De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

Gedachtenwisselingen.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).

I. Weltevreden, 20 Juni 1914.
Aan Jonkvr. A. de Savornin Lohman!

Het doet mij genoegen in de Holl. Lelie een tijdschrift te hebben leeren kennen dat voor de waarheid durft uit te komen. M.i. is dit nu eens een tijdschrift voor menschen die durven denken; geschreven voor personen die, wars van alle gezindheid en huichelarij, met open vizier de wereld inkijken, voor hen die begrijpen dat het natuurlijk leven altijd hooger zal staan dan het kunstmatig aangekweekte.

Hierbij voldoe ik aan de behoefte U eens mijn oprechte sympathie te betuigen met Uw streven en dat uwer medewerkers en medewerksters. Het zaad dat U strooit valt wellicht nog op menige rots, maar de wind zal het verdrijven, het zal in aarde terecht komen en vruchten dragen.

Het is mij opgevallen dat er nogal eens te velde getrokken wordt tegen de R.K. kerk, hetgeen m.i. wel noodig is, tenminste meer noodig dan tegen elken anderen godsdienst die niet zoo egoïstisch en tyraniek is. Graag wil ik van mijn kant het mogelijke doen om misstanden in die kerk aan het licht te brengen. Wat het eerst moet aangepakt worden is wel de biecht. Het is door de biecht dat de priesters allen mogelijken invloed uitoefenen op het huisgezin en de maatschappij en was het nog maar op eene neutrale wijze dan zou het nog getolereerd kunnen worden, maar neen, alles moet geschieden naar hunne bekrompen zienswijze.

Ik denk niet beter te kunnen doen dan hier eens aan te halen wat Pater Chiniquy schrijft over de biecht. Het zijn onbekende regelen die wel eens onder de oogen mogen gebracht worden van R.K. Ziehier dan de beschuldigingen van P. Chiniquy in het gelaat der kerk geslingerd:

Indien wij zeggen, dat wij geen zonde hebben, zoo bedriegen wij ons zelven, en de waarheid is in ons niet.

Indien wij onze zonden belijden. Hij is getrouw en rechtvaardig, dat Hij ons de zonden vergeve, en ons reinige van alle ongerechtigheid (1 Joh. I:6-9).

Dat is de taal der profeten en apostelen. Dat is de taal van het Oude en Nieuwe Testament. Aan God en Hem alleen wordt de zondaar uitgenoodigd zijn zonden te belijden. Het is van God en Hem alleen, dat hij vergeving kan verwachten.

De apostel Paulus schrijft 15 blieven, waarin hij spreekt over al de verplichtingen door Gods wetten en door de voorschriften van het Evangelie van Christus aan het menschelijk geweten opgelegd. Duizend maal spreekt hij tot zondaars en zegt hun, hoe zij met God moeten verzoend worden. Maar spreekt hij één woord aangaande de oorbiecht? Neen - geen enkel!

De apostelen Petrus, Johannes, Judas schrijven zes brieven aan verschillende gemeenten, waarin zij met de grootste nauwkeurigheid vermelden, wat de verschillende soorten van zondaars te doen hebben om behouden te worden. Maar wederom geen enkel woord betreffende de oorbiecht.

Jakobus zegt: ‘Belijdt elkander uwe misdaden.’ Maar dit is zoo duidelijk de herhaling van wat de Zaligmaker gezegd heeft aangaande den weg der verzoening tusschen hen, die elkander onrecht hebben gedaan en het is zoo ver verwijderd van het leerstuk van een geheime biecht aan den priester, dat de ijverigste voorstanders van de oorbiecht dezen tekst niet hebben durven aanhalen ten gunste van hunne moderne uitvinding.

Maar indien wij tevergeefs in het Oude en Nieuwe Testament naar een woord zoeken ten gunste van de oorbiecht als dogma, is het wellicht mogelijk, dat dogma te vinden in de gedenkschriften der eerste 1000 jaren van het Christendom? Neen, want hoe meer iemand de geschiedboeken der christelijke kerk gedurende deze eerste tien eeuwen bestudeert, des te meer zal hij overtuigd worden, dat de oorbiecht een ellendig bedrog is uit de donkerste dagen der wereld en der kerk.

