De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

[p. 167]

Mijn eerste bezoek aan het hof van Napoleon III.
(Vervolg en slot van No. 10.)

25 November.

Lieve M.....

Daar het programma voor dezen morgen aankondigde dat er des namiddags een drijfjacht gehouden zou worden, deed ik mijn groen costuum aan, dat ik me voor dit doel aangeschaft had. De Keizerin verscheen eveneens in het groen, met een coquet driehoekig hoedje op, met gouden boordsel afgezet en zag er bijzonder knap uit.

Terwijl de Keizer aan me voorbij wilde gaan, bleef hij eensklaps voor me staan en overhandigde mij een klein pakje: ‘Hier heeft u van mij de gouden knoop, die u het recht verleent, levenslang deel te mogen nemen aan de keizerlijke jachtpartijen.’ (Zonder twijfel had Prins Metternich dit voor me weten te bewerken.)

Ik maakte een diepe buiging, bedankte hem en vroeg of ze tevens insloot dat men een zekere bekwaamheid in het jagen moest bezitten en er per sé aan moest deelnemen. ‘Zeker niet, wanneer u dit niet mocht verkiezen,’ luidde het antwoord, ‘maar heeft u wel ooit eens een drijfjacht meegemaakt?’

Op mijn antwoord dat ik er nog nooit een gezien had, noch iets dergelijks, dan alleen iemand die met een geweer uittrok en met niets anders weer terugkwam, begon hij te lachen en zei: ‘Dat moet ik eens aan de Keizerin vertellen.’

Het is zijn gewoonte te zeggen, als hij iets hoort dat hem amuseert: ‘Dat moet ik eens aan de Keizerin vertellen.’ Hij schijnt altijd van haar vervuld te zijn.

‘Zoudt U me dan vanmiddag eens willen vergezellen’, vroeg hij ‘om zelf eens van nabij te zien wat een drijfjacht eigenlijk is?’

Ik antwoordde toestemmend. ‘Moet ik ook een geweer meebrengen?’

‘O, neen, als-'t-U-blieft’ haastte zich de Keizer te zeggen, ‘doet U alleen maar een paar stevige schoenen aan en neem een warmen mantel mee’.

Reeds spoedig stonden de rijtuigen op ons te wachten en werden wij er warmpjes ingepakt om aan het jachtvermaak deel te nemen.

De heeren stelden zich in een lange rij op, aan weerskanten van den Keizer, aan diens rechterhand bevond zich de hoogst in rang geplaatste, Prins Metternich, aan de linker Graaf von der Goltz, enz. Achter ons stonden de jachtopzieners, die voortdurend de geweren laadden en deze zoo vlug mogelijk aan hun meesters overhandigden.

De eerste drie heeren hadden hun eigen jagers en twee geweren elk.

Het was een afschuwelijk gezicht! Ik haat bepaald zulk een zoogenaamd jachtvermaak! En ben ervan overtuigd de eerste week er niet van te kunnen slapen, want in het duister zal ik steeds die verwrongen gezichten en stuiptrekkende lichamen dier arme, stervende beesten voor me zien. Ik denk er dan ook niet aan weer aan een jacht deel te nemen. En het ergste was wel toen ze de fazanten en herten in een soort van kring bijeengedreven hadden, waar geen mogelijkheid aan een zekeren dood te kunnen ontsnappen voor die arme dieren bestond; het was in een woord een gruwelijke slachterij; Men zeì dat er 3800 stuks doodgeschoten werden; Prins Metternich alleen nam er 1200 voor zijn rekening. Welk een verlichting was het voor me, toen alles ten einde was en men ten minste niet langer getuige van den doodstrijd dier zieltogende dieren behoefde te zijn, en die ellendige sport den rug toe kon keeren.

