De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

De Zijp-Looyenga's.
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 5).

Niemand wist later precies hoe het gebeurd was.

... Engel Zijp-Looyenga, in haar jaloezie op 't geluk van Louise en Nina, die beide nu een man kregen, had 't 'm aan Madeleine geleverd! Louise, die er later met Charlotte, en ook met hare tante, mevrouw Frederique, over praatte, was dáárvan overtuigd.

Want, wat behoefde zij, Engel, die alle nieuwtjes altijd opscharrelde eerder dan een ander, maar die juist daarom óók heel goed immers wist van dominee Velders en van Madeleine's hoop op hem, dat wat zou gaan gebeuren zóó wreed ineens te pas te brengen!

‘Zeg, Wies,’ had ze over de tafel heen geroepen, zóó dat Madeleine, die immers naast Wies Verhaeghen zat, het wèl moest hooren: ‘Jij logeert toch zoo vaak in Utrecht, heb jij dat daar óók hooren vertellen al, dat dominee Velders inééns geëngageerd schijnt te zijn met een meisje van daar, een heel rijk meisje, een freule Canterstede, of zoo iets...’

Wies had een kleur gekregen, van schrik en medelijden om Madeleine, als gold het haar-zelve. Ze had nog met haar oogen geknipt tegen Engel van: Zwijg dan toch. Maar de Vrije-Universiteit-student, zelf wonend in de buurt van Utrecht, niets vermoedend, had het feit bevestigd:

‘Canterstede de Laet; ze hebben 's zomers een buiten bij ons op het dorp, en 's winters wonen ze in de stad... O ze zijn heel rijk... En ik heb 't óók gehoord; 't moet freule Angelique zijn, de jongste, een heel mooi meisje óók...’

Madeleine was daarop heelemaal wit geworden, had heelemaal haar zelfbeheersching verloren. ‘'t Is niet waar, ik weet zeker dat het niet waar is’ - had ze binnensmonds gemompeld... ‘'t kan niet...’

‘'t Is tòch zoo’, had Engel volgehouden, boosaardig...

Louise en Johan beiden hadden daarop heel luidruchtig toegeroepen aan Minnie Verhaeghen en aan de Haeff, dat ze op hun gezondheid dronken, en die hadden 't begrepen, en hadden ook heel lawaaierig gedaan, om Madeleine tijd te geven zich te herstellen....

En Wies Verhaegen had ondertusschen door heel zenuwachtig geredeneerd tegen den Vrije-Universiteit-student, over Utrecht, en of hij 't geen ècht-mooie ouwe stad vond; zoo liefdoend ineens tegen hem, in haar hartelijk pogen om Madeleine te hulp te komen in afleiding, dat de arme jongen er heelemaal de dupe van werd, en van haar geloofde, naïef, hoe ze zijn stille admiratie voor haar begreep, en accepteerde...

't Leek ook eerst alsof Madeleine zich wist in te houden... Ze at dóór... deed tenminste zoo... ze dronk water - en toen wijn... En ze lachte, met een vertrokken gezicht, om iets dat de Haeff tegen haar zei, goeiïg, om haar maar af te leiden, iets van dat Francinetje toch zoo op haar, Madeleine, ging gelijken, met net zulk mooi haar en zoo'n rose kleurtje.... Maar toen, ineens, werd ze weer wit, héél wit... ze zakte tegen Charlotte aan...

... Voor mevrouw Frederique was het een hééle schande, iets dat haar heele triomf over de dubbele bruidspartij bedierf, 't feit dat nu iedereen het wist ineens hoe hare Madeleine zich niet goed had weten te houden tegenover de wereld...

‘'t Is ook zoo warm hier... ze is nu eenmaal niet sterk’... zei ze tegen de ontstelde

[p. 232]

gasten, ook nu hare tegenwoordigheid van geest niet verliezend. Maar ze las, terwijl ze opstond om met haar kind mee te gaan, de stille Schadenfreude in de oogen van Fenna en van François.

Zij en Fräulein brachten Madeleine de kamer uit, tusschen hen in hangend... hardop snikkend nu...

