De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

[p. 276]

Oorlogsliteratuur.
De gesmade Sexe.
II
(Vervolg en slot van No 17).

Waarom draagt het boek van William Stead juist dézen titel: De gesmade Sexe?

Omdat hij, zonder natuurlijk vóór een vrouwenheerschappij als zoodanig te willen ijveren, nochtans gehéél en al is vóór de vrouwenbeweging, en daarom heeft willen doen uitkomen, hoezeer haar, de vrouw, álle invloed ten goede is ontzegd in onze heden daagsche maatschappij, althans op gebiedvan regeeringszaken, oorlog en vrede, enz.

Zijn bekeerde Afrikaan komt uit een Rijk, waar de vrouw héérscht, en hij stelt daarom in diens brieven telkens in het licht diens verbazing, dat men in Engeland, het beschaafde, christelijke Engeland, de vrouw integendeel gehéél en al achterstelt bij den man. Als deze de standbeelden ziet, opgericht voor allerlei veldheeren, voor een Nelson, een Wellington, dan vraagt hij onnoozel-ironisch:

‘Waren deze mannen niet uit moeders geboren? Hoe komt het, dat niemand een standbeeld oprichtte voor haar aan wier borst zij werden opgekweekt?’

En de briefschrijver voegt er aan toe, dat hij het gevoel had, toen hij Westminster abbey verliet, alsof dit niet was een Christelijke Kerk, maar een tempel opgericht ter eere en glorie van den man, - die daarom het opschrift behoorde te dragen: ‘Eere zij den Man in den Hooge, want de Man is de heer en meester van alledingen, de vrouw inbegrepen.’

Geen wonder, dat zulk een beslist getuigen vóór de zaak der nieuwe vrouw tegen de opperheerschappij van den man, dezen láátsten zal moeten ontstemmen, en vooral, de eerste zal doen juichen in triomf!

Intusschen, laat ons niet vergeten, hoe véél wààrheid er overigens uit het boek van Stead te leeren valt, dat nochtans juist de nieuwe vrouw in deze oorlogskwestie getoond heeft lang niet datgene te presteeren wat men recht had van haar te verwachten, toen Stead vóór eenige jaren zijn boek schreef. Immers, toen was er nog van geen wereld-oorlog sprake, toen was het de tijd van Vredespaleizen, en Vrede-bonden, en speeches voor dienstweigering, enz.! En zie, toen maakten de vrouwen-raden en vrouwen-vereenigingen zich daarom in dat alles verdienstelijk genoeg.... met den mond!

Maar nù - - nu het aankomt op de daad? Nu er moed toe behoort deze, in vredes tijd zoo gemakkelijke overtuiging, te blijven verkondigen! Hoe doet nu de nieuwe vrouw? - Helaas, op het onlangs in den Haag gehouden internationale congres vóór den vrede, het vrouwen-congres, waren het slechts de eenlingen die, zoowel uit de neutrale landen als uit de oorlogvoerende, waren opgekomen om te getuigen tegen den krijg en vóór het vredes-beginsel. De Vereenigingen van Vrouwen, uit alle landen, de Raden en Besturen, zij schitterden niet alleen door hare afwezigheid, maar zelfs kozen zij partij voor den oorlog, en schreven verontwaardigde protesten tegen de congres-ontwerpsters, en ontzagen zich niet met nadruk te verklaren, dat zij een voortzetting van den krijg beslist prefereeren boven een vrede op dit oogenblik en zonder volkomen overwinning van den ‘vijand.’

En toch, ondanks deze gróóte deceptie, die de nieuwe vrouw ons bereidt, toch wil het mij voorkomen dat hetgeen juist ditzelfde Vredes-congres der eenling-vrouwen betoogde, inhoudt een blijde belofte voor de toekomst, omdat het dan toch in èlk geval vrouwen zijn geweest, vrouwen uit allerlei landen, véle, véle vrouwen, al kwamen ze niet namens Vereenigingen of Bonden maar uit eigen initiatief, die aldus het éérste voorbeeld geven van internationale samenwerking, van verbroedering in plaats van haat en naijver! Als ik terugdenk aan hetgeen gesproken is door eene Lina Heijmann, eene dr. Agnita Augspurg, eene Rosika Schwimmer, eene Rosa Genoli, eene Miss Mac-Millan, Duitsche, Hongaarsche, Italiaansche, Engelsche strijdsters vóór den vrede, dan wil het mij toeschijnen, dat inderdaad de vrouw in deze dingen een ruimeren kijk heeft dan de man, dat, in elk geval, háár recht wordt verkracht indien men hare zonen, hare echtgenooten, hare vaders en broeders en vrienden van haar scheidt, en hen dwingt tot een leven van ellende, en een sterven straks onder martelingen, zonder dat het haar is gegeven ook maar één woord van protest te doen hooren, ook maar één enkele stem uit te brengen, waar het geldt oorlogsverklaring, en daarmede de beslissing over het wel en wee, niet alleen van die haar dierbaar zijn, maar ook van haar zelve, in èlk opzicht. Het recht der vrouw tot meespreken en mee-beslissen, het ontzaggelijk onrecht, dat haar, ook nu nog, in dezen ‘beschaafden’ tijd wordt aangedaan, het is nóóit zoo helder in het licht getreden als in deze maan-