O, die zoogenaamde étiquette der vorsten, ik kan er mij zoo boos om maken, waarom in onzen tijd van beschaving nu nog aan zulk een middeleeuwsch gebruik vast te houden! Hoe kan men er in Godsnaam vermaak in scheppen, om in den kortst mogelijken tijd zooveel mogelijk arme, onschuldige dieren, die zich niet kunnen verweren, dood te schieten, of wat nog erger is een langzamen dood te zien sterven! Ik kan me er nog indenken dat een hartstochtelijk jager er een soort van genot in vindt, de gevaren te trotseeren, temidden van een onmetelijk woud, bij het neervellen van een wild zwijn; de partijen zijn in elk geval dan meer tegen elkaar opgewassen, elk heeft zooveel mogelijk zorg te dragen zijn eigen lijf te redden. Maar daar alle vorstelijke personen lang geen geboren jagers zijn, heeft men er denk ik dit op gevonden, om zooveel mogelijk wild bijeen te jagen en het hen zoodoende gemakkelijk te maken een rijke buit te behalen, hetgeen dan liefst bij honderdtallen triomfantelijk door de couranten aan de bewonderende (?) onderdanen wordt meegedeeld.

Nog dienzelfden avond, toen de Keizer naar me toe kwam om te informeeren hoe het edel jachtvermaak mij bekomen was,

[p. 168]

heb ik hem dan ook ronduit mijn meening gezegd, dat ik hoopte er nooit weer aan deel te nemen, waarbij ik het waagde Z.M. de gouden knoop, waaraan het voorrecht verbonden was aan alle Keizerlijke jachtpartijen deel te mogen nemen, weer te overhandigen. De Keizer, die goedig van natuur is, lachte me een weinig uit, zei gekscherend iets over vrouwelijke zenuwen, die me zeker de baas waren, en vond me zeker een overgevoelig persoontje, maar scheen me mijn openhartigheid overigens niets kwalijk te nemen.

Elken morgen vonden we in onze vertrekken het programma voor den dag klaar liggen:

Déjeuner à 11 heures.
Chasse à tir à 2 heures.
Comédie Française à 9 heures.

Tegen 9 uur verzamelden we ons allen in de théaterzaal van het Paleis, die bijna even groot is als de meeste théaters te Parijs; eenmaal in de week heeft er steeds een voorstelling plaats gedurende het verblijf van Hare Majesteiten te Compiègne. Voor dezen avond was het gezelschap van het Théatre Français opontboden om een vertooning ten beste te geven; het stuk dat men uitgekozen had was het laatste werk van Emile Augier, dat een groot succès te Parijs had weten te behalen, genaamd ‘Le fils Giboyer’. Emile Augier, die speciaal daarvoor uitgenoodigd werd, vereerde met zijn tegenwoordigheid de uitvoering.

Sarah Bernhardt, Madeleine Brohan, Coquelin en Breton vervulden in het stuk de hoofdrollen. Dat ze ons met hun meesterlijk spel een waar genot bereidden, behoeft zeker bijna geen betoog. Het theater zelf werd geheel door duizenden waskaarsen verlicht, terwijl men het volledig decoratief, speciaal voor deze uitvoering, uit Parijs had meegebracht. Hare Majesteiten hadden in het midden van de keizerlijke loge plaats genomen, terwijl de gasten allen in volgorde van hun rang en waardigheid naast of achter hen gezeten waren. De voorstelling duurde ongeveer tot half elf, en na ons in de salon van den Keizer verzameld te hebben, zond Z.M. om de artisten, die bezig waren van toilet te verwisselen. Hare Majesteiten onderhielden zich langdurig en men zou zeggen op zeer familiaire wijze met hen; naar de manier te oordeelen waarop ze lachten en praatten, schenen de tooneelisten, in 't bijzonder Coquelin, zich ook volkomen op hun gemak te gevoelen en had deze er bijzonder den slag van den Keizer te amuseeren.

Nog nooit had de Keizerin me zoo mooi toegeleken als dien avond. Zeer zeker is Zij bijna altijd wat men een bekoorlijke vrouw placht te noemen en hetgeen juist haar grootste charme uitmaakt is, dat zij haar zelfbewustzijn zoo weinig openlijk ten toon spreidt. Zij heeft zulk een innemend gezicht, voor elk een ongekunsteld, vriendelijk lachje, dat haar klassiek gesneden gelaat zulk een aanvallig voorkomen verleent; het hoofd staat zoo mooi gebouwd op haar schouders, terwijl de hals onberispelijk gevormd is.