Everard sprak er luide overheen, bijgestaan daarin door Louise, die heelemaal den takt had geërfd harer moeder, èn metéén ook de koelheid en de berekening van deze. En de overigen, voor zoover zij 't begrepen, deden of ze niets vermoedden, terwijl de oningewijden, de Vrije-Universiteit-student, en ook goeiïge tante Thilde, zich onhandig beijverden in beklag en gevraag:

‘Ze had zich zeker veel te veel vermoeid met al de voorbereidselen... ze had ook zoo druk gestudeerd aldoor met de kleintjes - even vóór ze zich moest gaan kleeden nog... Tante Thilde had het zelve gezien, en toen nog gezegd: ‘Kind, je maakt het je veel te druk met Free en Francinetje... 't Is niet goed voor je. - En toen had ze nog zoo lachend geantwoord:

‘Maar tantetje, als ik nu eens zelf zoo'n paar lekkere kleine schatten had’. - - Zoo was ze nu altijd, zoo heelemaal 't moedertje van de kleintjes zich voelend...’

Maria-Anna had heusch moeite om haar gezicht in de plooi te houden, om die goeie Thilde, die altijd bêtises zei. Met die arme Madeleine had ze overigens zielsmedelijden. Zoo'n mispunt van 'n dominee Velders, die haar eerst het hof had gemaakt, en haar nu ineens liet zitten voor nog rijker en nog mooier partij dan zij. Maar wat kon die diplomaat van 'n Everard met z'n uitgestreken tronie toch effen alles verbergen! - Hij liet Thilde heelemaal niet merken op wat voor een gevaarlijk terrein ze kwam, antwoordde heel gewoon:

‘Ja, dat is zoo, 't is Madeleine nooit te veel iets voor de kleintjes te doen. Maar daardoor overspant ze zich wel eens. Dat zie je nu weer. Ze kan er nu eenmaal niet tegen... De dokter moet er maar eens weer bijkomen...’

Frederique kwam weer binnen, en knikte reeds bij de deur geruststellend:

‘Ze ligt nu wat op de canapé. - - Maar ze komt vanavond weer binnen. - - Ze wou het zóó graag dat ik 't haar niet wou weigeren, ofschoon ik 't veel beter had gevonden dat ze maar liever naar bed was gegaan...’

‘Veel beter...’ beaamden tante Thilde en tante Fenna beiden, maar uit zeer verschillende motieven echter.

... ‘'t Is zoo hard het haar te verbieden... Zoo'n dubbel verlovingsfeest als dit... Jullie begrijpt hoe graag ze er bij wil blijven toch’.... verklaarde Frederique schijnheilig. ‘Ik vond het heusch een beetje àl te wreed.... Ze moet dan morgen maar eens heelemaal blijven liggen en goed uitrusten...’

.... Boven in de meisjeskamer, waarheen haar moeder en Fräulein haar gebracht hadden, lag Madeleine roerloos, met strakke oogen, voor zich uit te staren.

Eerst had ze gesnikt, al maar door, hartstochtelijk: ‘Ga toch weg.... ga toch uit de kamer..,. ik wil alleen zijn.... alleen....’

Frederique had Fräulein dan ook dadelijk weggezonden. ‘Ik roep U wel als U noodig zijt. Wacht U maar even in Uw eigen kamer’, had zij verordeneerd.

Want Fräulein, - al was zij 'n oude getrouwe, - behoefde in elk geval niet méér ervan te weten dan 't onvermijdelijke.

Maar toen, toen ze alleen waren, toen zei ze hard en koel: ‘Je moest je schamen Made... je schijnt alle gevoel van eigenwaarde te hebben verloren....’

‘Ik schaam me niet.... Ik wou dat ik dood was.... o, ik wou dat ik dood was....’, snikte Madeleine tot alle antwoord.

‘Madeleine, ik wil geen godslasteringen hooren. Je weet hoe je vader denkt....’, trad Frederique zeer calvinistisch-gestreng op, nu zij dit tot haar doel noodig oordeelde.... ‘Komaan, drink een glas water, en neem wat broomnatrium in, en doe je best dan wat te slapen; want ik verwacht je vanavond onherroepelijk weer beneden....’

