De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

‘Het wordt nacht.’

Zoo luiden de laatste regels van de Genestet's zoo bekend Nieuwjaarslied: ‘Ontsteekt de lampen; het wordt nacht.’

Voor ons allemaal wordt het nacht. Vroeg of laat, nacht wordt het voor ons allemaal. Juist deze laatste dagen des jaars hebben 't ons weer zoo droevig geleerd hoe gauw en onverwacht het nacht worden kan, òòk voor de meest-gezonde, 't minst-aan-den-dood-denkende, jonge menschen.

En dan?

Gelukkig zij die voor zichzelf een zekerheid bezitten omtrent het Hierna en hoe dat zijn zal. Maar er zijn er ook, velen zijn er, die deze zekerheid niet bezitten, die twijfelen, of die zelfs méénen te weten dat er niets is, niets dan de vernietiging.

Tot die allen, tot hen die wèl gelooven in een Hiernamaals, in een voortbestaan, in wat dan ook van dien aard, zoowel als tot hen die dit niet doen, die afwachten in onzekerheid, of ook die aannemen dat met dit aardsche leven alles uit is, tot allen zonder onderscheid zou ik 't zelfde willen zeggen: Och geef, zoolang ge nog hier beneden rondwandelt, wat liefde, wat levensvreugde; hetzij dan dat ge dit doet om Uw geloofs wille, hetzij dat het U-zelve is eene behoefte des harten, in beide gevallen zult ge U-zelven zoo veel bevredigder, zoo veel gelukkiger gevoelen, dan wanneer ge egoïst en koud slechts voortleeft om en ten voordeele van Uw eigen kleine ik - dat zoo heel gauw niet meer zal bestaan. -

Er is zooveel ellende om ons heen, ellende van allerlei aard, die geen onzer kan lenigen, die òòk niet wordt gelenigd door vereenigingen, noch door bonden, noch door wat ook van dergelijken aard, hoe goed ook bedoeld. Tegenover al zulke ellende staan we machteloos, absoluut machteloos. Maar, wat we wel kunnen, dat is ieder in eigen kring en in eigen omgeving wat vroolijkheid, wat vriendelijkheid, wat blijdschap verspreiden... en daardoor zijn onszelven en onze omgeving ten zegen. Hetzij dan dat ge uwe dienstboden of dienstbode het gezellig maakt, hetzij dat ge minderbedeelden dan gij-zelve opzoekt en hunnen nood lenigt, hetzij dat ge door eigen leven en werken om U heen verspreidt een lichtje, een zonnestraal, altijd, op de eene of de andere wijze, kunt ge goed doen - als ge maar wilt, als ge maar een oogenblik U verplaatst in het lot Uwer naasten, mensch en dier beide.

Er zijn menschen die aan het eind van elk jaar hun levensrekening opmaken, zich dan afvragen: waarin kwam ik te kort, en waarin handelde ik goed. Zonder twijfel is zulk een zelf-onderzoek aanbevelenswaardig. Indien het echter maar niet leidt tot zelfverblinding, tot de zoo dikwijls gehoorde eigengerechtige uitspraak: ‘Ik doe mijn plicht zoo goed als ik kan’. Als ik die uitspraak hoor, dan denk ik aan wat ik onlangs las in het Toekomstig Leven van de hand van mevrouw van Rees - van Nauta Lemke. Eene aldus steeds met hare ‘plichten’ vervuld

[p. 436]

geweest-zijnde vrouw lag op sterven. Zij was bij kennis, maar nochtans zeer onrustig, en ze voelde en tastte steeds met hare handen om zich heen, en zuchtte dan angstig:

‘Ik kan ze niet vinden.’

‘Wat kunt ge niet vinden?’ - vroeg haar man. -

‘Mijne werken der liefde’, - antwoordde ze.

‘Ik zie Jezus op de wateren zweven, en hij vraagt mij naar mijne werken der liefde. - Maar ik kan ze niet vinden.’ -

Zouden er niet velen onzer aldus rondwandelen, die o zoo trouw hunne plichten nakomen, maar die nochtans nimmer gevoelen een ingeboren behoefte aan liefde-geven en liefde-verspreiden, en wier zelfvermeende deugdzaamheid daarom ten slotte niets anders is dan koude zelfgenoegzaamheid?

