De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

Kunsten en Wetenschappen.

Afwijking en regelmaat in den Griekschen Tempelbouw.

Het is William St. Goodyear die er ons van vertelt; uitvoerig zonder het onderling verband der deelen voorbij te zien.

Een eigenaardig thema heeft hij bewerkt van den Griekschen Tempelbouw.

Niettegenstaande de strengheid in de opvatting der bouwmeesters, veroorloofden zij zich dikwerf vrijheden die, hoewel tegen een mathematische regelmaat strijdende, de optische werking verhoogden.

Er is reeds meer over dit onderwerp geschreven, maar de kundige schrijver, die

[p. 379]

reeds veel gaf over de antieken en de middeneeuwsche kunst, is er in geslaagd om vroegere werken en de in tijdschriften verspreide opstellen niet alleen te doen weerspiegelen, maar ook als een geheel in zijn werk op te nemen, zoodat alle materiaal thans in één boek bijeen is.

De waarde wordt verhoogd door uitstekende afbeeldingen. De daartoe noodige photo's werden onder de persoonlijke leiding van Goodyear genomen. In scherpte van lijnen zien we de karaktervolste geometrische en perspectieve détails, en, - om met den berichtgever in de Duitsche taal te spreken, - ‘die horizontalen Kurvaturen, die Entasis der Säulen, die Verjüngungen, Schwingungen, Schwellungen, die asymmetrischen und unregelmässigen Anlagen u.s.w.’

Het werk is niet alleen belangrijk voor oudheidkundigen en beoefenaars der kunstgeschiedenis, maar ook voor architekten, daar ook vele architectonische en aesthetische vragen in helderen vorm worden besproken.

De illustratie bestaat uit 119 afbeeldingen, meerendeels buiten den tekst. De schrijver schonk het boek den titel van ‘Greek Refinements. Studies in Temperamental Architecture.’

Het ‘Augusteum’ te Oldenburg.

Ik heb aan Oldenburg de aangenaamste herinneringen. Over 't algemeen is het in Noord-Duitschland prettig reizen; er heerscht een gemoedelijke toon, en het is net of het plat-duitsch ons een stap nader brengt tot het volk, zonder dat daarom de Nederlander of de Duitscher zelfs maar iets van hun nationaliteitsgevoel inboeten.

Ik leerde er den Heer Riesebieter kennen, een kenner en verzamelaar van Keramiek, en genoot zijne gastvrijheid, waardoor ik in de gelegenheid was een eigenaardig interieur te leeren kennen. - Ook ontmoette ik den toen reeds bejaarden Directeur van het Museum, en hij hield niet op vóór 12 uur een cognacje met hem te drinken. Slechts schijnbaar vreemd, want het vroege uur van ‘Mittagessen’ gaf verklaring aan wat wij het bitteruurtje noemen.

Ik trof er, - met Pinksteren was ik in Oldenburg, - een eigenaardig gebruik aan. Des Zaterdags was het om en bij de kerk, waar tegenover we logies hadden, markt van ik meen wilgentakken, en 'smorgens vonden we in de gepoetste laarzen ook van die takjes, en overal aan de deurposten dezelfde versiering. Doch waarom verder mijne ingenomenheid met Oldenburg te vertellen. Het vriendelijke open stadje bekoorde ons uitermate, en het verblijdde mij, dat ik er onwillekeurig aan herinnerd werd door een ‘Führer’ van het ‘Augusteum’, aangekondigd door den Leipziger boekhandel van Karl W. Hiersemann. Bewerker is Dr. Karl Schaefer, Directeur van het Lubecksche Museum.

Het is wel bijzonder, dat er zooveel Hollandsche Kunst in de kleinere steden van Duitschland schuilt. En Dr. Abr. Bredius en F. Schmidt - Degener hebben zich dan ook beijverd om een grooteren en uitgebreideren Catalogus te leveren; 41 reproductiën in photogravure. Dat wetenschappelijke werk kost 150 Mark. Een tweede deel gaf G.F. Hartlant.

De ‘Marmers’ in het Akropolis-Museum.

