De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Gedachtenwisselingen.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).

I.
Aan Pater Bensdorp.

Naar aanleiding van Uw brief aan de Redactrice in een der voorgaande Lelie's, waarin U als tegenwerping tegen de door de Redactrice veroordeelde zegening van de jacht door de R.K. geestelijkheid in Frankrijk, aanvoert dat Jezus de vischvangst zijner discipelen zegende, kan ik niet nalaten U te zeggen hoezeer een dergelijke vergelijking mij getroffen heeft. De discipelen van Jezus waren arme menschen, visschers van beroep, die in de vischvangst hun geheele bestaan vonden, maar de jacht, die door de R.K. geestelijkheid in Frankrijk wordt gezegend, is niets dan een vermaak van rijke menschen, terwille waarvan tal van dieren geheel onnoodig worden doodgeschoten of verminkt, na eerst in doodsangst te zijn opgejaagd. De jacht als vermaak is afschuwelijk en ik kan mij daarom niet begrijpen, dat U als R.K. geestelijke, de zegening daarvan kunt vergelijken met de zegening door Jezus van de vischvangst van zijn arme discipelen.

Met de meeste Hoogachting,

N. DE LARUWIERE KRAAT.

II.
Johanna Steketee en objectieve Kritiek.

Men vestigt mijn aandacht op een hoofdartikel in het nummer van 17 Dec. van dit tijdschrift. Het is van de hand van Johanna Steketee en spreekt over de opvoeding, over het gedeeltelijk gekleed gaan van haar eigen zoon en over de burgemeestersche van Schrijfsters woonplaats, die aan die mode voor haar kroost een voorbeeld nam. Het zakelijke van het opstel is echter gewijd aan de opstellen van mijn hand, die eerst in de Nieuwe Rotterd. Crt. verschenen en voor een halfjaar geleden onder den titel VRAGEN VAN OPVOEDING bij de Wereldbibliotheek uitkwamen.

Bezwaren tegen hetgeen in die opstellen gezegd wordt, voert mijn geachte opponente niet aan. Ze dient echter desalniettemin opponente te heeten, wijl haar oordeel over mijn publicaties onwelwillend luidt, weliswaar zonder een enkel argument, zonder op een enkele onjuiste redeneering of gevolgtrekking te wijzen, maar nietwaar: men zou met een werk van wetenschappelijken of inlichtenden aard wel eens kunnen doen als met een roman en zeggen: het boek deugt niet, want het behaagt mij niet, ofschoon doelmatige critiek eischen zou, dat men aantoont, waarom een boek ondeugdelijk is en dat het ons om die ondeugdelijkheid mishaagt.

Niet aldus Johanna Steketee, die hier als voorlichtster optreedt, op een wijze, alsof het voor de lezeressen van de Lelie goed genoeg is op deze wijze. Ze schrijft wel herhaaldelijk, dat ze al lang wel wist, wat in mijn boekje te lezen is - en ik, die veel studie heb moeten maken, om die zaken te weten te komen, en die 17 jaren lang aanteekeningen maakte, teneinde mijn ervaringen te bewaren, prijs haar hierom ten zeerste - maar al blijk ik dan telepathisch die al lang bij Joh. Steketee bekende zaken te hebben gepubliceerd, toch mishagen mijn opvoedkundige publicaties haar. Het hoofddoel van haar stukje blijkt geweest te zijn, te zeggen dat mijn paedagogische opstellen niet in haar smaak vallen. Nu, dat is haar recht, wie zou het haar willen of kunnen beletten, al zou haar critiek eerst waarde krijgen, door toevoeging van bewijsmateriaal. Maar het ergste is, dat Johanna Steketee door het schrijven van dit, de Lelie-lezeressen en lezers adviseerend stukje eens zien laat hoe het met haar opjectieven zin gesteld is. Ziehier, wat ik overneem uit een, voor een aantal jaren door Johanna Steketee onderteekende beoordeeling over mijn opstellen (de beoordeeling kwam voor in de N. Apeld. Crt):

‘....in de laatste nummers troffen mij vooral als zeer juist waargenomen eenige opstellen van den Arnhenischen opvoedkundige, den heer Fr.