‘Ik kan niet.... ik wil niet.... ik wil niemand meer zien’..., jammerde Madeleine. ... ‘Gaat U toch weg, gaat U toch weg’... En, in een plotselinge schaamte voor haar thans blootgelegd geheim, dat nu voor niemand meer was een geheim, sloeg zij de handen voor haar gezicht, en klaagde nogmaals: ‘Ik wil niemand meer zien... ik wil niemand meer zien.... nooit meer’....

Frederique stond voor het bed, in hare zware violet-zijden japon, met haar geelrood haar, en haar bloedelooze dunne lippen:

‘Je moet’, - - zei ze onverbiddelijk. - - ‘Je hebt niet te willen, je moet. - - Het gaat me niet aan waarom je huilt, en je zelve zoo mal aanstelt. Ik wil het zelfs liever niet weten. Maar ik wil niet dat je er aan toegeeft, aan zulke meisjesgrillen, versta je me, ik wil niet... Ik wil dat mijn dochters ingetogene en zichzelve beheerschende christelijke meisjes zullen zijn... En daarom wil ik dat je je weer aankleedt, en straks beneden komt...’

Het was als een soort reddingsplank die zij hare dochter toestak, dit diplomatisch doen alsof ze niets vermoedde, niets begreep. Het hergaf Madeleine iets van kalmte. Het leek haar minder zwaar te dragen, wanneer

[p. 233]

papa en mama tenminste deden alsof ze niet begrepen.... Want, op dit oogenblik was haar vrouwelijk schaamtegevoel, omdat ze zich ten aanschouwe van iedereen had blootgegeven, haast even sterk als haar wanhoop om het bedrog van dominee Velders...

Frederique zag dat ze veld won, en ging daarom handig op het thema voort:

‘Ik wil gelooven dat je-zelve niet weet hoe vreemd je hebt gedaan, het wàs warm binnen, en je hèbt je oververmoeid’, - leuterde ze. - - ‘En je weet wel, dat het jou speciaal altijd opbreekt naderhand, als je je overspant.... Maar het staat natuurlijk heel mal tegenover de gasten. Ze moeten er, God weet wat, van denken dat je ineens, zonder reden hoegenaamd, flauw valt. En daarom raad ik je aan, in je eigen belang, zoo gauw mogelijk weer voor den dag te komen... Je weet bovendien heel goed hoe tante Fenna en Engel zijn, hoe graag die leelijke praatjes verspreiden....’

‘Engel is valsch.... O ik háát Engel...’ stoof Madeleine ineens op bij de herinnering aan de wreedheid van haar nichtje....

‘Dat is ze ook.... Ze is jaloersch op ons allemaal, net als haar moeder dat is... Juist daarom zou ik 't haar niet gunnen als ik jou was’... porde Frederique nog voor het laatst aan, eer ze naar beneden terugging....

't Hielp inderdaad.... Madeleine lag er over te peinzen toen hare moeder weg was. Ja, die had gelijk, ze moest het die nare Engel en die nare tante Fenna niet gunnen. - - Ze moest zich goedhouden.... al was het alleen daarom.... En toen, ineens, als een lichtstraal in de duisternis, glimde de hoop weer op:

Als Engel 't eens gezegd had enkel maar uit jaloezie, zoo maar heen, als een on-dit, omdat ze natuurlijk blij was er haar, Madeleine, door te kunnen grieven.... Je hoort zooveel on-dits..... Bertus Velders was zoo'n ècht-knappe man, zoo'n echte mode-dominee! Als ie met 'n mooi jong meisje maar wat lang sprak, was dat dadelijk al genoeg om hen beiden de aandacht te doen trekken. En dan had je van die menschen die dadelijk van alles er uit distilleerden. - Geen haar op zijn hoofd dacht misschien aan een engagement met die freule uit Utrecht...

