De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

Straatmuzikanten
door Nelly Hoekstra-Kapteyn

Doodelijk vermoeid sleepten ze zich voort over de natte modderige wegen. De kleeren plakten hen aan het lijf, de kapotte schoenen zogen telkens vast aan de modder.

De instrumenten onder den arm, trommel trompet en fluit, armelijk kouwelijk verkleumd, zoo sjokten ze daarheen, de vier reeds bejaarde muzikanten, om nu weer op een ander dorp in Noord-Holland hun geluk te gaan beproeven. Ach, het waren zware dagen en de verdiensten zoo bitter weinig. Op de meeste boerenhofsteden waar ze vroeger 'n kom koffie en 'n dikke boterham met spek kregen in ruil voor ‘'n paar moppies meziek’ werden ze nu weggejaagd met een: ‘ruk uit smerige blaaspoepen, we hebben jullie niet noodig.’

.... Soms, als ze door honger gekweld doodop haast niet verder meer konden gaan, wierpen ze een begeerlijk hunkerende blik in de keuken van 'n rijke boerenstee, daar brandde een lekker vuurtje, waarbij ze zich o zoo gaarne even gekoesterd hadden; de pas gezette koffie verspreide een heerlijke geur, die hun het water in den mond deed komen. Ach even hier te mogen vertoeven, de warmte van het vuur koesterend over je te laten gaan, maar het mocht niet zoo zijn, dit paradijs zouden ze niet binnen treden, 'n ruwe stem riep hen toe: ‘scheer je weg, vooruit, of ik zal de hond los laten’ en dan prevelden ze dat ze koud waren, honger hadden, maar er werd niet naar hen geluisterd, de menschen waren wreed, dat was nu al vanaf 1 Augustus, dat hun land in oorlog was. Ach lieve God, konden zij dat nu helpen? Had de oude Gotfriedd aanvoerder van het troepje, niet 'n zoon gehad 'n prachtkerel, die al dadelijk gevallen was in den vreeselijken strijd, en 'n andere zoon lag zwaar gewond in het hospitaal, voorgoed door zoo'n wreede kogel verminkt, 'n onbruikbaar mensch in de maatschappij. En hij zelf, oud en arm, in de vreemde rondzwervende, niet in staat 'n zuur stukje brood meer te verdienen. Daar had je de klarinet, ook al een man op leeftijd, drie zoons in het leger, een gedood, twee gewond, een heel erg, geen hoop meer op beterschap.

En de trom was al even ongelukkig een zoon te hebben, en die te moeten offeren voor het vaderland. Alleen de trompet, een ongehuwd man zonder bloedverwanten, kon niet meespreken over de vreeselijke verliezen door zijn kameraden geleden. Hij was vroeger de komiek van het troepje geweest, altijd vroolijk, vol moppen, doch nu scheen ook bij Heinrich de lust tot vroolijkheid vergaan te zijn. Het waren dan ook wel bitter treurige tijden, weinig te verdienen, snauwen en schimpen werd er genoeg op hen gedaan. Gisteren nog, toen ze beleefd gevraagd hadden om in een boerenherberg te mogen spelen, had de dikke herbergier zijn hemdsmouwen opgestroopt en hun toegebeten: ‘kom er us in as je durft’; ruw werd de deur voor hun neus dichtgeslagen, daar stonden ze nu, ach, en ze moesten toch een onderdak hebben. Een keer hadden ze bij een medelijdenden boer in het hooi gelegen 's nachts, gelukkig maar, want ze hadden de centen voor de slaapstee

[p. 185]

niet bij elkaar kunnen krabbelen dien dag, overal waren ze weggejaagd, en ze deden toch niemand eenig kwaad, probeerden op eerlijke wijze door de muziek hun broodje te verdienen.... Rillerig, koortsig, door en door koud probeert oude Gotfriedd zijn verkleumde handen te warmen; de klarinet zocht tevergeefs in zijn zakje na 'n beetje tabak, leeg, geen pijpje rooken, de twee centen waren voor 'n broodje.

Het zou vandaag ook wel weer overal misère zijn, slecht weer, regen en wind en de menschen niet in de stemming om muziek te hooren. Enfin, toch maar weer es probeeren, de centen voor de slaapstee moesten toch bij elkaar komen. Gelukkig naderden ze nu het dorp al, het kerkje met z'n spitse torentje kwam reeds in het gezicht. Ach, als het hier nu maar eens wilde gelukken, vroeger ging het zoo best op de dorpen boven het Y, de menschen waren gul en aardig, dikwijls vonden ze een zilverstukje tusschen de centen, dat was dan een meevallertje, dan werd er een extra kommetje koffie gedronken en kwam er 'n stukje worst of kaas op de boterham, doch dit was nu voorgoed gedaan, de menschen luisterden wel naar de muziek, maar meer dan 'n cent, dikwijls 'n halfje gaven ze niet. Met weemoed denken ze nu vaak aan die goede dagen van weleer, als de dorpsmenschen bleven staan, en geroerd luisterde naar het lied van de Titanic ‘Nader bij u o God, u naderbij’.... Ach, nu hadden ze het voor 'n paar dagen terug ook weer eens gespeeld op een der boerendorpen, maar toen had het scheldwoorden geregend naar hen.

‘Hoe durven jullie dat te spelen, leelijke moffen, jullie boren zelf schepen in den grond’.

Verschrikt waren ze opgehouden en hadden zich ijlings uit de voeten gemaakt. Gotfriedd doodelijk ontsteld, was in het gras neergevallen buiten adem, de trom had ‘sweinhoenden’ geroepen naar de jongens die hen achterna gehold waren.

