De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

Alles op zijn tijd.

Opmerkelijk is het dat er in den laatsten tijd zoo geijverd wordt, alle mogelijke vereenigingen op touw te zetten, die alle hetzelfde schoone doel beoogen, n.l. het tot stand brengen van een duurzame wereldvrede! Waar het misschien door anderen als een natuurlijk gevolg der treurige oorlogen van den tegenwoordigen tijd beschouwd wordt, kan het mij niet anders dan bevreemdend aandoen, dat plotselinge gevoel voor vrede in een tijd als wij thans beleven!

Waarom daar niet eerder aan gedacht?

Wereldvrede, de groote algemeene vrede van volk tegenover volk, mensch tegenover mensch in 't grootst mogelijke idée opgevat, zal nog wel vèr af zijn; - doch niettemin dient ieder mensch daarnaar te streven!

Maar dat het nog kan voorkomen dat volken tegen elkander optrekken, aangespoord door machten welke vreemd zijn tegenover elk individu op zichzèlf, - dàt is zóó raadselachtig dat men aan het bestaan ervan ternauwernood zou kunnen gelooven, als de werkelijkheid er ons niet dagelijks van overtuigde!

En als men stuk voor stuk der den oorlog ingezondene mannen zou vragen: ‘wilt gij dit?: - dat ploffen in 't wilde; - dat moorden en vernielen; - dat krachtige jonge menschen tot walgens toe mismaken; - dat eindelooze wee brengen over u zelf en anderen?’ - Dan kan ik niet aannemen dat één het werkelijk zou wenschen! - Doch de massa laat zich drijven! Personen, die voor het schoonste in natuur of kunst of edele menschendaad nooit in extase kunnen komen, trekken (opgetogen?) ‘zoo luidt de gebruikelijke term’ ten velde.

Ten velde tegen wat?

Tegen het kwade trekken nooit zoovelen ten strijde!

Maar dáár wordt de massa ook niet op afgericht! - -

En wat is het resultaat na zóóveel lijden?

Wat grenzen verandering, wat de strijdende menigte ten slotte koud moet laten; wanneer ....de landman versuft neerzit als dupe van den strijd, ongeschikt om zijn stuk grond (waarvan de grenzen zich nooit uitbreidden, maar wèl verminderden, als het al niet gehéél verdween) te bewerken; -

wanneer de musicus zijn handen mist of zijn gehoor;

de schilder zijn oogen; - en ten slotte het ergste van alles, als allen die uit den strijd overbleven physiek geschokt zijn; - verhard of verweekelijkt; - lichamelijk maar óók geestelijk kreupel of lam!

En zou zoo'n restant van een mensch (geschapen naar Gods beeld zooals 't ons verteld wordt,) nu werkelijk in zoo'n toestand zóó voldaan wederkeeren tot de zijnen (als hij die nog vinden kan, en hoe?) dat hij heel zijn verder leven opgewekt uitleeft stééds maar in één guldene voldaanheid over die (in 't reine gebrachte?) kibbelpartij der regeerders?

'k Wil 't hopen, maar betwijfel het sterk.

Maar waarom daar nù tegenop te trekken? Waarom niet reeds lang daarmede begonnen bij de kinderen?

Jong gewend, oud gedaan!

Wie in een kinderziel het zaad strooit om er de leliewitte vrede-bloem te doen ontluiken, - die zal er bij den rijpen mensch geen onkruid behoeven te wieden.

En ik vraag maar weer: ‘waarom?’ Waarom wordt dit niet gedaan? Ik vráág maar! Want zóó verwonderd ben ik, dat ik grooter nog gevoel die verwondering dan leed om al die ellende.

't Is zoo vreemd; - zoo onlogisch!...

En nù wil men vredesbetoogingen?

't Is als 't aanbieden van een pepermuntje

[p. 408]

aan een cholerapatiënt, die met den dood worstelt!....

't Ideé is aardig, daar gaat niets van af; maar er had éérder ingegrepen moeten worden....

Maar nu is dit niet geschied.

Zou het nu niet beter zijn om vooruit te gaan werken?

Niet deze toestand in 't reine trachten te brengen - maar zou, te trachten een dergelijke wantoestand voor 't vervolg te voorkomen door reeds bij heel kleine kinderen een afkeer in te boezemen voor oneenigheid en wel met zulke treurige gevolgen, niet verkieselijker zijn?

Zou het niet beter zijn de bal nu maar voort te laten rollen (trouwens 't zal moeilijk en weinig loonend zijn om haar in haar vaart te stuiten), en liever een tweede bal geen aanstoot te geven?

De jonge mannen, die in een tijd als nù tot dienstweigeren worden aangespoord, bereiken niets meer dan dat ze persoonlijk de dupe worden van een wanbegrip.

En zich opofferen? - Héél mooi! - Maar zou het streven naar edele daden van elk individu op zichzelf: d.w.z. als ieder zich heilig voornam ‘niet te willen dooden’ niet een grooter macht en kracht tot stand brengen, dan thans een enkele brandstapelheld?

Neen, niet bij de hedendaagsche jonge mannen moet begonnen worden, om hen de reine vrede voor te preeken!

Deze jonge mannen zijn hiervoor al véél te oud.

Maar bij de kinderen; - èn.... bij de moeders vooral!!

Het ijveren voor den vrede is nu juist eens iets wat moet uitgaan van de vrouw!

Hierin kan de vrouw het méést zichzelf blijven, en eraan arbeiden in eigen kring.

Géén vergaderingen naloopen;

Geen fancy-fairs (met de noodige pretjes eraan verbonden):

Géén liberty-hoedjes of hobbezakjurken.

Géén zin voor futurisme in kunst, of beslist exentrieke opinies;

Géén bloemetjes-verkooperij in kleurige toiletjes op plein of straat is er voor noodig! ...alléén:...

een echt vrouwengemoed; een warm hart!

O! ze doen véél; de vrouwen! - Ze verplegen de gewonden; - héél mooi! - Ze dansen zelfs met militairen op kunstvoeten, (walgelijke illustraties laten ons dit zien!) - òf - ze loopen lief coquet als geleidsters van blinden of kreupelen!

Héél aardig alles! -

Maar met mìnder zou er zooveel méér te bereiken zijn!

Zouden dàt de vrouwen nu niet eens in de allereerste plaats moeten gaan inzien? -

En hieraan kan iedere vrouw medewerken! Ook zij die geen moeders zijn van zonen! Kan niet elke vrouw haar afkeer voor het soldatenpakje aan den dag leggen?

Kan niet iedere vrouw op de ijdelheid der mannen werken in de goede zin? Kan zij niet evengoed zijn moed om hoog te staan bewonderen, als zijn lafheid om te moorden en zich te laten schenden?

Eerst als de vrouw tot het juiste inzicht zal zijn gekomen van haar groote verantwoordelijkheid op de mannen in haar omgeving dàn zal er een begin gemaakt kunnen worden voor een vredesbeweging! - Maar bij de vrouwen en kinderen moet 't allereerst en 't allermeest gewerkt worden.

Zien wij dit niet bij alle groote machten, als:

het Katholicisme; het Pruisisch militairisme; de Padvinderij, - enz. - enz.?

Ook om een vredespartij te organiseeren moet men tijd en gelegenheid afwachten. - En - moet begonnen worden bij het begin!

JEANNE VAN DER HAAR BÖTTGER.

Den Haag, 28 November 1915.