Maar die Vrije-Universiteit-student dan, die Sjoerd Vreezema, die had het toch óók gehoord, die had het dadelijk beaamd... Als het toch eens wèl waar was... wèl waar... In geen drie weken was dominee Velders bij hen aan huis geweest. Anders vond hij nog wel eens daartoe een voorwendsel, in een boek dat hij kwam brengen, in een protégée over wie hij wilde spreken met mama... Als het toch eens wèl waar was... - - - - - -

Met een ruk hief ze zich op van haar bed... God neen, neen, 't kòn niet waar wezen, 't kón niet. Iemand kijkt je niet zóó in je oogen, en drukt niet zóó je hand, en spreekt niet zóó van zijn toekomstdroomen, als hij niet van plan is ‘dat’ te vragen aan je straks, dat wonder-zoete-heerlijke... Waarom aan hem twijfelen eer ze wist,... met zekerheid wist...!

Ze begon zich koortsachtig-gehaast te kleeden, bette telkens opnieuw haar oogen... Zoo, met wat poudre de riz, ging het wel, zag ze eruit als iemand die het door de warmte te kwaad heeft gekregen, de oogleden nog alleen wat verdacht rood...

O hij zou komen, hij zou stellig komen vanavond... hij had immers de invitatie aangenomen...

En dan wou ze toch er goed uitzien, te zijner eere goed uitzien...

Fräulein klopte op de kamerdeur... Ze kwam eens kijken hoe het nu ging. ‘Mevrouw had haar dat besteld voor ze naar de gasten terugkeerde,’ - verontschuldigde zij zich.

En Madeleine dwong zich tot glimlachen. ‘O, Fräulein kwam net op tijd, precies van pas om haar japon dicht te haken en, als ze zoo vriendelijk wou zijn, heur haar wat te arrangeeren. Van dat liggen was het zoo in de war geraakt, en Fräulein kon zoo handig kappen... Gek, zooals die oververmoeidheid en die warmte haar ineens hadden bevangen... Ze begreep zelf niet hoe ze zoo dwaas het te kwaad had gekregen...’

Fräulein deed of ze 't allemaal geloofde... ‘Ja-zeker, Madeleine had ook veel te veel gedaan in de laatste dagen. Ze moest nu maar niet dansen vanavond... Zou ze kunnen meedoen aan de tableaux...? 't Zou zóó jammer zijn als zij uitviel...’

‘Natuurlijk deed ze mee... En dansen wou ze ook... Veel dansen... Ze was nu heelemaal beter... O heelemaal...’

Tante Fenna en Engel waren eenstemmig in hare luidruchtige vreugde- èn medelijdenbetooningen toen ze weer binnentrad. ‘Hoe voelde ze zich nu? - Ze zag toch wel nog wat bleekjes... Was ze nu werkelijk niet te vroeg opgestaan...?’

Maar, ook in Madeleine Zijp-Looyenga vloeide heur moeders diplomaten-bloed, als in al hare broers en zusters. Ze was nu zichzelve weer meester, deed alsof ze heelemaal niet begreep, accepteerde Engel's lievigheid en tante Fenna's moederlijke bescherming, als geloofde ze er aan van ganscher harte...

En ondertusschen stroomden de voor het avondfeest genoodigde gasten binnen; de

[p. 234]

deur ging onophoudelijk open, telkens nieuwe namen werden afgeroepen... En al verraderlijker steeg Madeleine's zwak blosje, al luider werd haar gecoquetteer met Ber van Googh, met den veel ouderen, dikken, vulgairen Ber van Googh, die, na in een wijnhandel rijk te zijn geworden, zich, om erin te komen, in goede kringen, had ‘bekeerd’, en thans optrad als steunpilaar van Vrije-Universiteit en calvinisme.

Bij de Helledoorns, met wien hij verwant was, kwam hij dientengevolge veel aan huis. Die ook hadden hem 't eerst geïntroduceerd in hun orthodoxen kring, ingevoerd ook bij de Zijp-Looyenga's. Om 't heerengebrek, onvermijdelijk verbonden in den Haag aan groote partijen, was hij geïnviteerd voor heden, van uit Amsterdam, had gráág aangenomen, als altijd, waar een pretje viel te genieten, - onbehagelijk type van den rijkgeworden burgerman, die zich indringt in hoogere kringen...