En zoo is het met de levens van verschillende kerkvaders in de vroegere eeuwen. Geen woord wordt er gesproken van het biechten hunner zonden aan iemand, ofschoon er duizend dingen van hen vermeld worden die van veel minder belang zijn.

Zoo is het met het leven der H. Maria, de Egyptische. De in de kleinste bijzonderheden verhaalde geschiedenis van haar leven, hare in 't openbaar bedreven schandalen, haar bekeering, langdurig bidden en vasten in de eenzaamheid, de omstandig verhaalde geschiedenis van haar laatste dagen en van haar dood, dat alles hebben wij; maar met geen enkel woord is er sprake van, dat zij bij iemand ter biecht ging. Het is klaarblijkelijk, dat zij leefde en stierf, zonder er ooit aan gedacht te hebben ter biecht te gaan. De diaken Pontius schreef ook het leven van St. Cyprianus, die in de derde eeuw leefde; maar hij zegt er geen woord van, dat hij ooit ter biecht ging, of de biecht van iemand heeft gehoord. Meer dan dat, wij leeren van dezen betrouwbaren geschiedschrijver, dat Cyprianus door den Paus van Rome, Stephanus genaamd, in den ban werd gedaan, en dat hij stierf zonder ooit van iemand opheffing van dien banvloek gevraagd te hebben; iets wat blijkbaar niet verhinderd heeft dat hij naar den Hemel is gegaan, sedert de onfeilbare Pausen van Rome, die op Stephanus gevolgd zijn, ons verzekerd hebben, dat hij een Heilige is.

Gregorius van Nyssa heeft ons het leven van St. Greorgius, van Nieuw-Cesarea, uit de derde eeuw nagelaten, en dat van St. Basilius uit de vierde eeuw. Maar hij spreekt noch van hun ter biecht gaan, noch van hooren van de biecht van iemand. Het is dus blijkbaar, dat deze twee groote en goede mannen, met al hun

[p. 74]

christelijke tijdgenooten, geleefd hebben en gestorven zijn, zonder ooit iets van het dogma van den oorbiecht te hebben geweten.

Wij hebben de belangwekkende levensbeschrijving van St. Ambrosius, uit de vierde eeuw, door Paulunus geschreven; en uit dat boek blijkt zoo duidelijk als twee maal twee vier is, dat St. Ambrosius nooit ter biecht ging.

De geschiedenis van St. Martinus van Tours, uit de vierde eeuw door Severus Sulpicius in de vijfde eeuw geschreven, is ook een gedenkteeken door de oudheid nagelaten, ten bewijze dat het dogma van de oorbiecht in die dagen niet bestond; want St. Martinus heeft blijkbaar geleefd en is gestorven, zonder ooit ter biecht te gaan.

Pallas en Theoderet hebben ons de geschiedenis van het leven, het lijden en den dood van St. Chrysostomus, bisschop van Constantinopel, die in het begin der vijfde eeuw stierf, nagelaten, en beiden zwijgen geheel en al over dat dogma. Geen feit is klaarblijkelijker, door hetgeen zij zeggen, dan dat ook deze heilige en welsprekende bisschop leefde en stierf, zonder ooit er aan te denken ter biecht te gaan.

Niemand is dieper doorgedrongen in de bijzonderheden van het christelijk leven, toen hij over dat onderwerp schreef, dan de geleerde en welsprekende Hieronymus, uit de vijfde eeuw. Verscheidene van zijne bewonderenswaardige brieven zijn geschreven aan priesters uit zijn tijd, en aan onderscheidene christelijke vrouwen en maagden, die hem verzocht hadden, haar zijn raad mede te deelen omtrent de beste wijze om een christelijk leven te leiden. Zijne brieven, die vijf boekdeelen uitmaken, behooren tot de meest belangwekkende gedenkteekenen van de gewoonten, gebruiken, beschouwingen, zedelijkheid, het practisch en dogmatisch geloof van de eerste vijf eeuwen der kerk; zij zijn een onweerlegbaar bewijs, dat de oorbiecht, als dogma, toen niet bestond, en een volkomen nieuwe uitvinding is.

