De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

De Zijp-Looyenga's.
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 19).

‘Ieder krijgt zijn beurt - vroeg of laat - dat is mijn geloof...’, zei Fenna Zijp-Looyenga zuur....

En de innerlijke Schadenfreude van dit haar ‘geloof’ straalde daarbij uit hare oogen, - al trok haar mond een deelnemende plooi...

‘Maar, met dat al... wat een handige diplomaat toch Uw zwager... U zal zien, hij wordt nog minister..!’

Fenna keek zuurzoet... ‘Och-kom! Gelooft U dat werkelijk...? Ik niet...! Everard...’ ze trachtte een soort minachting te leggen in haren toon - ‘Everard is vrééselijk over het paard gebeurd, maar, of hij nu werkelijk zóó knap zou zijn...’

‘Om minister te worden hoef je wraarachtig zoo “knap” niet te wezen - mevrouw -’ lachte de ouwe heer, die zooeven de opmerking had gemaakt, ‘maar, overigens, knap, en vooral slim, dat is Uw zwager! Dat kan niemand hem afspreken... Hij heeft die heele wordings-geschiedenis van de doleantie, en van de Vrije Universiteit, op een meesterlijke wijze benut voor zich en zijn partij. En, gelooft U me, de Leider zal nu wel zorgen dat hij te zijner tijd zijn belooning daarvoor krijgt. Die neemt dan het volk voor zijn rekening en Uw zwager de aristocratie...’

Fenna, in haar burgerlijkheid, voelde zich, ondanks hare jaloezie, ineens tòch wèl gevleid er van in zulk een voorname familie te zijn ingetrouwd. Al gunde ze Everard die complimentjes en die mooie toekomst niet, toch voelde ze dat zijn aristocratische relaties ook haar-zelve releveerden, en dat deed haar dus volmondig beamen:

‘Ja, ja, natuurlijk! Everard is de man hier in den Haag... Zonder Everard zou de heele partij niets beteekenen... 't Spreekt toch immers ook vanzelf dat zoo'n burgerjongendominee als de Leider...’

Maar ze moest afbreken, omdat de deur openging voor een nieuwen bezoeker.

't Was Maria-Anna, die overigens maar zelden verscheen op de ontvangdagen van hare schoonzuster. - Dan was de gedrapeerde piano in den hoek geschoven om meer plaats te maken; op de ouderwetsche canapé troonde Fenna-zelve, dik en ordinair, en aan de theetafel, in de porte-briseé, maakte Engel luidruchtig-giegelachtig het zich druk met de jongelui en jonge meisjes welke ze om zich heen trachtte te verzamelen onder het een of ander voorwendsel van hun bijstand te behoeven. Voor Maria-Anna's fijnere beschaving was in dit soort van schijngedoe altijd iets stuitends, waaraan zij zich, zoo eenigszins doenlijk, onttrok. Aan den anderen kant echter kon ze, terwille van haar man, een enkele ‘jour’-visite nu en dan niet vermijden. Fenna lette scherp op dat wat haar vormelijk toekwam in zulke dingen.... - -

't Was de gewone onwaar-lievige vrouwenbegroeting, van dames die elkaar in den grond niet kunnen uitstaan. - -

[p. 504]

‘Zoo aardig van je eens aan te komen...’ En Fenna kuste hare schoonzuster met spitse lippen, terwijl Engel ‘aan “tantetje” gauw gauw, een lekker kopje thee zou inschenken, - ze had ze net gezet. - -’

‘Ik kom van Frederique’, - vertelde Maria-Anna. - -

In het stilzwijgen dat haar komst had veroorzaakt viel die naam zoo ineens, dat ze er dadelijk door merkte hoe men zooeven had gesproken over Everard en diens vrouw. - -

En Fenna kwam meewarig-valsch: - -

‘Och-zoo, die arme Frederique.! - - En hoe gaat het er thuis? - - We spraken juist van haar zorgen. - -’

‘Ik vind dat Madeleine er heel slecht uitziet... Ze zal naar buiten moeten waarschijnlijk. - - Maar het ergste is dat met Francinetje; - - dat kindje kwijnt weg.’ - -

Iedereen keek visite-achtig-belangstellend... Maar Fenna herhaalde met onverholen genoegdoening haar ‘geloof’, daareven uitgesproken:

‘Ja, ieder krijgt zijn beurt - dat zei ik daar juist nog aan de de Witten. - - Everard en Frederique kunnen toch niet enkel geluk en voorspoed hebben. - -’