Welk een verrassing was het voor mij mijn beste, oude Auber naar me toe te zien komen, die de artisten uit Parijs naar hier vergezeld had. Hij zag er zoo goed uit in weerwil van zijn drieëntachtig jaar, iedereen koesterde de grootste bewondering voor den ouden heer en hield veel van hem; hij is dan ook een toonbeeld van goedheid, begaafdheid en wat minder dikwijls voorkomt: van bescheidenheid. Hij is nu bezig een nieuwe opera te componeeren, stel je voor een opera te schrijven op 83 jarigen leeftijd! Ik vroeg welken naam zijn nieuw stuk zou dragen, waarop hij mij ten antwoord gaf: ‘Rêve d'amour’. De titel is te jeugdig en de componist te oud daarvoor; ik weet wel dat ik een fout bega, maar wat doet dat er toe? Het is mijn laatste werk!’

Ik zei hem, te hopen dat hij nog vele jaren mocht blijven leven om nog meer opera's te kunnen schrijven. Maar hij schudde weemoedig zijn hoofd, herhalende: ‘Neen, neen, het is werkelijk mijn laatste!’

Eensklaps werden we in ons gesprek gestoord door een adjudant van den Keizer, die het verzoek tot me richtte iets voor het illustere gezelschap te willen zingen; de keuze der liederen werd gaarne aan mij overgelaten. We vertrokken daarna allen naar de muziekzaal, terwijl Graaf Pourtalès mij zijn arm reikte om me naar de vleugel te geleiden. We wisselden nog van gedachten over zenuwachtigheid in 't algemeen; hij vertelde me bij een dillettantenvoorstelling, die er zoovele in het paleis ten beste werden gegeven, aan hevige plankenkoorts te lijden. Ik was niet minder zenuwachtig wanneer ik iets voor te zingen had, vooral bij het eerste lied liep het mij voortdurend warm en koud over mijn rug. ‘Evenals Albani,’ zei hij, ‘deze moest zelfs haar loopbaan als operazangeres vaarwel zeggen, zoozeer leed zij aan “Bühnenfieber”’.

[p. 169]

Ik zong ‘Le Rossignol’, waarvan de cadans door Auber voor mij geschreven was, begeleid door Prinses Metternich. Daarna iets van Gounod, een veel te ernstig lied, geloof ik, ofschoon de Keizerin mij verzekerde in lang niet iets zoo moois gehoord te hebben, en daarna ‘Poème d'avril’ van Massenet. Hij is een jonge componist, die evenwel bepaald iets geniaals bezit en stellig een schitterende toekomst voor zich heeft.

Maar er komt een eind aan alle dingen en zoo ook aan dezen avond. De verschillende artisten werden met een of ander fraai souvenir verrast en vertrokken daarna met een specialen trein weer naar Parijs. Auber nam afscheid van mij, zeggende: ‘Tot weerziens in Parijs, als ge tenminste door de onderscheidingen, die u hier ten deel vallen, niet te hoogmoedig zijt geworden, om zulk een ouden onbeteekenenden bourgeois zooals ik te ontvangen.’

‘U kunt het in elk geval probeeren,’ antwoordde ik lachende. ‘Adieu en goede reis!’

29 Nov.

Lieve M.....

Wie anders dan Prosper Mérimée, de groote dichter, naar wien ieder pleegt te luisteren, zoodra hij maar zijn mond gelieft te openen, zou me dien middag aan tafel geleiden? Hij ziet er meer als een Engelschman dan wel als een Franschman uit, hij is reeds vrij oud, maar lijkt toch nog ouder dan hij in werkelijkheid is, (hij zal zoo iets van 50 jaarzijn, geloof ik), heeft een slanke gestalte en er speelt steeds een spottend lachje om zijn lippen, zijn oogen zijn innemend, ofschoon hij je soms plotseling met een scherpe en doordringende uitdrukking, met iets achterdochtigs kan opnemen Hij spreekt uitstekend Engelsch, en dit vertelde ik hem ook al gauw, dat ik nog nooit te voren een vreemdeling zoo goed Engelsch had hooren spreken.