Zou het mogelijk zijn, dat Hieronymus vergeten had, eenige raadgevingen of regels aangaande de oorbiecht te geven aan de priesters van zijn tijd, die hem om raad vroegen omtrent de beste wijze om hunne ambtelijke plichten te vervullen, indien het hooren van de biecht van het volk een van hun plichten ware geweest? Wij dagen echter den meest toegewijden priester van Rome van dezen tijd uit, een enkelen regel in al de brieven van Hieronymus aan te wijzen ten gunste van de oorbiecht. In zijn voortreffelijken brief aan den priester Nepotianus, over het leven der priesters, deel II, bl. 203, zegt hij sprekende over de betrekking der priesters tot de vrouwen. ‘Zit nooit in het geheim in een afzonderlijke plaats alleen met een vrouw. Als zij U iets bijzonders te vertellen heeft, laat ze dan de vrouwelijke verzorgster van het huis, een jong meisje, een weduwe of een getrouwde vrouw medebrengen. Zoo onwetend kan ze niet zijn omtrent de wetten van het menschelijk leven, om te meenen, dat zij aan U alleen deze dingen kan toevertrouwen.’ Het zou niet moeilijk vallen een groot aantal andere opmerkelijke plaatsen aan te halen, waar Hieronymus zich doet kennen als de meest besliste en onverzoenlijke bestrijder van die geheime gesprekken onder vier oogen tusschen een priester en een vrouw, die, onder het schoonschijnend voorwendsel van onderlinge raadgeving en geestelijke vertroosting, over 't algemeen niets anders zijn dan een bodemloozen afgrond van zedeloosheid en verderf voor beiden. Maar dit is voldoende.

Zoo hebben wij ook het bewonderenswaardige leven der heilige Paulina, door Hieronymus beschreven. En schoon hij ons daarin iedere denkbare bijzonderheid geeft van haar leven, toen zij jong, gehuwd en weduwe was; ofschoon hij ons zelfs mededeelt, hoe haar bed uit de eenvoudigste en ruwste materialen was samengesteld, zegt hij geen woord er over, dat zij ter biecht ging. Hieronymus noemt de kennissen der heilige Paulina, treedt in de kleinste bijzonderheden omtrent hare reizen, hare weldadigheden, hare kloosterstichtingen voor mannen en vrouwen, hare verzoekingen, hare menschelijke zwakheden, hare heldhaftige deugden, hare zelfkastijdingen en haar heiligen dood; maar met geen enkel woord spreekt hij over de menigvuldig herhaalde oorbiecht der heilige Paulina; niet een woord over hare wijsheid in de keuze van een voorzichtigen en heiligen (!) biechtvader.

Hij verhaalt ons, dat haar lichaam na haar sterven ten grave werd gedragen op de schouders van bisschoppen en priesters als een teeken van hun diepen eerbied voor de heilige. Maar nooit spreekt hij er van, dat een dier priesters in een donkeren hoek met haar zat, en haar dwong voor zijn ooren de verborgen geschiedenis van al de gedachten, begeerten en menschelijke zwakheden van haar lang en aan voorvallen zoo rijke leven te openbaren. Hieronymus is de onwraakbare getuige, dat zijne heilige en edele vriendin St. Paulina leefde en stierf, zonder er ooit aan gedacht te hebben ter biecht te gaan.

Prossidius heeft ons het belangwekkende leven van den H. Augustinus uit de 5e eeuw nagelaten; en het is wederom tevergeefs dat wij zoeken naar de plaats waar en den tijd waarop de beroemde bisschop van Hippo ter biecht ging, of de biecht van zijn volk hoorde.

Meer dan dat, Augustinus heeft een uitmuntend boek geschreven, ‘Bekentenissen’ genaamd, waarin hij ons de geschiedenis van zijn leven verhaalt. Met dat wonderbaar boek in de hand, volgen wij hem van stap tot stap, waar hij ook gaat; wij bezoeken met hem die befaamde scholen, waar zijn geloof en zedelijkheid zoo jammerlijk schipbreuk leden; hij voert ons met zich naar den hof, waar hij, heen en weer geslingerd tusschen hemel en hel, in tranen baadde, onder den vijgeboom zich begaf, en riep: ‘o Heer! hoe lang zal ik in mijne ongerechtigheid blijven!’ Onze ziel trilt met zijne ziel van aandoening, wanneer wij met hem de zoete en geheimzinnige stem hooren: ‘Tolle! lege!’ - Neem en lees. Wij spoeden ons met hem naar de plaats, waar hij zijn evangelieboek heeft gelaten; wij openen het met bevende hand en lezen: ‘Laat ons als in den dag eerlijk wandelen... doet aan den Heer Jezus Christus...’ (Rom. XIII:13, 14).

