend heete ketels heen liep en de ruimte tusschen die twee ketels was niet zoo groot, dat men zonder stooten de bunkers kon bereiken. Het zweet stroomde van ons hoofd af, en we hadden als kleedij slechts een broek aan.

Hoe dikwijls verbranden we niet onze schouders en ellebogen, maar brandwonden gevoelden we niet meer. Er was zooveel stof in die bunkers, vooral sinds we kool uit Wales gebruikten, dat er gedurende de vier uur wacht steeds eene laag koolstof op onze tongen lag. De hitte tusschen de ketels was soms zoo ondragelijk, dat men het gevoel had, alsof de hersenen kookten en in het hoofd ronddraaiden. Dan vloog men met het weinig besef, dat men nog had, de trap op naar boven op het dek, om een weinig frissche lucht te scheppen, totdat men zich een weinig beter gevoelde. Dan daalde men naar de stookplaats terug. Zoo volgde de eene op den anderen dag. Den zesden dag van de derde maand van het jaar 1912 kwamen we in Montevideo aan.

Sinds we Kaap Hoorn hadden aanschouwd, was onze boot de Falklands-eilanden gepasseerd en verder waren we langs de kust van Argentinië gestoomd, totdat we in de haven van Montevideo het anker wierpen.

In Montevideo zouden we een voldoenden kolenvoorraad opdoen, om de reis naar Londen voort te kunnen zetten.

Wegens staking van kolensjouwers konden we niet eerder dan den 14^den dag van de derde maand Montevideo verlaten. De route ging langs de kust van Uruguay en Brazilië, totdat we voorbij het eilandje Fernando Noronha stoomden.

Dit eilandje ligt ietwat noord-oostelijk van Pernambuco, is eene strafkolonie van Brazilië en tevens een draadloos telegrafie-station.

Kort daarop passeerden we den evenaar. Ons baantje was nogal heet, vooral toen wij den evenaar naderden. Nu moet men niet meenen, dat er altijd vrede heerschte in de stookplaats. Menigmaal werd men met gebalde vuist bedreigd. Een kolensjouwer werd zelfs zoo toegetakeld, dat hem eenige tanden verbrijzeld werden en het kakebeen uit het gewricht werd geslagen. Een ander verstuitte zijn been, doordat een groot blok kool op zijne voeten was gevallen.

Het moeilijke werk in eene ondragelijke hitte maakt de kolensjouwers driftig. Voeg daarbij de geringe bezoldiging, dan begrijpt men, dat ze niet tevreden met hun lot zijn.

Van San-Francisco tot Wellington en van Wellington (Nieuw-Zeeland) tot Kaap Hoorn hadden we de Stille Zuidzee leeren kennen, die ook wel Groote Oceaan genoemd wordt. Vanaf Kaap Hoorn voeren we op den Atlantischen Oceaan. Den 31^sten dag van de derde maand kwamen we in Teneriffe aan.

Teneriffe behoort tot de Canarische eilanden en gelijkt wel op eén van de eilandjes in de Stille Zuidzee die ik bezocht heb. Het is een paradijs voor toeristen, die van noordelijke landen den winter in Teneriffe komen doorbrengen, waar sneeuw, ijs, en koude winters onbekend zijn. In den nacht van denzelfden dag verlieten we de Canarische eilanden. Na korten tijd voeren we voorbij de Portugeesche kust. Men wees ons nog den vuurtoren op Kaap Finisterre aan; dan kwam de golf van Biskaye, de kust van het

[p. 460]

Fransche Bretagne, en eindelijk het Kanaal, totdat we den zesden dag van de vierde maand een klein uur in Plymouth stil hielden. Verder ging de vaart langs de heuvelachtige zuidkust van Engeland, voorbij het eiland Wight en Kaap Beachy Head, en bij Dungeness stoomden we het Pas de Calais binnen. Na het Pas de Calais verlaten te hebben, stoomden we de Theems op, voorbij groene weiden, die iemand aan Holland doen denken, totdat we den zevenden dag aan de kade voor Londen waren vastgelegd.

Den tienden dag der vierde maand van het jaar 1912 werd ik als kolensjouwer voor de reis van Wellington (Nieuw-Zeeland) tot Londen afbetaald. En zoo nam deze reis een einde.