‘Och, enkel geluk en voorspoed! Wie kan dàt zeggen’ - antwoordde Maria-Anna, met een afwezigen blik in haar oogen. Want, voor haar geestesblik zag ze plotseling haar eigen koud, eenzaam interieur, waarin ze geen liefde wist te geven aan den man dien ze dat toch eenmaal eerlijk en oprecht had beloofd voor God. Het was de tweestrijd van haar leven. Ze kwam zichzelve voor als een bedriegster. Waarom liep ze niet van hem weg, als hij niet wilde scheiden van haar! En toch, had ze daartoe het recht? Maakte ze door zoo'n schandaal hem gelukkiger, en zichzelve beter? Of was deze berusting in den schijn slechts een uitvlucht, omdat haar opvoeding en fatsoen-opvatting zich verzetten tegen een opzienbarende daad, waardoor zij in haren kring onmogelijk zou worden? Ze wist niet; benijdde dikwijls in stilte de koele berekening-natuur of de ordinaire ijdelheids-zucht van karakters als Frederique en Fenna. Wat hadden die het voor zichzelven gemakkelijk...!

Fenna, nieuwsgierig, wou méér weten...

‘Hoe is Frederique er onder?’ - informeerde zij. - ‘Maakt zij zich niet ongerust?...’

‘Ik geloof het wel... Het treft ook wél ongelukkig! Want, je weet toch zeker hoe van de week de aanbieding plaats heeft van het schrijfbureau en den stoel, die cadeaux die de Amsterdamsche doleerenden Everard gaan geven, voor al zijn moeite en toewijding aan hun gekibbel. Dan moet er natuurlijk receptie zijn, en een dineetje daarna, aan de feestcommissie...’

‘Uw schoonzuster is in al die dingen wèl een kranige vrouw... dat moet men haar laten’, - prees de ouwe heer de Wit, - tot groote ergernis van Fenna, al knikte zij instemmend. - -

Maria-Anna harerzijds beaamde het volmondig. Ja, het was waar, Frederique was voor Everard ‘de’ echtgenoote bij uitnemendheid. En, al paste de rol die zij thans speelde ook volkomen in haar eigen eerzuchtsdroom, toch viel het niet te loochenen dat zij Everard wèl liefhad, en eerlijk enkel om zijnentwil steeds, van hun eersten huwelijksdag af, zich willig had aangepast aan zijn leven en zijn plannen. Dat Meinhard hem om die reden benijdde met recht, dat was voor haar, Maria-Anna, de doorn in haar eigen vleesch. Haar huwelijk was een vergissing geweest, een oplaaiing van haar jonge gevoel, die ze had gehouden toen voor levenslange liefde; Frederique echter was door haar trouwen werkelijk één geworden met haren echtgenoot. Was het niet daarom dat Meinhard's kracht te loor ging, daarom, omdat zij, die hem liefde had beloofd, hem niet was dat wat hij van noode had: een hulpe tegenover hem in èlken zin, maar slechts optrad als zijn huishoudster, eene haar plichten nakomende vreemdelinge in zijn huis, die haar hart voor hem gesloten hield, zooals ze haar lichaam hem weigerde...?

‘Ja, Frederique houdt zich magnifique’, - prees ze daarom oprecht. ‘Ze laat nooit iets van haar zorgen merken aan Everard - geloof ik. En daardoor kan hij zoo heelemaal zich geven aan zijn arbeid in de Kamer...’

Engel, in een flodderachtig toilet, van goedkoop fluweel en katoenachtige zijde, en groven kant, alles opgedirkt tot een quasi gekleede japon, kwam nieuwsgierig neven haar tante staan, het blaadje met het kopje thee in de hand: ‘Madeleine kan er toch zeker niet bij zijn, bij die receptie?’ - vroeg ze met kwalijk verborgen dezen ziekte-toestand haar nichtje wèl gunnen... ‘Haar stem is bijna weg... En ze mag immers ook niet staan...’

‘Neen, maar ze zal er zittend bij zijn... Je tante vindt dat beter... Ze behoeft immers ook niet véél te zeggen...’

Engel begreep wel dat tante Maria-Anna, als gewoonlijk, haar niet veel wijzer zou maken. Ze troostte zich dus door naast mevrouw de Wit te gaan zitten, en deze fluisterend te vertellen: ‘Hoe die arme Madeleine het zich zoo vreeselijk aantrok... Daarvan kwam die plotselinge zenuwziekte... Mevrouw wist toch immers...?’

Neen, mevrouw wist niet... deed althans zoo... En Engel had dus de voldoening dat ze aan mevrouw de Wit en hare twee dochters kon vertellen, al quasi-medelijdend gesticu-

[p. 505]

leerend en quasi verontwaardigd doende, ‘Hoe gemeen die dominee Velders - die nu geëngageerd was met die rijke, mooie freule uit Utrecht - aan die arme Madeleine het hof had gemaakt, zóó, dat Madeleine zich eigenlijk wel wat had gecompromitteerd met hem - van achteraf beschouwd... Maar enfin... Wie had ook kunnen denken dat...’ -

‘Engel!’ - vroeg Maria-Anna ineens, effen: ‘Hoe staat het met dien vriend van je.... hoe heet hij ook maar weer... luitenant... O ja,.... Sweerts Wyborgh?’....

