De Hollandsche Lelie. Jaargang 28

De Zijp-Looyenga's.
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 2).

Het dubbele verlovingsfeest nam al de gedachten van de jongere Zijp-Looyenga's in beslag.

't Zou een heele partij worden!

Mevrouw Frederique Zijp-Looyenga namelijk was een zeer gulle gastvrouw.

Niet zonder reden.

Zij begreep, dat hare verschillende kinderen vele relatiën noodig hadden voor hun toekomst. En óók dat niets zoo geschikt is om die te maken dan uitgaan bij anderen, en zelve gastvrijheid verleenen. Daarom waren ook alle kennisjes van Louise en Madeleine en Lucie het er over eens, hoe prettig een thuis die toch hadden, en wat een lieve en vroolijke moeder hare mama was.

De jongere kinderen, onder de leiding van ‘fräuleín’, studeerden tableaux-vivants in. Zelfs 't kleine Francinetje en Free, 't ietwat oudere zusje, kregen daarin een beurt, als twee engeltjes, die een palmtak zouden houden over een groot marmeren kruis.

Want, zooals Charlotte het heel oneerbiedig uitdrukte als zij aan haren heimelijken ‘verloofde’ schreef naar ginds: ‘Een beetje christelijkheid hóórt er nu eenmaal bij.’

En nichtje Engel Zijp-Looyenga óók en haar broer Gert waren uitgenoodigd mede te doen, en Wies Verhaeghen smolt weg in zaligheden, omdat Gert - die zich al heel weinig om haar bekommerde overigens - haar partner daarbij zou zijn in een samenspraak, vervaardigd door Charlotte.

In de oude provincie-stad, de bakermat der familie, hadden ze het verlovings-nieuws met groote instemming vernomen. En tante Thilde had geschreven, mede uit naam van de tantes, hoe zichtbaar-duidelijk de zegenende hand des Heeren toch alles leidde en kroonde wat

[p. 70]

haar godvruchtige broer Everard begon. Want immers, was het geen leiding des Heeren deze dubbele verloving onderling, van christen-kinderen, grootgebracht in de vreeze des Heeren?

Everard Zijp-Looyenga wist maar al te wel dat zijn aanstaande schoonzoon Johan Loffers geenszins deed naar de hem thuis ingeprente leer van orthodoxie. Maar, wat kwam dàt er op aan! Als de schijn maar gered bleef! En, naar den schijn was het toch immers een zeer ‘geloovig’ huwelijk, dat hetwelk Louise deed.

Zij, Louise, flink-gebouwd, levenslustig, meer knappe verschijning dan mooi-meisje, zooals Madeleine, zag er in haar licht-blauw japonnetje goed uit naast den nog wat jongensachtigen jongeren Loffers, dien zij uit dépit had genomen toen de oudere haar niet vroeg ten huwelijk - zooals zij had gehoopt.

Zij had de koel-berekenende natuur geërfd harer moeder, wist, als deze, zich onmiddellijk aan te passen aan alle levensomstandigheden, zonder veel gevoel, enkel geleid door verstands-berekening. Nu zij eenmaal Adolph niet krijgen kon, was Johan haar ook goed. Alles liever dan geen man. Dat nooit.

En ze giegelde, - wat nerveus toch om het zoo hoofdpersoon zich voelen, - tot Nina Helledoorn, stijf in 't grijs als een zedige als zij betaamde:

‘We moeten de bruiloft óók op één dag hebben, net als nu. Je moet zorgen dat Evert-Jan tegen dien tijd klaar is...’

‘Mama zou mij immers toch nog niet kunnen missen - zoo gauw al’, - meende Nina berustend; oudste uit een gezin waarin het oud-testamentische veel-kinderen stelsel met groote nauwkeurigheid werd gehandhaafd door den schatrijken vader, zóó, dat mevrouw Helledoorn er, ondanks haar nog geen vijftig jaren, uitzag als een afgeleefde oude-vrouw vol zorgen.

