De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Overzicht van de Week.

I.
Hulde aan ds. Cramer.

Er is hier ter stede een bazar met verloting op touw gezet, door eene ‘Vereeniging ter beperking van de Vivisectie’.

Beperking is m.i. altijd beter dan nietsdoen. Dus, ik-ook steun dit doel gaarne Maar met groote hoogachting en sympathie las ik het flinke woord door ds. Cramer (den Haag) gesproken bij gelegenheid der opening van bovenbedoelden bazar, gesproken voor de aanzienlijkste en rijkste ingezetenen van den

[p. 438]

Haag welke het comité vormden, - nevens het overige publiek:

Dr. J.A. Cramer, de 2e spreker, ontpopte zich als voorstander van algeheele afschaffing der vivisectie en daarom stelde hij het zoo op prijs, dat het beperkingscomité hem aan het woord liet.

Spr. hoofd- en eenig bezwaar is ethisch. Als christen verfoeit spr. de vivisectie. Genesis gaf ons heerschappij over de dieren om deze lief te hebben. Vivisectie is marteling. De moreele bezwaren tegen de vivisectie zijn nooit weerlegd. Spr. erkent, dat de vivisectie eenig nut bracht, maar daarom gaat het niet (de slavernij bracht ook nut aan), maar om de moreele schade aan het gemoed van hen, die vivisectie moeten toepassen. In den aanvang heeft men het onrecht nog niet zoo gevoeld. Het kwaad wordt meestal pas goed door zijn consequenties gezien. De publieke opinie begint haar meer en meer als kwaad te voelen.

Daarom is beperking onzinnig, een halfheid Ze kan niet halverwege ophouden. Vivisectie op menschen zou veel gauwer tot het doel leiden, waarom doet men dat niet? Omdat de mensch is een schepsel Gods. Welnu, zegt spr., het dier is dat ook. En daarom protesteert hij tegen het in naam der wetenschap martelen van dieren, die zich niet verweren kunnen

In zake vivisectie wees spr. er nog op, hoe verschillend de menschen en de dieren op dezelfde middelen reageeren. Tenslotte moet de vivisectie dus toch op den mensch worden toegepast, zal men volledige zekerheid krijgen.

De vivisectie zet de wetenschap terug, houdt haar in banden. Spr. vertelde van zijn ervaringen op het congres van dezen zomer, waar hij krasse staaltjes hoorde en zag van twijfel aan het nut der inenting, enz.; wees op de vele sera, en welk dierenlijden deze vertegenwoordigen; zette uiteen, hoe ook in medische kringen de afkeer tegen en de twijfel aan de vivisectie toenemen. Het bewustzijn ontwaakt steeds meer, dat wetenschappelijk en menschelijk gevoel devivisectie verbieden.

Het moet mij met dank van het hart, dat deze evangelie-dienaar toont een waarachtig christelijk standpunt in te nemen ten opzichte van de plichten van den mensch aan het dier. Juist den orthodoxen wordt - met recht helaas - hunne groote onverschilligheid jegens de dieren veelal verweten, en, waar zij die onverschilligheid gronden op den bijbel: ‘God heeft den mensch macht gegeven over de dieren’, is dit een schandelijke onwaarheid m.i. Daarom vind ik het eerlijk, en waarachtig-christelijk in ds. Cramer, dat hij in deze zaak zoo flink en onomwonden kleur bekent als Christen, en voor niet-geloovigen wijs ik bovendien nog met nadruk op het slot van zijn rede inzake het zeer twijfelachtig nut der vivisectie.

Ik vind deze rede, op die plaats, van ds. Cramer een manlijke en achtenswaardige daad, waardig een evangelie-dienaar in den rechten zin des woords.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

II.
Een bevestiging mijner woorden.

In de laatste Lelie schreef ik een stukje ‘Iets naar aanleiding van Kerstmis’ (ook eene geloofsbelijdenis), en maakte daarin o.a. de opmerking hoe er zooveel wordt geleden op Kerst-avond, waarbij zij, die maar steeds spreken van: ‘Vrede op aarde’, niet willen stilstaan gemakshalve. Ik herinnerde toen aan de helaas zoo ware beschrijving in het onlangs verschenen boek: Van Rood tot Zwart betreffende een Kerst-avond in een der Haagsche achterbuurten, en ik vroeg dengenen, die maar steeds zeggen ‘God is liefde’: Staat ge dan nooit eens stil bij al zulke vreeselijkheden, gij, die, warmgekleed, opgaat naar een verwarmd kerkgebouw, staat ge er nooit eens bij stil hoevele zulke droeve Kerst-avonden rondom U gesleten worden in de werkelijkheid? Als een treurige bevestiging van deze mijne woorden lees ik thans in een courant een uit het N.v.N. overgenomen verhaal, van een tooneel dat een der redactie-leden-zelf heeft aanschouwd, en dat hij, naar zijn eigen verklaring, slechts sober weergeeft:

Heerlijke samenleving! Het ‘N.v.N.’ geeft een, naar het zelf zegt, ‘sober’ verhaal van een stuk ellende dat een der redaktie-leden heeft aanschouwd. Het blad schrift:

‘In de Keizerstraat 11, op de eerste verdieping, woont een vrouw, die haar zes kinderen volkomen verwaarloosd. Wij hadden bij geruchte van het geval gehoord en hebben vanmorgen de kamer bezocht. Wat wij hoorden en zagen, was niet minder dan walgingswekkend.

De vrouw komt, naar de buren ons vertelden, slechts zeer zelden thuis. Haar man zit wegens heling voor een half jaar in de gevangenis. Hij was los werkman in de bouwvakken; zij woonden

[p. 439]

in de Jordaan en de vrouw paste goed op, al was zij niet één van de propersten. Toen haar man de gevangenis inging, is het anders geworden. Zij woont nu sedert tien weken in de Keizerstraat en al dien tijd laat zij zich aan de kinderen in het minst niet gelegen liggen. De kinderen, 3 jongens en 3 meisjes, het oudste 11 jaar, het jongste 7 maanden, verkeeren in een afschuwelijken staat van vervuiling en liggen naast elkaar op vodden en lompen zich te wentelen in hun uitwerpselen. Er is in de kamer een stank, die ons het onmogelijk maakte er langer dan een minuut te blijven. Den weinigen inboedel, dien zij nog had, heeft de vrouw voor eenige weken verkocht.

Zij is thans den slechten weg op en komt van tijd tot tijd met den een of anderen man thuis. De kinderen blijven dan ook op de kamer. Dikwijls blijft zij gansche nachten weg, of zij komt zwaar beschonken thuis, en laat zich dan in een hok vallen, dat men bedstee noemt.

De vader van het gezin is voor een klein vergrijp - zeer waarschijnlijk ook uit nood bedreven - in de gevangenis, en ziehier de gevolgen!

Waarlijk, de maatschappij zit wel aardig in elkaar! En, laat 't voor ons vaststaan: hier werd nog slechts een tipje van den sluier gelicht.

Ik behoef U niet erop te wijzen dat deze ellende inderdaad één staaltje slechts is uit tallooze toestanden van dien aard, gansch de wereld dóór. Heb ik dan geen gelijk lezers, wanneer ik zeg: Voor ons menschelijk oog is God geen God van liefde maar is Hij een Raadsel.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.