Indien Engel's tanig gezicht voor blozen vatbaar ware geweest, zij had op dat oogenblik zeker een kleur gekregen van ergernis. Want, zij en hare moeder hadden een tijdje geleden héél opgeschroefd gedaan over luitenant Sweerts Wyborgh, - dien Engel toevallig tweemaal achtereen op een dineetje had ontmoet, en wiens tantes vlak tegenover hen woonden. Door dien gemeenschappelijken band hadden ze zich dadelijk heel wat illusies gemaakt over Joop Sweerts, die, volgens Fenna's verhalen, Engel terstond bijzonder opvallend had onderscheiden door allerlei attenties...

Nu, ineens, nadat ze hem heelemaal niet meer had ontmoet daarna, wist ze niet wat te antwoorden op tantes vraag, woedend op Maria-Anna, die heel veel bij de dames Sweerts aan huis kwam, en dus waarschijnlijk reeds lang wist, hoe al de verhalen over Joop's zoogenaamde hofmakerij aan Engel als gewoonlijk bluf van haar moeder en haar-zelve waren geweest...

Fenna spreidde beschermend de moederwieken uit over haar kieken:

‘O, Joop,... Jopie Sweerts’.., begon ze met een verteederde uitdrukking in haar stem, alsof de luitenant dagelijks bij haar aan huis kwam... ‘Ja, dat 's zoo'n aardige jongen, - - zoo vroolijk - - zoo'n aanwinst dat wij hem hebben’...

En ze wilde knipoogen naar Anna de Wit, om die in den waan te brengen hoe het iets heel bijzonders reeds was tusschen Joop en Engel. Maar, zooals het haar wel méér ging in zulke gevallen, ze had een gróóten flater gemaakt in haar zich willen groothouden. Want Maria-Anna, een veel intiemere kennis van de dames Sweerts Wyborgh dan zijzelve, antwoordde, met een onverholen spotuitdrukking om haar lippen:

‘Dan is 't wel jammer voor jullie dat hij weg is.... Je zult toch wel weten dat hij is overgeplaatst naar Amersfoort.... al sinds een week of drie...’

Noch moeder noch dochter waren op deze teleurstelling verdacht.... Engel liet haar ontsteltenis onverholen bemerken in den uitroep: ‘'t Is niet waar....?’ En mevrouw Fenna viel snibbig uit: ‘Nu, dat hadden Louise en Emma Sweerts me dan ook wel eens eerder kunnen vertellen.’

- - - - ‘Hé, noemen jullie elkaar tegenwoordig bij den naam?’ vroeg Maria-Anna, weer heel effen. Zij kende namelijk die hebbelijkheid harer schoonzuster, van allerlei menschen, met wien zij op den voet van meneer of mevrouw of freule stond, in te voeren achter hun rug om als intieme naamkennissen. - En het gaf haar een soort voldoening vandaag, door hatelijk te wezen, voor 't ongeluk van de afwezige Madeleine op te komen, hoe weinig sympathiek deze en hare ouders haar overigens ook waren.

- - - Op straat giegelden de meisjes de Wit er om. - -

‘Hoe vondt je die van Engel!.. Die zich vóórdoet alsof ze heel intiem is met Joop Sweerts, - en ondertusschen niet eens weet dat hij allang niet meer hier woont...’ - - stootte Anna hare zuster Eef aan.

‘Zulke “gaffes” zou mevrouw Everard Zijp-Looyenga niet maken; die is veel te diplomatisch voor zulke stommiteiten’, - hemelde papa de Wit, een collega van Everard toen hij nog rechter was in de provincie, diens vrouw op. -

Want Frederique, niet mooi, met een leelijk figuur, bezat nochtans dat zekere charme aan sommige vrouwen eigen, van weten lief te luisteren en weten lief belang te stellen schijnbaar, waardoor de meeste heeren haar héél hoog stelden...

‘Of dat waar zou zijn, wat Engel vertelde van Madeleine's zenuwziekte, en van dien dominee Velders?’ opperde mevrouw de Wit, goeiige dikkerd, heel blij omdat haar eigen oudste twee meisjes al getrouwd waren, en de andere, die nu in de wereld kwamen, er goed uitzagen, en blijkbaar zéér in den smaak vielen van de jongelui...