Als Maria-Anna haar man antwoordde: ‘ik wil niet behandeld worden zooals die anderen - je weet wie ik bedoel - die jaar op jaar een kind leveren’ - dan dacht ze daarbij óók aan goeïge mevrouw Helledoorn, die van al hare rijkdommen niets had dan de moeiten voor een steeds opnieuw aanwassend gezin, waarvoor zij en Nina, hare oudste dochter, gezamenlijk de zorgen deelden, bijgestaan door juffrouwen of verpleegsters. Want, één ziek was er minstens altijd....

Evert-Jan was veel bij de Helledoorn's aan huis genoodigd tijdens zijn studeeren aan de Vrije in Amsterdam, had gezien van nabij Nina's huiselijke deugden, gepaard aan haar groote erfenis, en had, - gepousseerd een beetje door zijn vader en moeder, die dit huwelijk wenschten, - zich niet laten leiden tenslotte door de begeerte naar schoonheid of geest in een vrouw, maar wel door die van een met zijn hevige vleeschelijke lusten overeenkomende verbintenis te sluiten.

Want, dat was het kenmerkend verschil tusschen de twee verloofde paren: bij Evert-Jan en Nina was hùn geloof echt, bij Johan en Louise bleef het een opgeplakt vernis van familie-traditie. Reeds het uiterlijk van de twee meisjes drukte dat uit, Nina, stijf-zedig in haar grijze gesloten kleedje, het haar bescheiden gekapt, opgepronkt met oud-hollandsche ‘degelijkheid’ meer dan met distinctie, met een paar zware gouden armbanden en een dito groote ketting om den hals; Louise in haar jonge-meisjesachtig dun blauwkleurig neteldoekje, de hals wat laag, de mouwen wat kort. En beider omgang ook met hare verloofden accentueerde diezelfde geestesstemming; Nina was bescheiden-onderdanig, gelijk het past aan de aanstaande echtgenoote, die haren man wil gehoorzaam zijn ‘gelijk het betaamt,’ zooals in de brieven van Paulus staat, Louise daarentegen coquetteerde met haren op haar zichtbaar verliefden Johan, liet hem allerlei kleine diensten aan haar bewijzen opdat hare zusters zouden zien hoe goed zij nu af was, verloor nu een zakdoek, had vervolgens eau de cologne noodig, was dan uiterst genadig-dankbaar, en liet hem het volgend oogenblik jaloersch toezien, omdat ze met een der andere heeren zóó druk in gesprek bleef dat ze zijn tegenwoordigheid gansch scheen te hebben vergeten...

Tante Thilde, die zich eigenlijk misplaatst voelde, hier in dezen feestvreugde-kring, was nochtans overreed over te komen, zat, in zwarte zijde, bij de anderen aan het boveneinde der tafel, tusschen meneer Helledoorn in en haar broer François.

En Fenna Zijp Looyenga deed haar best haar spijt te verkroppen over Engel's nog maar steeds niet verloofd-zijn, verzekerde zuurzoet aan meneer Loffers, dat ze het voor hare schoonzuster Frederique heusch een heel ding vond, een heelen slag, dat hare oudste dochter ging trouwen. ‘Je verliest zoo ontzettend veel aan een dochter, nietwaar?’

‘Och’, glimlachte meneer Loffers, ‘eenmaal moet het er toch van komen. 't Is nu eenmaal de aangewezen bestemming van een vrouw, waartoe de Heere haar heeft geschapen. En, al zeg ik 't zelf, Louise krijgt een besten man aan onzen jongen.’

‘O, maar natuurlijk, natuurlijk! Ik ben ook zóó blij voor haar. Ze is altijd zoo'n lievelingsnichtje van me geweest’, verzekerde Fenna lievig. ‘En Engel-ook kon het zoo goed met haar vinden. 't Zal een heel gemis zijn voor haar dat de jongelui niet hier blijven wonen.’

‘Dan moet Uw dochter maar veel bij hen komen logeeren’, - drong meneer Loffers gul. - En daar juist was het dat Fenna, altijd

[p. 71]

uit op relaties-maken en ze aanhouden, hem hebben wilde.