[p. 277]

den van algemeene verdwazing en verruwing door den krijg! En uit het graf klinkt de stem van een man, van een William Stead, tot ons uit haren naam:

‘Het verhevenste beroep der vrouw in elk land is de moederlijke staat. Nooit - voor ik naar Engeland kwam - besefte ik tot welk een vernedering het meest goddelijke element in de wereld kan gebracht, wanneer de man, almachtig zijnde, niet alleen zijn wil maar zelfs ook zijn gevoelens kan inprenten op de Onderdaan-Vrouw! Nooit, vóór ik in dit land kwam, hield ik het voor mogelijk, dat eeuwen van absolute gehoorzaamheid aan den wil van het beheerschend mannelijke, de vrouwen een blijkbaar onuitroeibaar-en-alles-doordringend gevoel van schaamte zou komen inprenten over alles wat hare sexe onderscheidt van de mannelijke! Over der gelijke zaken zelfs maar te spreken, wordt voor onkiesch gehouden, met het gevolg dat er onwetendheid is, in plaats van kennis; valschheid, in plaats van waarheid, en moeten de meisjes dikwijls de verheven functies van haar leven op zich nemen in een duister besef van een voor haar vaag gevoel van schaamte. Het moederschap, waarvan gesproken wordt als van de glorie, die de kroon zet op het vrouwzijn, wordt zóó weinig hóóg geacht, dat zijn nadering verborgen wordt, terwijl bij ons in Afrika een kind-dragende vrouw ten hoogste vereerd wordt! Zij wordt dan bij ons zelfs méér geëerd dan in Engeland de soldaten, die voor hun land gestreden hebben. In den oorlog waagt de man zijn leven, en vergiet zijn bloed, om den staat te verdedigen door den dood te brengen aan zijn vijanden! Vrouwen lijden evenveel, en meer nog voor het doel, niet om levens te vernietigen, maar voort te brengen, en om den staat voorspoed aan te brengen, door het leven te schenken aan zijn toekomstige burgers.’

Is het niet treurig, dat deze schoone verheerlijking van het verheven doel van vrouwbestaan, van het moederschap, moet komen, in deze dagen, tot ons niet uit den mond van alle beroofde en beroofd-wordende vrouwen over de gehééle wereld, maar uit dien van een man, van een man die, toen het nog vrede was, zijn verwachting en zijn hoop bouwde op den invloed en de kracht der toekomstvrouw? Juist het moederschap immers, het verzet zich met iederen vezel van ons vrouw-bestaan, tegen de schande en de misdaad van het straks vermoorden en verminken diergenen, die wij aan onze borst voedden, die wij grootbrachten met zoo oneindige zorgen en teederheden, die wij baarden in smarte, opdat zij zouden leven en gelukkig zijn na ons! O, er zijn vrouwen óók ten onzent, die juist in déze dagen van oorlog op dat moederschap allen nadruk leggen, die eischen, in naam van dat moederschap, de dienstweigering, en de gelijkstelling voor de wet van man en vrouw, opdat zijóók kunnen stemmen straks vóór den vrede, en kunnen voorkomen een nieuwen oorlog. Maar, ik herhaal, het is treurig, dat nog zoo betrekkelijk weinigen die gróóte plichten, die het moederschap der vrouw meebrengt, juist in dézen tijd van oorlog te méér meebrengt, inzien, en ze opvatten in den waren en hóógsten zin, die van vrede-eischeres in naam van menschelijkheid en beschaving! Om de vrouwen te helpen in hare verdrukking door den man, dáárom werd dit boek geschreven door William Stead. En inderdaad, het ziet er treurig uit met hare ‘rechten’ in de maatschappij, waar het geldt regeeringszaken, en dienstplicht weigeren, en beslissing over oorlog en vrede! Maar toch, niet alleen de man heeft zich te verwijten, de vrouw-zelve moge uit De gesmade Sexe leeren, hoe véél er aan hare eigen opvatting van hare ware bestemming ontbreekt, hoe laf zij nápraat op dit oogenblik de leugens der pers, de leugens der diplomatie, de leugens van heldenmoed, en van vaderlandsliefde, en van vallen op het veld van eer! Zoolang de vrouw-zelve zich niet toont te zijn, in zuiverheid van gevoel, de méérdere van den man, zoolang zal zij het verdienen door hem te worden ‘gesmaad’. Toch, ik herhaal het, juist dit, in zekeren zin van een fiasco getuigende vredes-congres, door vrouwen begonnen, het geeft nochtans een bewijs, dat de vrouw, al is het nog slechts hier en daar, inziet hare hóógste roeping, die van veredelen, beschaven, van opwekken tot vrede en verbroedering, in plaats van tot strijd en haat en menschenmoord! Vooral voor degenen, zoowel onder haar, de vrouwen, als onder de mannen, die wáárlijk denken, is een roepstem uit de dooden, als die van een William Stead, even treffend als belangrijk om te vernemen, juist in déze tijden, waarin de stemmen van hen, die het goede willen, voortdurend worden overkraaid door die van de geweldenaars en zelfzuchtigen, voor wien godsdienst, oorlog, vrede, kerk, vaderland, slechts zoovele leuzen en phrasen zijn, waarmee ze werken en schetteren om eigen belang te behartigen, zonder één woord te méénen van hetgeen ze zeggen!

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.