[p. 667]

van Raalte; op eenvoudige en toch geestige, op begrijpelijke en toch op een van veel kennis blijk gevende wijze onderhoudt de heer van Raalte ons hier over den omgang met het kind.... De opmerkingen worden gestaafd of gekruid door tal van beelden en vergelijkingen, waaronder er zijn die aan de oude Grieken en Romeinen zijn ontleend. Dit alles verhoogt het aangename der lezing.... (w. g.) Johanna Steketee.

De door stippellijntjes aangeduide stukjes bevatten geen enkel onwelwillend woord, ik stippel ze ter afkorting. Vreemd doet het mij en zeker ook anderen aan, daarnaast de critiek uit de Lelie te lezen, waarin o.m. merkwaardigs ook nog de verdachtmaking staat, zij het indirect, als zou ik de citaten uit de klassieken niet in het oorspronkelijk gevonden hebben. Het zou de schrijfster niet veel moeite kosten zich te doen inlichten, waar en hoelang ik klassieke talen studeerde. Maar dat is een kleinigheid. Hoofdzaak is de funeste wijze, waarop deze schrijfster als voorlichtster optreedt met een zoozeer tegengesteld oordeel over hetzelfde werk. Ze doet er zoomin zichzelf, als het publiek en het tijdschrift, dat ze begunstigt met haar medewerking, een dienst mee, terwijl het publiek geen houvast meer heeft aan haar en zich misleid gevoelt. Want vroeg of laat komt zooiets uit en dan maakt ze een niet zeer ernstigen indruk.

Arnhem,

FRITS VAN RAALTE.

III.
Onnoodige Moord.

Wanneer ons werd vergund één blik te slaan in de onzichtbare wereld, met haar verhoudingen, vermogens en toestanden, dan zien wij voorgoed af van alle wraaknemingen en terechtstellingen hier op aard. Wij vernemen dan hoe in het geestenrijk de gestorven mensch komt te staan tegenover zijn hooger ik, tegenover den strengen rechter dien hij in zijn borst verborgen houdt, ware stem van God, wier innerlijke werkingen hij niet kan ontgaan.

De hel behoeft waarlijk geen plaats te zijn, maar is de toestand waarin het innerlijk zelf verplaatst wordt, staande in een heller schijn tegenover eigen en andere wezens, dan waarvan wij hier op aarde eenig denkbeeld hebben.

Welke korte genoegdoening is de wraak dezer vrouw, die om de eer van haar man te redden een ander mensch vermoordt. Nu reeds is het berouw ingetreden en drukt Mevrouw Caillaux haar spijt uit den Directeur van de Figaro te hebben gedood. Zij kwam te staan na bevrediging van een kortstondige wraakbehoefte, tegenover het tragische van dit plotseling weggerukte leven, dat, zelf temidden van aardschee waan gevangen, dit wereldsche hield voor het werkelijke. Welke hartstochten, welke lagere gevoelens kan de politiek opwekken, dat de eene mensch het intieme leven van den ander omverhaalt, hem zedelijk vermoordt, waarop geen aardsche rechtspraak schijnt te volgen. Voor de minste vergrijpen treedt de strafrechter tusschenbeiden en wij zien armen en behoeftigen in de gevangenis marcheeren, omdat zij zich vergrepen aan het goed van den rijken. Maar in zoo'n politieker, verwarringstoestand schijnt alles geoorloofd, en voor de steken die men elkaar zedelijk toebrengt, de scheldwoorden en aantijgingen, gerechtigd of niet, de moord die men begaat aan elkanders goeden naam, voor dit alles schijnt geen redres te bestaan.

De publieke opinie is op het oogenblik misschien meer begaan met het lot van Mevrouw Caillaux, de sympathie wendt zich vanzelve naar haar, omdat zij de eer heeft willen redden van haar man, maar zij trof niet alleen den schuldige, doch in hem zijn gezin, zijn onschuldige kinderen en familie.

Hoe noodeloos was dit alles, hoe schadelijk, hoeveel onrust brengend in het geheele land!