De meisjes Zijp-Looyenga plachten om hem te lachen, vonden hem ordinair, niet van hun stand, tolereerden hem voornamelijk om hun vader, die in hem zag en waardeerde een rijken verkiezings-campagne-ondersteuner, een Vrije Universiteits-steunpilaar in finantieelen zin...

Vanavond echter stootte Lucy verbaasd haar oudste zuster aan: ‘Zie je hoe opvallend Made doet met van Googh.? Zij houdt hem in het openbaar voor den gek.’

Louise keek op haar nog naïef zusje glimlachend neer: ‘Van Googh wordt nog onze schoonbroer.... let eens op’.... riep ze, opgewonden door de pret van het feest en de champagne en het dansen....

‘Ajakkes, schei uit! Wat gemeen om zooiets van Made te zeggen....!’ stoof Lucy verontwaardigd op...

Louise lachte nog luider...

‘Jij bent nog een kind,’ smaalde ze.... ‘Jij begrijpt dat nog niet.... Geen Velders gekomen hé?’

‘Dominee Velders....? Nee, dat is waar, die is er nog steeds niet’....

‘Die komt ook niet meer.... Die is gemeen tegen Made.... ik niet’....

Zij zag Johan op haar afkomen, de ijslimonade in de hand, die zij hem belast had te halen. En zij duwde haar zusje weg als een lastige derde:

‘Ga jij nu maar dansen zeg... Amuseer je....’

't Slot-tableau werd gevormd door de twee kleintjes: Free en Francinetje, den palmtak houdend over het groote marmeren kruis... Tante Thilde weende erom van aandoening.

't Dansen had ze eigenlijk, heel in een hoekje van haar hart, wel wat héél wereldsch gevonden. Maar ze nam onderworpen genoegen met de uitlegging van haar broer, die haar zei dat David immers toch ook heeft gedanst voor de arke Noachs, waaruit dus volgt dat de Bijbel-zelf het dansen als zoodanig niet verbiedt...

't Was wel een ander soort dansen, dat van David bij die gelegenheid, als dit dansen van deze gedecolleteerde jonge meisjes en deze zinverhitte heeren, - dacht zij in stilte - maar enfin, Frederique, die haar had gezegd dat je er zoo moeilijk tegen in kan gaan in al zulke dingen, als je jongelui hadt op te voeden, zou wel gelijk hebben. Frederique was immers zoo'n verstandige moeder, en zoo'n goeie vrouw voor broer Everard. En bovendien, als broer Everard-zelf het nu toch óók goedkeurde....

Daarmede bracht ze, partijdig voor alles wat haar lievelingsbroer deed, haar gewetensbezwaar tot zwijgen. Maar ze vond het toch wèl eene verademing toen de tableaux kwamen. En dit allerlaatste, van die twee onschuldige lieve kindertjes, dat was nu weer zoo ècht vroom! Want Frederique, naast wie ze zat, legde haar uit wat het beteekenen moest: Het kruis dat elk huwelijksleven, óók het gelukkigste, niet zal bespaard blijven op deze zondige wereld, maar dat voor hen, die gelooven in Gods liefde, wordt gezegend door Hem, door Zijne over alles den eeuwigen vrede spreidende engelen....

‘Amen’, - - antwoordde ze eerbiedig, toen Frederique, - ondertusschen zorgvuldig oplettend of Madeleine niet opnieuw het te kwaad kreeg - ze deed zoo overdreven opgewonden met Ber van Googh - haar explicatie ten einde had gebracht....

En Frederique, de gedachten nog steeds bij die lamme deceptie door dominee Velders hun aangedaan, herhaalde plechtig: ‘Ja Amen. Dat mag je wèl zeggen, Thilde.... Het is een heele rust voor een moeder te weten dat haar kinderen van haar gaan met God....’

Thilde gaf haar een stillen handdruk. Wat had Everard toch een goeie keuze gedaan! Heusch, Frederique, die uit een zoo heel anderen kring kwam dan de hunne, had zich wèl heelemaal bekeerd, wèl wezenlijk heelemaal bekeerd....!

(Wordt vervolgd.)