Hij antwoordde heel eenvoudig: ‘Dit is ook niet meer dan mijn plicht, daar ik het reeds als kind geleerd heb te spreken,’ en voegde er met een soort van voldoening bij: ‘ik kan het zelfs beter schrijven dan spreken.’

Ik vroeg hem toen of hij ook wel gedichten in het Engelsch kon maken. Daarbij keek hij mij aan met een blik, afsof hij wou zeggen, wat gaat jou dat eigenlijk aan? en antwoordde: ‘Ik geloof niet dat ik dit zou kunnen, zoover gaat mijn Engelsch niet, ik weet er juist voldoende van om een discours gaande te houden, maar meer ook al niet.’

‘Om rijmen te maken,’ merkte ik hoogst banaal op, ‘moet men zeker wel haast elk woord in de dictionnaire kennen.’

‘O,’ zei hij, ‘ik tracht geen rijmen te verzinnen, dat acht ik verre beneden me.’

Als hij Fransch spreekt is het bepaald een genot naar hem te luisteren, je krijgt dan de grappigste woorden te hooren en hij weet zulk een origineele wending aan het gesprek te geven dat men (dit was tenminste met mij het geval) voortdurend op zijn qui vive moet zijn, om niets van hetgeen hij zegt te missen. Het is juist als met iemand die voor de piano zit te improviseeren, en voortdurend onverwachte en melodieuze overgangen fantaseert.

Hij vertelde me meer dan dertig jaar lang met een Engelsche dame, die hij nooit van aangezicht te zien had gekregen, in correspondentie te zijn geweest.

‘Was U dan verliefd op haar, dat U haar al die jaren zooveel te schrijven had?’

‘Ik was verliefd op haar brieven. Die waren zoo knap geschreven, als ik ze maar ooit gelezen had, altijd even geestig en onderhoudend.’

‘Was zij dan misschien verliefd op U, of alleen maar op Uwe gedichten?’ was ik onbescheiden genoeg te vragen.

‘Hoe kunt U dat vragen?’ zei hij. Het verwonderde mezelf ook, dat ik dit gedurfd had. Ons onderhoud scheen hem bepaald te vervelen.

Is zij nu dood?’ vroeg ik, de stoute schoenen aantrekkende; maar hij wou me geen woord meer over die geleerde dame vertellen en leidde het gesprek in een andere richting. Mijn vrouwelijke nieuwsgierigheid was anders op dat punt nog lang niet bevredigd.

Ik wenschte wel dat ik me al de paarlen die van zijn lippen vielen, nog kon herinneren, maar, helaas! we kunnen niet zooals Cleopatra paarlen verteren, maar een ding schiet me nog te binnen dat hij o.a. zei: ‘Als ik het verschil tusschen mannen en vrouwen zou moeten definieeren, zou ik zeggen: ‘Dat de mannen meer waarde hebben, maar dat de vrouwen meer waard zijn.’

Ik vroeg me verwonderd af, of dit misschien een van de paarlen geweest was die hij in zijn brieven aan die bewonderenswaardige Engelsche dame ten beste had gegeven.

Na afloop van het diner kwam Baron Haussmann, de prefect van Parijs, naar me toe. Hij is groot en zwaar gebouwd, en heeft

[p. 170]

zulk een autoritaire manier van spreken. In zijn optreden herkent men dan ook direct den man van gezag, en de wijze waarop hij zijn dame met zich meetrekt, geeft me bijna het gevoel van een kleine sleepboot, die tegen wil en dank meegevoerd wordt. Ons discours ging over de nieuw in te voeren verbeteringen, die hij te Parijs denkt aan te brengen en hij vroeg mij hoe ik de boulevard, die zijn naam draagt en die juist voltooid was, vond.