Ware het haar slechts vergund geweest één blik te slaan in dat andere leven, de straffende zou haar hand hebben teruggehouden. Het is geen vergeefsch woord: Mij komt de wrake toe, ik zal het vergelden, spreekt de Heer. Het is dat wij zoo groot gewicht hechten aan dit aardsche, dat wij onze daden achten van zoo groot belang! Indien wij een oogenblik denken aan het kortstondige van dit alles, dan zal het gevoel ons doordringen van den waan waarin wij leven. Het goddelijke zoeken is het ééne noodige, het goddelijke liefhebben in den mensch, in de natuur, in de kunst. Zichzelf vrijhouden van alle smetten, om niet dat goddelijk licht verdonkerd te zien, waarbij wij leven. Ja - het is een waar woord: wat baat het, of gij de geheele wereld gewint, en lijdt schade aan uwe ziel? Wat baat het deze arme vrouw dat zij een onvoorbereide naar dat andere leven zond, zoo plotseling, zoo gewelddadig, waar hij nu onverwacht en mogelijk ongedacht te staan komt voor zichtelven en den betreurenswaardigen waan doorziet waarin hij leefde.

Zoo wij haar kunnen helpen met onze gedachten van medelijden, met onze gebeden, wij doen dit gaarne, geloovend in de wereld der krachten, waarvan alle werkingen uitgaan. Het geloof in die onzichtbare wereld alléén, had haar kunnen terughouden de wetenschap der onvermijdelijkheid van alle gevolgen, het volkomen besef van het nuttelooze om onzen eigen rechter te zijn, terwijl wij een zoo hoogen onpartijdigen en rechtvaardigen rechter hebben in het eeuwige. Rechtvaardig, omdat Hij liefdevol is en alwetend.

En daar God, zelfs uit het kwade het goede kan doen geboren worden, zoo hopen wij dat het begin van berouw waarvan de ongelukkige sprak, zal overgaan in een zoeken naar hooger wetenschap, naar het licht dat deze nieuwe Bedeeling over de aarde verspreidt.

JOSEPHINE GIESE.

Noot red:

Ik ben zoo vrij er de geachte inzendster op attent te maken, dat deze ‘spijt over haar daad’, achterna door mevrouw Caillaux betuigd, allesbehalve een geloofwaardigen indruk maakt, wijl het bekend is dat elke misdadiger zeer goed weet hoe zulk een zóógenaamde ‘spijt’ hem als ‘verzachtende omstandigheid’ wordt aangerekend door de Justitie. Zeer zeker echter is het in het geval van mevrouw Caillaux - wier laffe moord algeméén, éénstemmig is afgekeurd - voor de hand liggend dat zij, ziende hoe hare mijn verkeerd sprong, zich nu achterna de allures geeft van ‘bel ouw-hebbend’ te zijn M.i. wordt er heden ten dage veel te weinig stilgestaan hij de slachtoffers, en veel te veel bij de zooge-

[p. 668]

naamd ‘beklagenswaardige’ misdadigers. Deze ‘ongelukkige vrouw’ was reeds de derde echtgenoote van den ex-minister Caillaux, (ik-zelve schreef onlangs abusievelijk de tweede, maar zij was reeds nummer drie), en het is overbekend dat zij haar huwelijk wist door te zetten ten koste der tweede vrouw, hare voorgangster, die zij, door de sluwste intrigues, wist te dwingen tot echtscheiding, wier leven zij als het ware brak, zoodat het dan ook juist de brieven uit dat tijdperk zijn waarvan zij de mogelijke openbaarmaking in de Figaro zòó uitermate vreesde dat zij er een verraderlijken moord om beging. Is zoo iemand nu heusch ‘eene ongelukkige vrouw’, dan wel eene verachtelijke, berekenende, gevoellooze intriguante?

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

IV.
Batavia, Maart 1914.

Geachte Redactrice,

In Uw Blad van 28 Januari 1914 No. 31 komt veen stuk voor van ‘S.I.-ër’, alsmede van A.M. uit Wonogiri naar aanleiding van onze causerie over de Sarikat Islam in Uw Blad van 5 November 1913 No. 19.

Volgens eerstgenoemde zou de ‘Sarikat Islam’ dan geen vereeniging zijn van apachen, leegloopers en inlanders van verdacht allooi, maar ieder weldenkend mensch zal het met ons eens zijn dat de feiten die bewering logenstraffen.