Dat onvergelijkelijk boek van Augustinus doet ons met hem weenen en van vreugde juichen; het doet ons een blik slaan in zijn geheimste daden, in al zijn droefheid, angst en blijdschap; het openbaart en ontsluiert zijn geheele leven. Het verhaalt ons waarheen hij gaat, met wien hij zondigt, en met wien hij God prijst; het doet

[p. 75]

ons met hem bidden, zingen en den Heer prijzen. Is het mogelijk dat Augustinus ter biecht kon gegaan zijn zonder ons te verhalen, wanneer, waar en bij wien hij gebiecht heeft? Kon hij de absolutie en de vergeving van zijn zonden van zijn biechtvader hebben ontvangen, zonder ons deelgenooten te maken van zijn blijdschap en ons uit te noodigen dien biechtvader met hem te zegenen?

Maar het is tevergeefs dat gij in dat boek naar een enkel woord zoekt aangaande de oorbiecht. Dat boek is een onwraakbare getuige, dat beiden, Augustinus en zijn heilige moeder Monica, van wie het zoo vaak melding maakt, leefden en stierven zonder ter biecht te gaan. Dat boek mag het verpletterendst bewijs genoemd worden, dat ‘het dogma van de oorbiecht’ een bedrog is van den lateren tijd.

Van het begin tot het einde van het boek zien wij, dat Augustinus geloofde en beleed, dat God allen de zonden der menschen kan vergeven, en dat men aan Hem alleen de zonden moest belijden, om vergiffenis te ontvangen. Als hij zijne bekentenis schrijft, dan is het alleen, opdat de wereld zou weten, hoe genadig God jegens hem geweest is, en opdat zij hem zou helpen, om zijn barmhartigen Hemelschen Vader te danken en te loven. In het tiende boek zijner bekentenissen, hoofdstuk III, verzet zich Augustinus tegen de meening dat de menschen iets zouden kunnen doen, om de geestelijke melaatschheid te genezen, of de zonden hunner medemenschen te vergeven; zie hier zijn welsprekend protest:

‘Wat heb ik met de menschen te doen, dat zij mijne bekentenissen zouden hooren, alsof zij in staat waren mijne krankheden te genezen? Het menschelijk geslacht is zeer nieuwsgierig om eens anders leven te kennen, maar zeer traag om het te verbeteren.’

Voordat Augustinus dat verheven en onvergankelijk gedenkteeken tegen de oorbiecht had opgericht, had Johannes Chrysostomus zijn welsprekende stem daartegen verheven in zijn homilie over den 50sten Psalm, waar hij, in den naam der kerk sprekende, uitriep: ‘Wij verlangen van U niet, dat gij Uwe zonden aan een Uwer medemenschen zult belijden, maar alleen aan God!’

Nestorius uit de vierde eeuw, de voorganger van Johannes Chrysostomus, had, bij een openbaar verbod, dat de beste Roomsche geschiedschrijvers hebben moeten erkennen, nadrukkelijk de praktijk der oorbiecht verboden. Want evenals altijd dieven, dronkaards en boosdoeners in de wereld zijn geweest, zoo hebben er ook altijd mannen en vrouwen bestaan, die onder voorwendsel van hun hart voor elkander te openen tot onderlinge versterking en stichting, zich overgaven aan allerlei ongerechtigheid en wellust. De beroemde Chrysostomus gaf alleen de bekrachtiging van zijn gezag, op wat zijn voorganger had gedaan, toen hij, tegen het nieuwgeboren monster te velde trekkend, tot de christenen van zijn tijd zeide: ‘Wij verlangen niet van U, dat gij Uwe zonden aan een zondig man gaat belijden, om vergiffenis te verkrijgen - maar alleen aan God.’ (Homilie over Psalm 50).

De oorbiecht ontstond onder de eerste ketters, voornamelijk onder Marcion. Bellarminus spreekt er van als iets dat in praktijk gebracht moest worden. Maar laat ons hooren wat de tijdgenooten over dit onderwerp te zeggen hebben:

Zekere vrouwen hadden de gewoonte om aan den ketter Marcion hare zonden te biechten. Maar toen hij op haar schoonheid verliefde, en zij hem ook liefhadden, gaven zij zich met hem aan de zonden over.’