Dezer dagen was ik in een confiserie getuige van een voorval dat mij zoo pijnlijk aandeed. - Twee van die kleine hulst-verkoopende dreumesjes, die de Kerstdagen doen opduiken in onze groote steden, stonden te gluren naar al het uitgestalde moois, en tegelijk boden ze den voorbijgangers hunne takjes hulst van 5 ct. te koop aan. Zelve had ik hun, mijne gewoonte getrouw, iets van chocolade gegeven, en, terwijl ik in den winkel bezig was dit te betalen, verlustigde ik mij aan de verzaligde gezichtjes waarmee het tweetal dit lekkers opsmulde. Maar eene klant ging uit de confiserie, eene jonge moeder, die ik voor mijne ooges haren eigen kleinen vent, van vijf à, zes jaar, juist zulk een dreumes als die arme kereltjes daarbuiten, had zien volstoppen letterlijk met lekkers. Tot slot kreeg hij nog een grooten zak, te groot haast voor zijn kleine vingers, in zijn begeerige handjes, de winkel-juffrouw duwde hem nog een extra flikje in zijn graag mondje, mama knikte haar daarop genadig toe, bestelde hem, welopgevoed, te bedanken, en stoof toen buiten tegen de twee kleine dreumessen op, die, haastig hunne chocolade in hun hulst-mandjes duwend, haar hoopvol hunne koopwaar aanboden. Ruw en onvriendelijk echter stootte ze hen op zij, zonder woord noch blik, als waren ze melaatsch. Met haar eigen schattigen, goedgekleeden, met lekkers-beladen kleinen jongen aan de hand ging ze aldus deze bleekneuzige stakkers, wreed en koud, voorbij. -

En ik dacht ineens aan het bovenstaande verhaal van mevrouw van Rees uit het Toekomstig Leven. En ik vroeg mij af: Zou deze vrouw, die misschien lid is van allerlei nuttige instellingen, zou zij weten wat werken der liefde zijn, en, als het ook voor háár ‘nacht’ wordt straks, zal ook zij dan niet vergeefs daarnaar zoeken wellicht? -

In de Veenestraat, voor de bakkerij van Lensvelt Nicola, stond een dito hulst-ventje. Juist toen ik voorbijging duwde hij zijn mandje een paar niet bijzonder-rijk uitziende jongelui onder den neus. ‘Wel ja - kom-aan’, - hoorde ik een hunner goedig zeggen: ‘Waarom niet?’ En hij en zijn vrienden kochten allen bij den kleinen koopman, glimlachend, toeschietelijk. -

Het waren misschien geen ‘goede,’ geen ‘brave’ jongelui. Maar op dat oogenblik verrichtten zij stellig impulsief een goedhartige daad, een ‘werk van liefde’.

Dat is het wat ik bedoel indien ik U zeg: Geef liefde, verspreidt liefde. - Ik bedoel daarmee geenszins dat ge moet trachten den hemel te verdienen door goede werken; ik bedoel dat ge voor U-zelven zoo veel vroolijker en gelukkiger zult zijn als ge denkt aan anderen, aan al die velen, velen, die het anders, minder, ongelukkiger hebben op aarde dan gij.

Want, het zijn niet alleen de armen die ik op het oog heb.

Er is zoo veel ongeluk, zoo veel eenzaamheid, zoo veel levensleed. -

En, er zijn zoovele egoïste, koude, hartelooze menschen, die nooit stilstaan bij dat alles, die enkel en alleen denken aan eigen zorgen van eigen lieve ik.

Meent ge echter dat zulke egoïste, koude, hartelooze menschen gelukkig zijn, gelukkig met al hun rijkdom, gezondheid, eer en aanzien, wat niet al misschien hun deel is! - Neen, duizendmaal neen, want, niets laat onbevredigder, en maakt gauwer blasé, dan dergelijk alleen-voor-eigen-ik leven.

Ik weet dat zij, die mij niet persoonlijk kennen, mij dikwijls houden, door mijn de waarheid onverbiddelijk durven zeggen en schrijven, voor verbitterd, scherp, zuur, wat niet al. Maar ik weet ook hoe zij, die dit wel doen, van mij getuigen kunnen uit eigen ervaring en aanschouwen, hoe ik integendeel wat mijn persoon en leven betreft veel vroolijker, opgewekter, blijer, levenslustiger ben dan de meeste menschen rondom mij, met veel meer geld en een veel betere gezondheid dan ik bezit. En, hoe ik met geen van die allen zou willen ruilen.