‘Sweinhoenden, dat benne jullie zelf’, werd teruggescholden. Ach ja, zoo ging het tegenwoordig, ook in de keuze der muziek moesten ze uiterst voorzichtig zijn, de gemoederen waren overal zoo verhit, en men had nu tegenwoordig de pik op hen.... Even werd aan den ingang van het dorp halt gehouden. De trom verklaarde dat hij wee van honger was, en eerst bij den bakker een broodje wilde koopen. De geheele bezitting der muzikanten was een dubbeltje, toen alles bij elkaar gegrabbeld wits, minder kon het ook al niet, aan warm eten, zelfs 'n kommetje koffie, was dus geen aankomen. De klarinet kocht het brood, waarop gretig werd aangevallen. ‘Kijk, ze hebben honger’, schreeuwden 'n paar bengels. ‘Eet smakelijk hoor.’

Ze hoorden het al niet meer. Aan dergelijke opmerkingen raakte je gewend. Toen het droge brood verorberd was, togen ze erop uit om het hoofd der gemeente permissie te vragen. De burgemeester was niet thuis, dus moesten ze zich tot den eersten wethouder, loco burgemeester, wenden, die 'n eindje buiten het dorp woonde. Vermoeid trokken ze verder in den killen motregen. Even hield een dikke veldwachter, in bezit van een roode neus, die veel gelijkenis met een rijpe aardbei vertoonde, hun staande. ‘Waar ze naar toegingen?’ klonk het barsch van 's mans lippen. Ja je kon niet weten in deze dagen, het moesten eens verkleede spionnen zijn. Och nein, die pampieren waren in orde, die konden ze ja toonen.

Zoo zoo, de dienaar van de heilige Hermandad zette zeer plechtstatig zijn lompe bril op de aardbeienneus en verklaarde daarna deftig dat het in orde was, ze konden doorgaan, rechtuit, nog 'n heel eindje, dan zag je de mooie boerenplaats vanzelf. ‘Zonneheuvel fijn spul, nou ajuw’, met 'n breed gebaar van zijn dikke hand groette de veldwachter de arme muzikanten.

Gotfriedd zuchtte ‘nog verder’, zijn moede beenen konden hem bijna niet meer dragen, telkens zogen zijn kapotte schoenen aan de modder vast, hij voelde het water naar binnen dringen. Hè, even rusten, even je pijnlijke voeten vol blaren uitstrekken op 'n stoel en dan 'n happie warm eten, ach het zou hem zoo goed doen, hem en zijn makkers.

‘O, hou dat nu maar.’

Wat zagen de stakkers er uit, zoo koud en vermoeid, daarbij kwelde honger en dorst hen.

‘Ach lieve God, nu nog verder’, zuchtte de klarinet.

‘Niks an te doen’, bromde de trom, ‘we moeten voort’.

‘Ik ben zoo moede.’

‘Ja ik ook, wij allemaal, maar we motte toch onderdak vannacht, hè?’

Bah! wat 'n vies weer, ze waren nu tot op het hemd toe nat, want het was harder gaan regenen. Tevergeefs poogden ze hun instrumenten voor den regen te beschutten, 't hielp niet, het water sijpelde uit de trom-

[p. 186]

petten.... Ha, gelukkig, daar was een stal, hier maar even ingeschuild. Er was niemand te zien. Hier waren ze tenminste veilig voor den regen, die steeds harder en dreigender neerviel. De klarinet wrong zijn mouwen uit, het water sijpelde op den grond. Gotfriedd rilde koortsachtig, kreeg een heerlijk visioen van een warm bed, waar hij zijn moede leden uit kon strekken. De klarinet dacht aan zijn zoon, die arme Wilhelm, hoe zou het nu met hem zijn? zouden ze elkaar ooit weerzien, ach die Krieg, toch zoo verschrikkelijk ja.

‘Zeg, wat motte jullie hier?’ laat zich opeens een ruwe stem hooren. De arme tobbers schrikken op, o, nu werden ze ook weer van hier verjaagd. Ze mompelden zoo iets, dat ze nat en koud zijn, hier even de groote regenbui afwachten.

‘Vooruit, ruk op, ik wil julli niet in me stal hebben.’

Langzaam gingen ze naar buiten in den fellen regen, de lange dorpsstraat, die in hun oogen schier geen einde nam door, aan het einde woonde de wethouder, ze spraken niet, vervolgden zwijgend moe en ellendig hun weg. Ach het was daareven zoo rustig en veilig geweest in dien stal, hier hadden ze even op adem kunnen komen, waren beveiligd voor regen en wind, maar ook dit had niet zoo mogen zijn, weggejaagd, ruw wreed en als geslagen honden vervolgden ze nu hun weg.

Aan een man met hondenkar vroegen ze ‘waar Mijnheer de eerste wethouder woonde.’

Onwillig wees de boer op een groote mooie boerenplaats, die juist in het gezicht kwam: ‘hier is het’. Gotfriedd belt aan, de anderen wachten voor het hek.

..... Na eenige oogenblikken verschijnt een dikke boeremeid, en voor de oude Gotfriedd nog een woord heeft kunnen zeggen wordt hem toegebeten door de meid: ‘jullie magge niet speulen van Meheer, 't is nou geen tijd voor meziek.’

‘Ach lieber Got en motte wij dan van honger sterben?’ vraagt Godfriedd met bevende lippen.

‘Ik ken jullie koeterwaalsch niet verstaan’, snauwt de meid en gooit de deur dicht.

.... ‘'t Is mis, we mogen niet’ trilt Gotfriedds stem bevend, wanhopig zien ze elkaar aan. Daar stonden ze nu in koude en regen, geen cent in hun zak, en het begon al donker te worden.

.... Verslagen, als geheel versuft blijven ze eenige oogenblikken staan.

Dan vervolgen ze sleepend hun weg.

Beemster 1915.