Engel, tusschen de Haeff en een vrije-universiteit-studiegenoot van Evert-Jan in, had het gesprek gehoord, gìlde, druk als altijd, heen over de tafel: ‘Ja, natuurlijk, natuurlijk; ik kom je huis inwijden, Louis. Ik zal je eerste logée zijn.... Ik inviteer mezelve....’

Ze zag er ordinair uit, met haar veel te overladen kantjapon, over rose grove halfzijde, die afschuwelijk kleurde bij haar tanig vel en haar vettig-donker haar. En zij verdeelde, giegelachtig, haar belangstelling tusschen de drie geëngageerde paren Minnie Verhaegen en de Haeff, en Louise en Johan, en Evert-Jan en Nina, alle drie toekomsthuishoudens waarvan veel viel te halen, die in haar kring beloofden een positie in te nemen straks van invloed, door geld of anderszins; van haren anderen buurman, den vrije-universiteit-student, was maar weinig te hopen; zelf dominees-zoon studeerde hij ook voor dominee, en verwachtte niet meer van 't leven dan een bescheiden dorpspastorie. Enfin, als hij haar ten huwelijk gevraagd had, zou Engel hem nochtans met open armen hebben geaccepteerd. Beter een half ei dan een leege dop. En ze probeerde daarom en-passant ook ook op hem haar schreeuwerige giegelmanieren, die de mannen afstootten in haar omdat ze zoo leelijk was, - zonder dat ze dat ooit begreep.

Maar hij, stille eenvoudige jongen, had veel meer oog voor zijn ander buurmeisje, Wies Verhaeghen, die hem, het provincie-kind, toppunt scheen van elegantie en vrouwelijke bevalligheid en tegelijk van maagdelijken eenvoud, zooals hij zich die dacht als het ideaal zijner aanstaande domineesche.

Wies Verhaeghen wàs eenvoudig. Altijd nommer twee, komend achter aan haar coquette, wereldsche, aanstellerige zuster, had ze nooit veel gedacht aan of over eigen-ik. En daarenboven had Gert Zijp-Looyenga immers reeds vanaf haar backfischtijd haar gedachten in beslag genomen. Dat had haar behoed voor zelf-ingenomenheid of zelf-aanbidding, dat, die hopelooze liefde tot een kwast, die op haar neerzag en met haar speelde. Ze vond zichzelve zoo veel minder dan dien aangebeden Gert.

En ze lette niet op de haar smachtendaanziende, waterig-blauwe oogen van Sjoerd Vreesema, candidaat in de theologie, ze hoorde niet het teedere in zijn stem, als hij verlegen zei: ‘Freule, wat een heerlijke invitatie dank ik toch aan m'n vriend Evert-Jan. Ze vond hem ‘vervelend’, met al zijn goedgemeende beleefdheid. Maar de pedante betweterij van Gert Zijp-Looyenga, die al een paar malen op zijn plaats was terecht gezet door de oudere heeren omdat hij over de politiek 't hoogste woord voerde, en die zich aanstelde als een in zijn ‘carrière’ (van doeniet) verongelijkt genie, dat was 'm zoo je ware, daarvoor boog ze het hoofd in nederige verrukking, aan diens lippen hing ze, als hij haar genadig-welwillend vroeg, of ze ook den moed zou hebben Holland te verlaten - zoo 'n achterlijk land toch eigenlijk - voor wat beters, voor Indië, b.v., of voor Amerika....?

‘Waarom niet... Als’... zij zweeg. En bloosde dan hevig, van ontzetting om wat ze bijna had gezegd.

‘Nu,... als’... wou Gert weten, - die het heel goed wist.

‘Och, 't doet er niet toe.’ - Wies was niet ver in flirten noch in zich er uit kunnen redden... ‘Als je veel van iemand houdt’, - zei ze toen ineens, impulsief...

‘Jij denkt dadelijk aan twee - schijnt het’, kwam Engel giechelig...

En Minnie bestrafte haar jongere zuster:

‘Zeg toch niet zulke gekke dingen - kind. - Hoe kom je erbij...?’