Hoor nu, wat de heilige Basilius, in zijn verklaring van Psalm XXXVII, over schuldbelijders zegt:

‘Ik ben niet voor de wereld gekomen, om een belijdenis met mijn lippen te doen. Maar ik sluit mijn oogen en belijd mijne zonden in het diepst van mijn hart. Voor U, o God, stort ik mijn verzuchtingen uit, en Gij alleen zijt de getuige. Mijn weeklachten zijn in het binnenste mijner ziel. Er bestaat geen behoefte aan vele woorden om schuld te belijden; droefheid en berouw zijn de beste belijdenis. Ja, de weeklachten der ziel, die Gij behagen hebt om te hooren, zijn de beste belijdenis.’

Chrysostomus in zijne homilie ‘De Paenitentia,’ deel IV, bl. 901, geeft het volgende: ‘Gij hebt geen getuigen bij uw belijdenis noodig; erken in het verborgen uwe zonden, en laat God alleen u hooren.’

In zijn homilie V ‘De incomprehensibili Dei nature, deel I, zegt hij: ‘Daarom smeek ik u, belijdt altijd uwe zonden voor God! Ik vraag u geenszins, om ze aan mij te biechten. Voor God alleen moet ge de wonden uwer ziel openleggen, en van Hem alleen de genezing verwachten. Gaat dan tot Hem en gij zult niet afgewezen worden, maar genezen. Want voordat gij een enkel woord hebt geuit, kent God uw gebed.’

In zijn verklaring van Hebr. XII, hom. 31, deel 12, bl. 289, zegt hij verder: ‘Laat ons niet tevreden zijn met onszelven zondaars te noemen. Maar laat ons onze zonden onderzoeken en optellen. Verder raad ik u niet om volgens de gril van sommigen heen te gaan en ze te biechten: maar ik zeg met den profeet: ‘Belijdt uwe zonden voor God, erkent uwe ongerechtigheden aan de voeten van uw Rechter; bidt in uw hart en in uwe ziel, zoo al niet met uw mond, en gij zult vergeving ontvangen.’

In zijn homilie over Psalm I, deel V, bl. 589, zegt dezelfde Chrysostomus: ‘Belijdt elken dag in het gebed uwe zonden. Waarom zoudt gij aarzelen dit te doen? Ik zeg u niet: gaat ze biechten aan een man, een zondaar evenals gij zijt, die u mocht verachten, als hij uwe gebreken kende. Maar belijdt ze aan God, die ze u kan vergeven.’

In zijn bewonderenswaardige homilie IV, ‘De Lazaro’, deel I bl. 757, roept hij uit: ‘Zegt mij, waarom zoudt gij u schamen uwe zonden te belijden? Sporen wij u aan, om ze te openbaren aan een man, die ze u den een of anderen dag voor de voeten kan werpen? Wordt het u bevolen ze aan een uwer medemenschen te biechten, die ze kan openbaren en u ten verderve brengen? Wat wij van u vragen is eenvoudig dit, dat gij de krankheden uwer ziel aan uw Heer en Meester openbaart, die ook uw vriend, uw bewaarder en uw geneesmeester is.’

In een beknopt werk van Chrysostomus, getiteld ‘Catechesis ad Illuminandos’, deel II, bl. 210, lezen wij deze merkwaardige woorden: ‘Wat wij het meest moeten bewonderen is niet,

[p. 76]

dat God onze zonden vergeeft, maar dat Hij ze aan niemand openbaart, noch wenscht dat wij dit doen zullen. Wat Hij van ons verlangt is onze overtredingen aan Hem alleen te belijden, om vergeving te erlangen.’

Augustinus zegt in zijn schoone Homilie over den 31en Psalm: ‘Ik zal mijne zonden aan God belijden, en Hij zal mijne ongerechtigheden vergeven. En zulk een belijdenis wordt niet met de lippen gedaan, maar alleen met het hart. Ik had nauwelijks mijn mond geopend, om mijne zonden te belijden, toen ze reeds vergeven waren, want God had de stem van mijn hart reeds gehoord.’

In de levensbeschrijving der kerkvaders door Migne, deel 67, bl. 614-615, lezen wij: ‘Omstreeks het jaar 390 werd het ambt van boet-priester in de kerk afgeschaft, wegens een groote ergernis door eene vrouw gegeven, die zichzelf openlijk beschuldigde tegen de kuischheid gezondigd te hebben met een diaken.’