‘Ze maakt een goeden indruk,’ antwoordde ik, ‘ofschoon ze ons van een groot gedeelte van onzen tuin beroofd heeft.’ (De helft was er wel mee heengegaan.)

‘Maar U is dan weer dichter bij het Bois; zei hij. ‘Ik hoop maar dat het gouvernement U flink schadeloos gesteld heeft.’

‘Ik geloof wel dat dit het geval was, maar ons croquet-terrein is nu voorgoed verdwenen.’

‘Voorgoed! ‘herhaalde hij. ‘Waar speelt U dan nu?’

‘Soms aan het Oostenrijksche gezantschap.’

‘Is de tuin daar dan wel groot genoeg voor?’

Ik antwoordde: ‘Ze is niet breed genoeg voor een goed croquet-spel, maar de gezant is zulk een hartstochtelijk liefhebber ervan, dat hij een plaats onder de boomen daarvoor heeft ingericht, waar we dan spelen, soms 's avonds nog, met lampen op den grond hier en daar.’

Baron Haussmann scheen een oogenblik na te denken: ‘Maar zoo iets lijkt me toch haast onmogelijk toe. Hoe zoudt U er over denken als ik een stuk grond in het Bois ter Uwer beschikking stelde?’

Ik zou het wel hebben kunnen uitschreeuwen van blijdschap! Wat een heerlijk bericht om dit aan mijn vrienden te vertellen.

Voor alle zekerheid vroeg ik hem nog eens of hij het werkelijk wel ernstig meende.

‘Natuurlijk meen ik het en zoodra ik te Parijs terug ben zal ik de benoodigde papieren daarvoor in orde brengen, terwijl ik het document op Uw naam zal zetten,’ voegde hij er galant bij, ‘als een herinnering aan dezen avond.’

De Keizer heeft ook een spel uit Parijs laten komen en wij profiteerden daar dagelijks van; bij slecht weer werd het zelfs op het terras opgesteld en speelden we met een ambitie, een betere zaak waardig. Prins Metternich nam ook nu weer, zooals met alles, de leiding op zich.

Hedenmorgen bood Graaf Nieuwekerke mij zijn arm aan voor het dejeuner.

Hij is een Hollander van geboorte, maar woont te Parijs. Daar hij tot een der eerste autoriteiten op het gebied van kunst behoort, verhief de Keizer hem in den adelstand en werd hij benoemd tot Directeur van de Galerie du Louvre. Het is bepaald een knappe verschijning, lang en slank, terwijl hij iets bevelends over zich heeft, maar buiten andere benijdenswaardige hoedanigheden bezit hij de reputatie een eerste lady-killer te zijn.

Terwijl we zoo naast elkaar stonden, ging de Keizerin aan ons voorbij. Waarschuwend schudde ze haar vinger tegen mij en zei: ‘Pas op! Hij is een zeer gevaarlijk iemand, un vrai mangeur de coeur.’ ‘Ja, ik weet er reeds alles van, Uwe Majesteit,’ antwoordde ik lachende.

Er gleed een zelfbewust lachje over het gezicht van mijn tafelheer, terwijl hij zeer gevleid scheen te zijn; ik had een gevoel alsof ik naar het altaar geleid werd om evenals de arme kleine Izaäk ten offer gebracht te worden. Het Engelsch dat mijn buurman sprak was niet veel bijzonders en hij scheen zoo met zijn uitspraak in de war te zijn, dat hij dikwijls ‘heart’ en ‘art’ door elkaar heen haalde, zoodat ik somtijds niet wist of hij over de collectie van het Louvre tot me sprak of over zijn dames-slachtoffers. Maar tot zijn zichtbaar leedwezen wist hij mij niet onder zijn invloed te krijgen, hoeveel moeite hij daarvoor ook aanwendde. Ten slotte scheidden we met een koele buiging, die ik van mijn kant met een spottend lachje beantwoordde.

Dien middag hadden we de keuze tusschen een chasse à tir of een rijtoer naar Pierrefonds. Van de eerste had ik meer dan genoeg en ik aarzelde dus geen oogenblik aan de laatste tocht deel te nemen.