Zij, Minnie, voèlde zich vanavond zoo heel erg, naast haar aanstaanden man, het Kamerlid, gerechtigd, door zijn leeftijd en zijn neefschap, om, ineens om al de zooveel oudere Zijp-Looyenga's te tutoyeeren, Meinhard, en Everard, en François, en zelfs ouwelijke tante Thilde. En ze belette hem, door haar geaffecteerd-verliefd-hem in beslag weten te nemen, zich te wijden aan de gasten van zijn leeftijd, aan Maria-Anna die vlak tegenover hem zat, en aan Frederique, een paar plaatsen verder...

‘Wij maken onze huwelijksreis naar Florence en Rome en Napels. - - En jullie...?’ informeerde ze bij Louise.

- - ‘O, zoover zijn we nog niet’, - zei die onverschillig voor het tijdstip van het huwelijk, enkel maar blij omdat ze nu verloofd was gelukkig. - ‘Johan moet eerst méér verdienen, - zegt m'n aanstaande schoonvader.’

Minnie trok een meewarig gezichtje van: ajakkes, hoe vulgair.

- - Maar Louise, niet op haar mondje gevallen, gaf het haar terug, snaauwde:

‘Och, wij hebben geen haast - wij zijn nog jong...’

Minnie zag ‘woest’ - - zooals Charlotte het later aan haren verloofde beschreef.

En Charlotte-zelve moest er om lachen, want zij harerzijds vond het raak, net goed voor die être-achtige Minnie, die zij niet kon uitstaan.

Madeleine-ook gunde het Minnie... Zij en Charlotte, omdat er heeren-gebrek was, zaten naast elkaar. 't Kon haar geen van beiden veel schelen immers; Charlotte hare gedachten bij den verren vrind ginds, in wiens trouw

[p. 72]

zij zoo vast geloofde, en Madeleine, nerveus, gespannen op den komenden avond, waarop, onder de dan genoodigde gasten, ook hij zou zijn, hààr hij, dien zij sinds eenige weken niet had gesproken, wiens prachtige preek van dien laatsten Zondag haar nog in de ooren klonk:

‘Niemand uwer kan twee Heeren dienen. Gij kunt niet God liefhebben en de wereld...’

O die mooie, mooie, langzame bewegingen van zijn handen, van zijn langvingerige smalle handen, die ze zoo aristocratisch vond, - al heette hij maar heel gewoon Bertus Velders. En die intonatie van zijn stem, toen hij het middengezang had opgegeven:

Wien heb ik nevens U omhoog;
Wat kan mijn hart, wat kan mijn oog
Op aarde neven U nog lusten...

Zij zag hem weer voor zich, die oogen zoo dwepend, die gebaren zoo vol gratie... En zij beloofde het zichzelve, als,... als... ze zou hem dan een goede en trouwe echtgenoote zijn, een steun in zijn herderlijk leven, eene vrouw zooals iemand van zijn vroomheid recht had het van zijn keuze te verwachten... Weg dan met al het mondaine in haar, met haar neiging tot opschik, met haar scherpheid ook jegens haar broers en zusters. Evert-Jan en Nina hadden toch eigenlijk wèl gelijk, die twee, die elkaar gevonden hadden in het geloof. En, in een verteedering des harten, nam ze haar glas op, knikte stilletjes haar aanstaande schoonzuster toe; al was ze dan maar leelijk en stijf, Nina ze zou toch wèl een goeie vrouw zijn voor Evert-Jan...

Aan haar andere zijde probeerde roodharige Wim Helledoorn haar beleefdheden te zeggen met zijn kraakstem:

‘Zoo'n welgeslaagd dineetje.’ - ‘Mevrouw Zijp-Looyenga wist toch altijd zulke alleraardigste feestjes te geven. - - En nu van avond eerst. Hij was benieuwd naar wat er dan zou komen’...

‘Vanavond - verbeeldt je als hij eens - - als zij-ook dan eens verloofd was plotseling...’