Ik weet dat de verdedigers van de oorbiecht hunne onnoozele bedrogenen verscheidene plaatsen uit de heilige Kerkvaders voorhouden, waarin gezegd wordt, dat zondaars tot dezen priester of dien bisschop gingen, om hunne zonden te belijden; maar dit is een zeer oneerlijke wijze om de zaak voor te stellen, want het is voor allen, die maar eenigszins met de geschiedenis der kerk van die tijden bekend zijn, duidelijk, dat deze alleen betrekking hebben op de openbare schuldbelijdenis voor in het openbaar gepleegde overtredingen door den dienst van de boete.

Deze dienst bestond hierin: In elke groote stad was een priester of evangeliedienaar aangesteld om voor te zitten in de samenkomsten der gemeenten, waar de leden, die in het openbaar gezondigd hadden, verplicht waren hunne zonden openlijk voor de vergadering te belijden, ten einde hersteld te worden in de voorrechten van hun lidmaatschap; en die dienaar had in last de verklaring van schuldvergeving door de kerk aan de schuldigen voor te lezen, voordat zij weder tot de gemeenschap der kerk konden worden toegelaten.

Dit was in volkomen overeenstemming met hetgeen Paulus had gedaan ten opzichte van den bloedschendige te Corinthe, dien ergerlijken zondaar, die den christelijken naam schande had aangedaan, maar die vergiffenis had gekregen, na over zijn zonden berouw te hebben getoond en ze beweend te hebben ten aanschouwe der gemeente; niet van een priester in wiens ooren hij al de bijzonderheden van zijn bloedschendig gedrag had gefluisterd, maar voor de geheele vergaderde gemeente. Paulus keurt van harte het gedrag der gemeente goed, om den afgedwaalden, maar berouwhebbenden broeder vergiffenis te schenken en hem weer in hun midden op te nemen.

Wanneer de heilige Vaderen der eerste eeuwen van belijdenis spreken, dan verstaan zij onveranderlijk daaronder openbare schuldbelijdenis, en niet oorbiecht.

Er bestaat een even groot verschil tusschen zulke openbare schuldbelijdenis en oorbiecht, als er bestaat tusschen hemel en hel, tusschen God en Zijn grooten vijand Satan.

Openbare schuldbelijdenis dus dagteekent van den tijd der apostelen, en wordt nog in toepassing gebracht in de protestantsche kerken van onze dagen. Maar oorbiecht was onbekend bij de eerste discipelen van Christus; evenals zij nog heden met afschuw verworpen wordt door alle ware volgelingen van Gods Zoon.

Erasmus, een der geleerdste Roomsch-Katholieken, die zich kantte tegen de hervorming in de zestiende eeuw, zoo heerlijk door Luther en Calvijn begonnen, verklaart onbeschroomd en eerlijk het volgende in zijn verhandeling ‘De paenitentia,’ hoofdst. 5: ‘Deze boete-instelling (oorbiecht) ontstond uit de een of andere overlevering van het Oude of Nieuwe Testament. Maar onze godgeleerden, niet nauwkeurig beschouwende wat de oude leeraars zeggen, zijn op een dwaalspoor geraakt; datgene, wat zij zeggen van algemeene en openbare belijdenis, verdraaien zij langzamerhand tot deze geheime en verborgen soort van biecht.’

Het is een feit van algemeene bekendheid, dat geen geleerde Roomsche ooit heeft ontkend, dat de oorbiecht alleen een dogma en een verplichte praktijk der kerk is geworden op het Lateraansch concilie in het jaar 1215, onder paus Innocentius III. Geen enkel spoor van de oorbiecht als dogma, kan vóór dat jaar gevonden worden,

Dus heeft satan zich meer dan twaalfhonderd jaar moeten inspannen, om dit meesterstuk zijner uitvindingen tot stand te brengen, ten einde de wereld te overwinnen en de zielen der menschen te verderven.