Op de plaats onzer bestemming aangekomen ondernamen we direct een wandeling door de zoogenaamde ‘Treille’ of ‘Berceau’, op bevel van Napoleon I voor Keizerin Marie Louise aangelegd; een weg van ongeveer 1000 Meter lengte en die aan den zoom van het woud grenst. Ik moet zeggen dat ik haar niet anders dan kon beklagen, als ze daar dikwijls op zulk een kouden dag als vandaag moest wandelen; mijn voeten deden me bepaald pijn terwijl we de laan steeds op en neer liepen. Het was werkelijk te koud om nog langer buiten te blijven en we keerden dus terug om ons naar den kleinen salon, ‘Salon Japonais’ genaamd, te begeven, om daar verder den avond door te brengen.

[p. 171]

Lieve M....

Nu zijn we dan weer in Parijs gearriveerd, blij weer thuis te zijn na een vroolijke week te Compiègne te hebben doorgebracht. Hoe aangenaam en gezellig ons verblijf aldaar ook was, toch blijft het altijd een vermoeiend iets en kunnen zulke bezoeken niet van al te langen duur zijn. Vandaag permitteer ik mij de weelde van één japon in plaats van 5 maal per dag van costuum te moeten verwisselen. Ik gaf mijn kamenier permissie om den geheelen dag uit te gaan en wij gaan nu ergens in een restaurant dineeren....

Wat een contrast! Het lijkt me toe alsof ik wel een maand uit geweest ben!

Gedurende het ontbijt gisteren nam de Keizer zijn glas op en, me over de tafel een blik toewerpende, dronk Z.M. op mijn gezondheid en herhaalde dit met verscheiden gasten.

Voordat we Compiègne gisteren verlieten, terwijl we juist aan de morgenthee zaten, werden we hierin gestoord door de komst van den ‘major - domo,’ die ons een papìer overhandigde. We waren niet onvoorbereid op dat bezoek, daar een van de gasten, die hier reeds eerder eenigen tijd had vertoefd, ons reeds had ingelicht, dat ieder in zijn vertrekken moest blijven totdat dit gewichtige personage zijn rondte had gedaan om de ‘pourboire’ in ontvangst te nemen. Ik zeg de ‘pourboire’, daar wat men anders gewoonlijk ieder voor zich geeft, nu in éen som werd verzameld. Dit papier, dat hij ons met veel gewichtigheid overhandigde, bleek een bewijs te zijn van zeshonderd francs - onze ‘fooi’!

We waren in den trein allen eenigszins onder den indruk ervan. De conversatie liep grootendeels over het onderwerp ‘pourboires.’

De ‘huissier’ bepaalt het juiste bedrag dat ieder verplicht is te geven, een gezant b.v. heeft tweeduizend francs te betalen, voor een staatsminister is duizend francs voldoende - niet officieele personen, zooals wij, worden verondersteld niet meer dan zeshonderd francs uit hun zak te kunnen geven, terwijl de arme oude Fransche adel met 500 francs kan volstaan. Eenigen van het gezelschap waren van opinie, dat het plezieriger was om en masse in een groote som te geven dan die te versnipperen, anderen waren meer de meening toegedaan, dat het wel zoo voldaan was om ieder der bedienden persoonlijk een bedrag ter hand te stellen, maar allen waren hierin éenstemmig, om deze manier als een soort van belasting te beschouwen. Maar daar de dagelijksche uitgaven te Compiègne, zooals de Gouverneur de la Maison zei, en die behoort het wel te weten, minstens tienduizend francs per dag bedragen, en er meer dan negenhonderd personen in het paleis vertoeven die gevoed dienen te worden...

Bij de aankomst te Parijs namen we van elkaar afscheid, met een zeker enthousiasme er bijvoegende, dat we elkaar spoedig hoopten terug te zullen zien, terwijl we misschien innerlijk wel verheugd waren bij de gedachte, dat we elkaar over niet al te korten tijd zouden ontmoeten. Wat zijn we toch allen onoprechte schepsels! Nu, goeden nacht; ik ben doodop.