‘Och,’ vermande ze zich om toch iets te zeggen, - ‘je moet er je niet zooveel bijzonders van voorstellen. Fräulein heeft enkel een paar tableaux gearrangeerd, met ons en de kinderen...’

Maar er werd tegen een glas getikt, en haar vaders stem kwam luid en speech-achtig...

‘Lieve kinderen’... Daarbij keek hij de twee verloofde paren, die neven elkander zaten, aan met de quasi-geroerdheid van iemand die gewoon is in het openbaar bij alle mogelijke begrafenissen en eeredagen van bekende personen toespraken te houden: ‘Voor een ouderhart is het altijd een oorzaak tot gemengde gevoelens van vreugde en leed wanneer de kinderen die ze hebben grootgebracht zich gereed maken hen voorgoed te verlaten, om zich in de wereld een eigen thuis te grondvesten. Ook Uwe moeder en ik begroeten daarom dezen dag met gemengde gevoelens. Maar, vóór en boven alles, geven wij eere aan God, die U samenvoerde, en die - ik vertrouw het in ootmoedig gelooven - ook verder zal zijn de Leidsman van Uw levens. Mijn oudste zoon, mijn oudste dochter, de keuze die gij beiden deedt is voor Uw moeder en voor mij eene die wij met de innigste vreugde begroeten, omdat wij onze aanstaande schoondochter, onzen aanstaanden schoonzoon, kennen en... ik mag zeggen liefhebben als onze eigene kinderen. - God zegene U....’

Tante Thilde snikte luide... Wat kon die Everard het toch mooi zeggen.... En zoo godsdienstig....!

Louise, impulsief, sprong op, viel haren vader hartelijk om den hals. Die goeie, beste, welsprekende papa toch....

Dat was het sein tot een algemeene omarming.... Frederique paste daarbij wel op, met hare koele, koude, verstandelijke natuur, dat haar japon vooral niet zou kreuken, en dat Thilde's tranen niet vlekten op de zijde... Fenna deed bijna even aandoenlijk-lievig als Maria-Anna nuchter.... Engel zoende iedereen, den nieuwen aanstaanden neef Johan, en de Haeff, den veel-ouderen achterneef, met veel animo, en Charlotte voelde pijnlijk, op dit oogenblik van algemeene familie-verbroedering, haar alleenzijn van weeze, wier vader en moeder afwezig waren....

‘Bij ons moeten jullie het nog eens komen overdoen’, zei tante Thilde toen ze weer zaten. ‘De tantes zouden 't zoo graag willen... Het is bij ons toch eigenlijk de bakermat van de familie...’

Louise klapte in de handen... ‘Graag, graag! Dolletjes. We houden U aan Uw woord, tante.... Dan komen Nina en ik bij U logeeren’....

Maar Nina schudde het hoofd.... ‘Mama kan me toch niet missen’, - voorzag zij, ziende naar het reeds weer wassende lijf harer moeder.... En deze, glimlachend-geduldig, knikte haar toe: ‘Wie weet.... Als 't zoo geschikt kon worden... 't Duurt nog een heel poosje eer’...

‘En anders ga je maar niet’, besliste papa Helledoorn luchthartig.... ‘Een verloofd meisje kan niet beter doen dan zich zooveel mogelijk voor haar aanstaande taak bekwamen. Je doorloopt nu een goede leerschool...’

‘Ja, dat doet ze wel’, ontviel het een beetje scherp aan Maria-Anna.

Maar haar eigen man viel haar af met de opmerking: ‘Groote gezinnen zijn een zegen des Heeren....’

En hare zelf-gewilde onvruchtbaarheid deed

[p. 73]

haar, met een gevoel van schaamte, en weerzin tegelijk toch, zwijgen. Schaamte, omdat ze hem geen echtgenoote was als hij met recht kon verlangen. En weerzin, om de wijze waarop deze soort van orthodoxie de zuivere zinnenbegeerte voorschoof als een soort heilige godsdienstdaad, een volbrengen van een hoogeren wil...

(Wordt vervolgd).