Welnu, weet ge hoe dat komt? Omdat er zoo ontzettend veel is dat ik liefheb, liefheb onder de menschen en onder de dieren, liefheb

[p. 437]

om deze reden of om die, uit medelijden of uit dankbaarheid, uit vriendschap of uit zielsverwantschap, maar, liefheb in elk geval met een warm, warm hart. Weet ge wat iemand, die voor mij werkt nu en dan, en die wij met St. Nicolaas iets gaven, tot ons zeide:

‘Maar dat behoeft immers heelemaal niet; daarop heeft iemand als ik, die maar tijdelijk en toevallig bij U is, geen recht.’

Inderdaad, volgens ‘recht’ behoefde ik haar geenszins iets te geven. Maar 't geven was voor mij een plezier, een genot. En ik geloof, dat ze dat wel gevoeld heeft óók. - Denk niet dat ik mij wil verhoovaardigen hierop. Als er iets is wat ik erfde van, en dank aan mijne moeder, dan is het zeker deze ingeboren eigenschap, die het geven en schenken aan minderbedeelden mij een genot doet zijn en geen verplichting. Nooit heb ik iemand gekend die in dit opzicht edeler, fijngevoeliger en vriendelijker aard bezat dan zij, en, zoo dikwijls zij ook werd bedrogen, zoo dikwijls ook gaf zij hetzelfde blijmoedig-gelukkige antwoord: ‘Ik doe 't immers ook niet om er dank voor te hebben, maar omdat ik 't nu eenmaal niet laten kan wat mee te geven.’

Maar, nog eens, liefde-verspreiden zit 'm niet alleen in het schenken van kleine of groote weldaden. 't Zit m.i. voor en boven alles in onze eigen stemming, daarin, dat we in staat zijn ons te verplaatsen in het lief en het leed van een ander, er voor mee te voelen, er ons in te verdiepen, er ons eigen verdriet of eigene zorgen voor ter zijde te stellen. Mij zeide eens een groote dierenvriend: Och wat zijn de menschen, die zelfs geen hond of kat of vogel willen verzorgen, toch arm, arm!

En ik zeg het hem van harte na. - En daarom roep ik het U allen toe bij het einde van dit jaar, en bij den aanvang van een nieuw: Het wordt nacht, wie weet hoe gauw reeds, ook voor U; zorg daarom dat gij nog wat geniet van Uw leven eer het te laat is, geniet door liefde-geven. Want, geloof me, al zijt ge nog zoo rijk, of nog zoo gezond, of nog zoo voornaam, toch zijt ge arm, beklagenswaardig-arm, als ge niets van Uw leven weet te maken voor anderen, als er niets van U uitgaat dat anderen liefde geeft en liefde brengt.

Het wordt nacht. Onherroepelijk! Uw aardsche schatten, Uw aardsche voornaamheid, ge kunt ze niet meenemen in Uw graf. Gij moet ze achterlaten of ge wilt of niet. - Uw liefdewerken echter?

Misschien zult gij ze - als de vrouw uit het verhaal van mevr. van Rees - tevergeefs zoeken, misschien óók zullen ze U niet baten voor een Hiernamaals dat wellicht gansch niet bestaat. -

Wat nood! - Zij hebben U in elk geval gebaat in dit aardsche leven. Zij hebben U-zelven rijk, gelukkig, levenslustig gemaakt. - Zij hebben U heengeholpen over eigen kleine zorgen en verdrietelijkheden, en zij hebben vele, vele anderen de lasten en de moeielijkheden des levens lichter gemaakt.

O, in dat opzicht óók spreek ik uit eigen ondervinding. Ik ben zoo dankbaar, zoo mateloos dankbaar aan al degenen die zoo dikwijls iets doen om mijn eigen leven vriendelijk en zonnig te maken, een bloem, een geschenk, een brief, een groet, wat niet al, dat soms zoo gering schijnt misschien, maar dat zoo onverwachts komt, spontaan, zonder bijbedoeling, uit een lieve, hartelijke impulsie. Indien al die menschen, mij-persoonlijk-onbekenden dikwijls, eens wisten hoe gelukkig ze me maken daardoor, hoe ik mij aan hen dankbaar verplicht voel! