De Hollandsche Lelie. Jaargang 29

Overzicht van de Week.

I.
Ds. de Ligt en de Telegraaf.

Een abonné-medewerker van de Holl. Lelie schrijft mij het volgende:

Ik zend U hierbij een in de Sunday-Times overgenomen interview van den directeur der Telegraaf, Holdert, dat alle grenzen te buiten gaat en met opruiing en schending van neutraliteit gelijk staat.

Wanneer de regeering hierop niet attendeert, noch de commandant der Holl. linie, dan worden deze de medeplichtigen van dat heer (Holdert), dat Nederland in den oorlog wil drijven en zelfs den raad geeft aan de bondgenooten de uitvoer te verbieden van rubber, koper en katoen, waardoor onze industrie zoude moeten worden stopgezet.

Ds. de Ligt, die te Eindhoven een heftigen aanval op het militarisme hield in een preekbeurt aldaar, wordt verbannen uit het in staat van beleg verklaard gebied ten Zuiden van de Waal, maar tegen het veel bedenkelijker interview van een man als Holdert, waardoor hij de neutraliteit van Nederland werkelijk in gevaar brengt, wordt niets gedaan. Wat moeten wij hiervan denken?

Ik denk mijnerzijds, in zake onze regeering, dat wij aan deze te veel verplicht zijn om haar niet in alle opzichten te steunen, óók, dat zij te verstandig is om de opruierijen van een Telegraaf-pers hooger aan te slaan dan deze verdienen. Immers, dat mijn correspondent de beteekenis van dit Blad veel te ernstig neemt, staat voor mij vast. Ik heb nog geen verstandig mensch gesproken, hoe anti-duitsch óók, die niet veelzeggend de schouders ophaalde waar het den Telegraaf-inhoud geldt. En ten overvloede neem ik dienaangaande nog over wat ds. W. Zuidema schreef in de Holl. Lelie, in het eerste nom mer van den nieuwen jaargang:

De redactie van de Telegraaf zetelt niet meer in het St. Nicolaas-straatje, maar in een eigen nieuw gebouw aan den N.Z. Voorburgwal, even prachtig als de tempel van het Handelsblad. Menschen die gaarne naar verband van oorzaak en gevolg zoeken, leiden hieruit af dat Engeland ook nog geld heeft voor andere oorlogsbehoeften dan whiskey om boerenjongens tot dienstnemen te brengen; en zeemijnen om Nederlandsche visschers te vermoorden. ‘L'Angleterre est assez riche pour payer sa gloire’. -

Het door mijn correspondent bedoeld, door de Sunday Times gepubliceerde interview met den Telegraaf-directeur luidt als volgt:

Een Nederlander geïnterviewd.

De Sunday Times publiceert in haar nummer van 11 dezer een persgesprek, dat een Fransche journalist had met den heer Holdert, directeur van het dagblad de Telegraaf, van welk blad de persman getuigt, dat het ‘van den eersten dag van den oorlog aan den kant van de geallieerden stond.’

De geïnterviewde deed, als zijn woorden juist zijn weergegeven - blijken van zijn wensch dat ons land met de geallieerden ten oorlog zou gaan. Iets anders kan men niet concludeeren uit het antwoord, dat hij gaf op de vraag, of Nederland zich nog voor het einde van den oorlog bij de geallieerden zou aansluiten. Hij zeide tot den journalist:

‘Gij weet, waar ik naar verlang, maar ik ben verplicht u de zaken zoo voor te stellen als die waarlijk zijn en niet zooals ik graag zou willen’. En dan vertelt hij, dat ons volk de Duitschers haat, vooral de volksklasse, die nooit

[p. 72]

zou vergeten hoe de Duitschers in de eerste week van den oorlog waren opgetreden. Maar onze bourgeoisie zou vrede willen tot elken prijs. ‘Zij willen genieten van het geld, dat zij maken.’ In intellectueele kringen zijn de sympathieën voor beide groepen oorlogvoerenden verdeeld.

‘Onze regeering is, mag men zeggen, verdeeld in twee groepen: de eene heeft zeer groote sympathie met de geallieerden, maar is strikt neutraal; de andere is eveneens neutraal, doch met blijkbaar pro-Duitsche neigingen.

Natuurlijk is de premier verplicht neutraal te zijn in alle uitingen van het openbaar leven, hoewel zijn pro-Duitsche sympathieën wel bekend zijn.

Maar de geheele natie - regeering, bourgeoisie, professoren en de gewone menschen - allen hebben één gevoel gemeen: zij willen Nederland neutraal laten blijven, tot het einde van den oorlog, indien het mogelijk is.

De heer H. bleek van meening, dat dit niet mogelijk zal zijn, hij meent, dat zij te eeniger tijd gesteld zullen worden voor de keus. Als die dag komt, dan moet de stem van het volk zwaarder wegen dan het commercieele belang zegt hij.

Hij kan niet hopen, dat ons de oorlog bespaard zal blijven. Een van beide partijen zal zich genoopt voelen ons te stellen voor de keuze en dan kan het antwoord alleen ten gunste der geallieerden zijn, want een overwinning van Duitschland zou het einde beteekenen van onze vrijheid.

Maar Duitschland zal niet overwinnen, de heer H. verzekert zijn interviewer, dat Duitschland den druk niet lang zal kunnen uithouden, de geallieerden kunnen het einde bespoedigen door - het is een Nederlander die dezen goeden raad gaf.! - den uitvoer van enorme hoeveelheden rubber, koper en katoen naar onzijdige landen als Nederland is te verbieden.

(De Nieuwe Courant.)

Eerlijkheidshalve, opdat de lezer zelf kan oordeelen, geef ik het geheele stuk weer, juist zooals het mij, als uitknipsel, werd toegezonden door mijn correspondent. Overigens is voor mijpersoonlijk de Telegraaf-inhoud iets minderwaardigs geworden dat ik liever onberoerd laat liggen. Vuil pleeg ik niet op te rapen. Liever ga ik daarom over tot de andere zijde der quaestie welke mijn correspondent aanroert, waar hij wijst op hetgeen met ds. de Ligt is geschied. Mijnerzijds is het mij een behoefte dezen predikant mijne hulde te brengen voor zijn moed en waarheidsliefde. Hij heeft m.i. getoond dat hij in deze dagen geen huichelaar en leugenaar wilde zijn zooals zijne collega's van allerlei richtingen, die, uit menschenvrees, in dezen tijd sollen en draaien op de weerzinwekkendste wijze met het evangelie der liefde, dat zij heeten te belijden, en het trachten pasklaar te maken naar den eisch des tijds, een tijd van broedermoord, haat, doodslag, van alles in een woord wat lijnrecht ingaat tegen het evangelie en de leer van Jezus Christus, hoe men die ook wil opvatten; modern of orthodox, 't doet er niet toe, een liefde-leer blijft dat evangelie altijd, onbegrensd en zonder voorbehoud.

Het is misschien te begrijpen dat militaire voorschriften en wetten en rechten meebrachten en veroorloofden hetgeen aan ds. de Ligt is geschied tengevolge van deze zijn flinke daad. Maar.... dat neemt niet weg dat die daad als zoodanig mannelijk is en eerlijk en waardig. Voor zijn overtuiging durven lijden en durven opkomen, tegen de meerderheid in, dat eerst bewijst dat een man is een iemand, een persoonlijkheid. Voor ds. de Ligt geef ik voor mij U, om deze zijn eerlijke daad, duizend predikanten, die 't ‘zoo mooi kunnen zeggen’, dat alle vrouwen naar hen toestroomen, graag cadeau.

Ik namelijk zie liever de practijk in de week, dan dat ik 't theorie-gepreek aanhoor des Zondags. Ik kan dat laatste ook wel zelve als 't moet. - Maar, aan de levenspractijk van anderen, daaraan wil ik steeds graag zelve nog een voorbeeld nemen - als die mooi is.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

II.
De dierenbehandeling in Ned. Indië.

Ik verheug mij over 't algemeen in een drukke belangstelling zijdens N.I. lezers(essen), die mij, door toezending van velerlei couranten en brieven, op de hoogte houden zoowel van hunne eigene denkbeelden als van die van anderen. In zake de quaestie der dierenbescherming gebeurt het nog wel eens, dat de een of de ander uit Ned. Indië mij schrijft mijn opvatting ‘overdreven’ te vinden, terwijl daarentegen anderen zich juist dubbel verheugen over mijn optreden, ‘omdat ik daardoor de luidjes in Ned. Indië wakker schud’.

Wel, van die laatste, mij natuurlijk hoogst sympathieke gezindheid geeft blijk de onderstaande brief, dien ik publiceer met weglating van naam:

Hoog Edelgeboren Freule,

Hetzij mij geoorloofd U onder separaat aan-

[p. 73]

geteekend omslag (drukwerk) aan te bieden het exemplaar der Noordkust van 5 Juni 1915 met beleefde verwijzing naar den inhoud van het (2e blad pag 2) inseraat getiteld: het jachtvermaak te Koaningan.

Voor zooveel noodig diene het volgende tot verduidelijking Koeningan: eene afdeeling van (in) de residentie Cheribon; Regent: eerste ambtenaar van het inlandsche binnenlandsche bestuur, na den Assistent resident z.g. de eerste, is het een flinke kerel dan is hij feitelijk nr. een, de regeering laat liever tien ar's vliegen voordat een regent weggaat; Kaboepaten: de aan den regent verstrekte 's-lands-woning; ambtenaar binnenl. bestuur: het Onze Lieve Heers beestje in de schatting van ons bestuur en regeering. Zij zijn vrijwel sacrosancta geen ambtenaar van een anderen diensttak heeft zooveel te vertellen. Zij vormen het door god verordineerd gezag.

Kleine man: de man uit het volk de arme dorper die in de desa woont.

Door de toezending van dit stuk heb ik gemeend gehandeld te hebben liggende in de lijn Uwer in de Holl. Lelie verkondigde gevoelens van dier-sympathie.

Eventuele nadere gegevens verstrek ik gaarne.

Met vele betuigingen van Hoogachting en Respecten.

Uw. Hoog Edelgeb Dnr.

B.

Ziehier het bedoelde in het tweede Blad van ‘De Noordkust’ van 5 Juni l.l. voorkomende stukje:

Het jachtvermaak te Koeningan.

Men schrijft ons van deze plaats:

Uw berichtgever omtrent het laten vechten van wilde zwijnen met honden in de kaboepaten te Koeningan in uw blad opgenomen onder het hoofd ‘oude sport in eere hersteld’ is niet zeer volledig geweest. Hij vergat n.l. u te zeggen dat de wilde zwijnen, zes in getal, door den kleinen man in de dessa Toendahan waren gevangen en dat men daarvan op Zondag 16 Mei j.l. twee in de kaboepaten met honden had laten vechten en dat deze sport met de vier overigen op Dinsdag 18 Mei d.a.v. werd herhaald in den tuin van den Regent te Weloe djanten.

Van 'n andere soort sport die te Koeningan door een ander bestuursambtenaar wordt gehouden, hoop ik U een volgende keer het een en ander te vertellen.

Wat moet ik tot zulke dingen zeggen? Dat ik ze afgrijselijk-wreed vind, nietwaar? ‘Maar’, zal mij deze regent, - die ‘maar’ een Javaan is, - waarschijnlijk antwoorden: ‘Wat doet dan uw Prins der Nederlanden anders, als hij wilde zwijnen laat fokken voor het genoegen ze later te gaan doodschieten? Wat doet de duitsche Kroonprins op zijn jachtvermaken in Afrika, wat doen de Engelsche edellieden, (èn, helaas edelvrouwen) op de lange jachten? En, wat is wreeder dan de in Madrid door koning Alfonso en zijn vrome Engelsche ega in persoon bijgewoonde stierengevechten?’ Enz. Enz.

Als die regent dat antwoordt, dan heeft hij groot gelijk!

Zoolang de ‘beschaafde’ Europeanen, uit de meest verfijnde klassen der maatschappij, zulke wreede voorbeelden geven, zoolang kan het mij dan ook niet verwonderen dat een Javaansche regent zijnerzijds deze verachtelijke sport toelaat, en aanmoedigt. De man zal terecht van oordeel zijn, dat de ‘Christenen’, die aan zijn land de ‘christelijke’ beschaving zijn komen brengen, met zulk soort laffe wreedheid extra zijn gediend. - Mijn inzender echter dank ik hartelijk, en ik houd mij voor dergelijke staaltjes steeds aanbevolen. Al blijven duizenden erbij onverschillig, één enkele hier en daar komt tot betere inzichten. En dáárom is het mij te doen.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.