Langzamerhand sloop dat bedrog de wereld binnen, evenals de schaduwen van een stormachtigen avond langzaam aansluipen, zonder iemand in staat is het oogenblik aan te wijzen, waarop de eerste lichtstralen weken voor de donkere wolken. Wij weten zeer goed wanneer de zon scheen; wij weten wanneer het in de geheele natuur duister was; maar niemand kan met zekerheid bepalen wanneer de eerste lichtstralen verdwenen. Zoo spreekt de Heer:

‘Het koninkrijk der hemelen is gelijk aan een mensch, die goed zaad zaaide in zijn akker. En als de menschen sliepen, kwam zijn vijand, en zaaide onkruid midden in de tarwe en ging weg. Toen het nu tot kruid opgeschoten was, en vrucht voortbracht, openbaarde zich ook het onkruid. Zoo kwamen dan de dienaars en zeiden tot hem: Heere! hebt gij niet goed zaad in uwen akker gezaaid? Van waar heeft hij dan dit onkruid? En hij zeide tot hem: Een vijandig mensch heeft dat gedaan’ (Matth. XII: 24-28).

Ja de goede Meester zegt ons, dat de vijand gedurende den nacht dat onkruid in zijn akker zaaide - toen de menschen sliepen. Maar Hij zegt ons niet, wat het juiste uur van den nacht was, waarop de vijand het onkruid onder de tarwe zaaide.

Maar als iemand verlangt te weten, hoe vreeselijk zwart de nacht was, die het ‘Koninkrijk’ bedekte, en hoe wreed, onverzoenlijk en woest de vijand was, die het onkruid zaaide, laat hem dan het getuigenis lezen van een der meest toegewijde en geleerdste kardinalen, die Rome ooit gekend heeft: Baronius, Annalen, Anno 900:

Het is duidelijk, dat iemand nauwelijks gelooven kan welke onwaardige, lage, verfoeie-

[p. 77]

lijke en afschuwelijke dingen de heilige Apostolische stoel, die de spil is, waarom de geheele Katholieke kerk draait, gedwongen was te verduren, toen de wereldlijke vorsten uit dien tijd, ofschoon zij christenen waren, zich het recht aanmatigden, om de Pausen te verkiezen. O Schande! O Smart! Welke monsters, vreeselijk om aan te zien, namen toen den heiligen stoel in bezit! Welke boosheden volgden! Welke treurspelen voerden zij uit! Met welke bezoedelingen werd deze stoel toen bevlekt, ofschoon hij zelf zonder vlek was! Met welke verdorvenheden besmet. Met welke onreinheden bezoedeld! En door deze dingen met eeuwige schande bedekt!

Hierbij verzoek ik U of den heer Servaas v. Rooyen of wien ook t.g.t. van deze regelen gebruik te willen maken op elke wijze als U mocht goedvinden, als het maar kan strekken tot verlichting of steun van weldenkenden.

Hoogachtend

Uw. dw. dr.

J. JENS.

II. Gorinchem, 15/7 1914.
Voor een man.
Hollandsche Lelie No. 1 1/7 '14.

Is het huwelijk het graf van de liefde?

Natuurlijk, maar alléén door gehuwden te beoordeelen.

Immers Liefde, het onbewuste geven en ontvangen, bevruchten en baren, is niet te definieeren in tegenstelling van het bewuste stadhuis-contract, waardoor de vrouw de prostituee wordt van den man zonder rekening te houden met de verschillende karakters, constitutie en meer of minder natuurlijken aanleg, waarvan helaas de kinderen de dupe zijn; vandaar staat geschreven: wij zijn in zonde ontvangen en geboren en onbekwaam tot eenig goeds. Of volgens Oscar Wilde de eenigste bekoring van het huwelijk een voor den gek houden van partijen noodzakelijk maakt?

Intusschen is het onnatuurlijke Maatschappelijk fondament Eigendom en Huwelijk niet te veranderen, veel minder af te schaffen, zoodat het alleen als overeenkomst moet worden beschouwd en door karakter wordt gehandhaafd.

Mogelijk is het voorheen anders geweest, zooals uit bijgaand zeer oud versje blijkt, maar een absolute waarheid is dat, door te genieten van den boom der kennis tusschen goed en kwaad, de Liefde (het paradijs) was verloren.

Wat zoekt ge liefde en min?
Mistrouw dat zoet genot,
Geen liefde is als uit God;
Bestendig rein verheven,
Het stoffelijke is zoo zeer,
Met ons bestaan doorweven.
Gij vindt beneden niet wat
Slechts behoort bij God (natuur).

Hoogachtend

D.J. DU CROO Sr.