Ik heb enkele Canova's gezien, en het Thorwaldsen-Museum, tot tweemaal, op verschillende reizen bezocht. Ik heb den heerlijken preekstoel in de Gentsche kerk, om zoo te zeggen, in beeld voor mijn oogen; ik mocht honderden en nog eens honderden antieken, in originale of in gipsafgietsels bewonderen, maar ten volle voldaan hebben zij mij nooit, tenminste in vergelijking van de schilderstukken der groote meesters. Zou ik dit moeten toeschrijven aan een zin voor kleur? De ‘Ariadne’, en de marmeren figuren op de graftomben, zooals zij tegenwoordig belicht worden, lieten mij namelijk niet zoo koud, en toch zullen velen die belichting een ‘geweld-doen’ aan de kunst noemen.

Hoe het zij, bewonderen moet ik de kunst om het leven door het koude, blanke marmer, weêr te geven, en ik zal geen beeldhouwwerk minachten, omdat het in marmer is gehouwen, al vind ik een in hout gesneden beeld meer naar mijn smaak. Zou dit ook in de kleur liggen, want al kan ik het polychroom niet goedkeuren, het hout geeft toch een warmere toon. Doch daarom zal ik de wit-marmerkunst niet achterstellen, waar het geldt zoo nu en dan eens iets over kunst te zeggen. Eene persoonlijke opvatting moet men aan niemand opdringen. Kunst is evenals zooveel andere dingen eene quaestie van smaak. Daarom spreek ik ook gaarne over eene uitgave van reproducties, op de grootst mogelijke schaal, van eenige der merkwaardigste stukken der ‘Marmor-Skulpturen im

[p. 380]

Akropolis-Museum’. Zelfs waar die in oorsprong gekleurd zijn kan ik niet anders dan de reproducties ervan aanbevelen, omdat op die wijze die bekende kunstwerken in wedergave gemeen goed worden. Twaalf nommers, in vier verschillende opnamen, zijn in het werk, (door Hans Schrader, uitgegeven in opdracht van het Oostenrijksch-Archeologisch Instituut) opgenomen, waaronder uitmunten rijk getooide vrouwenbeelden, het beeld van een gedrapeerden jongeling, twee paarden en een naakt beeld van een knaap.

‘De Cassone’.

Met dezen naam worden aangeduid de koffers en kisten uit den renaissancetijd, die vrijwel tot de eerste meubelen behooren, en die niet alleen, vooral in Italië, uitblonken door fraaiheid van bewerking, maar veelal beschilderd waren door eerste meesters, die zich niet schaamden zulk een dekoratief werk te leveren.

Professor Paul Schubring heeft zich onledig gehouden met dit meubelstuk te beschrijven, voornamelijk uit het tijdvak van 1350-1530.

Gelukkig heeft de schrijver gelegenheid gehad om het materiaal op te sporen in Italië, Frankrijk en Engeland. Oostenrijk gaf hem veel stof door de rijke verzameling van Graaf Lanckowasky te Weenen. Gelukkig, dat nog zooveel in Europa is gebleven, waar Amerika sedert lang bezig is, zooals zooveel andere kunst, zich van de beste stukken meester te maken.

Na 1530 verkreeg het snijwerk de bovenhand, maar de beschilderde kisten verdienen de grootste aandacht, omdat zij door hun eigenaardig décor, meerendeels iets zeer persoonlijks hebben. Voor het meerendeel is het décor aan de mythologie ontleend. Overigens ziet men er op het straatleven, binnenhuizen, tournooien, intochten.

De gedichten der drie grootste dichters uit de 13e eeuw, Dante, Petrarca, Boccacio winnen in aanschouwing door de voorstellingen.

Meerendeels zijn de jaartallen der vervaardiging vast te stellen ook en vooral door de geschilderde wapens.

Een groote vondst van Professor Warburg te Hamburg, zijnde een ‘Bottega-Buch’ van een Florentijnschen kistenmaker, uit de jaren 1446-1463, mocht de schrijver raadplegen, en in zijn boek uitwerken, terwijl hem nog andere oorkonden ten dienste stonden. Zoo heeft hij het volkomene bereikt en is dit kostbare werk, ook door de verluchting een monumentaal stuk geworden. Het kost maar 250 Mark, terwijl voor boekenliefhebbers 20 genummerde ex. te verkrijgen zijn voor 150 Mark per stuk.

Ook vooral als eene kostelijke bijdrage voor de ‘Profanmalerei’ der 14e eeuw is het voor de kunst en kunsthistorie een groote aanwinst.

A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.

's Gravenhage.

Oud-Gemeente-archivaris.