In de meeste plaatsen toch, waar afdeelingen van de ‘S.I.’ gevestigd zijn, over geheel Java van Besoeki tot Tangerang, hadden ongeregeldheden van leden dezer vereeniging tegen het Bestuur plaats; in December j.l. o.a. te Djember, bij welke gelegenheid een Europeesch employé van een Cultuur-onderneming het slachtoffer werd van, zooals S.I.-ër het welwillend gelieft te noemen - ‘de verpersoonlijking van een volksbeweging’. Maar nu die ‘volksbeweging’ tot doel heeft om ongewapende, dus geheel weerlooze Europeanen te slachten, zijn wij zoo vrij hier nogmaals te betoogen dat het een plicht der regeering is een dergelijke moordzuchtige bende door militaire macht in bedwang te houden en desnoods neer te schieten. - In elk beschaafd land dient de regeering er voor te waken dat weerlooze burgers het slachtoffer worden van een gewapende moordenaarsbende, en daar waar leden van de ‘S.I.’ met moord beginnen, is het duidelijk en zeer logisch dat de moordenaars moeten worden neergeschoten; christelijke beschaving heeft hier absoluut niets mede te maken. Gezag, orde en tucht dienen gehandhaafd te worden, en daarvoor is de militaire macht aangewezen, zoodra de politie - zooals o.a. te Djember is gebleken - daartoe niet bij machte is.

Wij betwijfelen het of na het gebeurde in het Djembersche het Kamerlid Dr. Scheurer nog de S.I.-beweging met vreugde zal begroeten, daar thans het bewijs is geleverd dat de Sarikat Islam wèl een vereeniging is voor het meerendeel uit schavuiten bestaande, al mogen er ook bij uitzondering eenige ontwikkelde leden zijn die een goed doel voor oogen hebben.

Dat verder een groot deel der inlandsche ambtenaren door de S.I.-bacil is geïnfecteerd, is een niet te loochenen feit; niemand zal ons toch kunnen wijsmaken dat deze ambtenaren niet geheel op de hoogte moeten zijn van het oproerig gedoe van een vereeniging waarvan zij lid zijn. Waarom werd het Bestuur niet steeds tijdig door de inlandsche ambtenaren ingelicht wanneer er in S.I.-kringen iets gaande was; waarom moest de assistent-resident van Djember spionnen uitzenden om een ontvangen mededeeling van een administrateur eener Cultuur-onderneming te doen controleenen? Op de inlandsche ambtenaren rustte de plicht den ass. resident te waarschuwen, maar ze durfden niet, omdat ze onder den invloed van de ‘S.I.’stonden: een groot deel der inlandsche ambtenaren is dus thans onbetrouwbaar; het feit alleen dat zij tegen het bevel in van den Gouverneur-generaal toch zich bij de ‘S.I.’ aansloten, moet reeds als een begin van verzet beschouwd worden.

Hierop vermeenen wij met nadruk te moeten wijzen; het verwijt van ‘S.I.-ër’ en ‘A.M.’ dat onze uitlatingen betreffende de ‘Sarikat Islam’ een gevolg zou zijn van vrees voor deze oproerige bende laat ons koud, ons doel is slechts het Nederlandsch publiek en de Volksvertegenwoordiging in te lichten, dat tot nu toe de Sarikat-Islam verzet heeft gepleegd tegen het Gezag, gepaard met moord, zooals door de feiten bewezen wordt en dat daarentegen afdoende maatregelen dienen opgenomen te worden, n'en déplaise de meening van ‘S.I.-ër’ dat wij behooren tot het genus van ‘uilen in doodsangst’ en tot het ras van ‘geregeneerde Hollanders’ zooals hij zich uitdrukt.

Aan ‘A.M.’ deelen wij mede dat wij absoluut in geen relatie staan of gestaan hebben tot de redacties van de ‘Telegraaf’ en het ‘Nieuws van den Dag voor N.-I.’ maar dat wij laatstgenoemd Blad alsmede het ‘Soerabayaasch Handelsblad’ en de ‘Nieuwe Soerabaya Courant.’ in onze causerie aanhaalden, omdat die organen een juist beeld geven van het oproerig gedoe van de ‘Sarikat Islam’. Maar indien, zooals ‘A.M.’ zegt, de ‘Oetoesan Hindia’ door de kalme en degelijke toon zoo gunstig áfsteekt bij de door ons aangehaalde dagbladen, dan blijkt hier weer voor de zooveelste maal uit dat theorie en praktijk zeer verschillende zaken zijn.

Theorie: rozengeur en maneschijn; praktijk: verzet tegen het Gezag, moord, dwingen van inlanders die geen lid der ‘S.I.’ willen worden, molesteeren van Chineezen, beheerders van S.I.- afdeelingen die met de kas der Vereeniging eclipseeren!!!

U, geachte redactrice, dankzeggende voor de opname dezer repliek,

Hoogachtend,

A..... Z.