... ‘Ik weet niet... Die Engel is 'n nare kwaadspreekster’, veroordeelde Eef de Wit, - van Louise Zijp-Looyenga's leeftijd - het oudere, in hare héél jeugdige oogen reeds totaal gepasseerde meisje dat nog zoo graag wou jong doen... ‘Heusch mama, ik vind de andere Zijp-Looyenga's, de ouders van Louise, veel gedistingueerder om mee om te gaan...’

‘Ik-ook’, beaamde Anna volmondig...

Want, dat was inderdaad de algemeene opinie in den Haag. Niettegenstaande François en Fenna veel langer reeds in de residentie woonden dan Everard, die er zich eerst had gevestigd na zijn Kamerlid-verkiezing, toen hij zich geheel en al aan de politiek wilde wijden, was het toch een feit dat de voornaamheid en chic van de Zijp-Looyenga's eigenlijk eerst dóór dezen laatste was ingegaan in ècht Haagsche kringen. Komende uit het

[p. 506]

Noorden, van waar ze stamden, en waar ze vermaagschapt waren met alle eerste families, voelden ze zich daar, in de oude provincie-hoofdstad, veel meer thuis en op de rechte waarde geschat, dan wáár ook elders in Nederland. Door Everard's komst in de Kamer echter namen ze in de residentie van lieverlede de positie in die hen ook daar toekwam. Everard verstond de kunst, van elke relatie die naar de wereld iets beteekende te maken, en daarna aan te houden. Zijn vrouw ondersteunde hem daarbij in alle opzichten, met takt en distinctie. Zijn dochters ook, Louise en Madeleine, vielen algemeen in den smaak, hadden de handigheid geërfd harer moeder in het zich weten te plooien en te schikken. Aan Fenna Zijp-Looyenga daarentegen had altijd in den weg gezeten hare vulgaire bluftoon, haar te veel laten merken dadelijk, hoè blij ze was met een Jonkheer te zijn getrouwd. En François, ofschoon zelf een deftig type van geposeerd rechtelijk ambtenaar, zat te veel onder haar, durfde te weinig zijn persoonlijken wil en persoonlijke opvattingen dóórzetten, om hare fouten in den mondainen omgang te kunnen verhelen. Zoo was ook Engel taktloos opgevoed, eenerzijds heel quasi-chic, met een gouvernante in plaats van naar school te gaan, en met Fransche en Engelsche conversatie-wandellessen, in gezelschap van een adelijk vriendinnetje; maar anderzijds toch weer heel burgerlijk; burgerlijk, door quasi-mooie maar heel slechtzittende japonnetjes, en door denzelfden vulgairen bluf-indringtoon harer moeder... Zij had heel veel kennissen. Maar de meeste dezer duldden haar slechts als iemand die men niet kon over het hoofd zien om haren stand, die men echter nochtans slechts accepteerde uit noodzaak. Hare nichtjes Louise en Madeleine daarentegen waren door diezelfde kennissen terstond opgenomen in hare exclusieve côterie, als iets dat vanzelf sprak, waarover niet werd geaarzeld. Ook dat was een stille wrok van jaloezie in den familiekring der Zijp-Looyenga's. Fenna toch voelde hoe ze hare schoonzuster met dat al eigenlijk moest dankbaar zijn, hoe de komst van deze eerst voorgoed had bevestigd hare eigen nog wankele positie. Daarom ontving ze haar gráág, en kroop haar in den zak, - en misgunde haar toch in stilte alles.

Wat Meinhard en Maria-Anna aangaat, zij-ook hadden zich nooit veel in het Haagsche leven ingeleefd; zij hadden, geen van beiden, éénige behoefte daaraan, zij, eene zoekende voor haarzelve onbevredigde natuur, die het leven onbestuurd leefde, zonder te weten wat er van te maken, zich niet thuis voelend in den orthodoxen kring waarin ze was ingetrouwd, hij, heelenal in zijn politiek en zijn eerzuchtplannen verdiept, te eerlijk-geloovig om de wereldsche bijpaden te willen bewandelen, waarvan zijn broer Everard wel wist hoezeer noodig zij zijn tot bereiking van een eerzucht-doel, eenzijdig daardoor, en exclusief in zijn veroordeelen en afkeuren. - -

Men - dat wil zeggen die ‘men’, die in den Haag meetelt, die den toon aangeeft, - sprak dus eigenlijk eerst van de Zijp-Looyenga's, beschouwde hen eerst als een der hunnen, sinds Everard en Frederique in de residentie waren komen wonen, sinds deze diners aanboden aan invloedrijke Kamerleden van welke richting ook, of van welke partij ook, mits zij maar van invloed en van naam waren, sinds deze zich wisten te pousseeren overal waar iets te halen valt van eer of van aanzien, - op welke twijfelachtige wijze ook - - maar... altijd met grooten takt en uitnemende distinctie.

(Wordt vervolgd.)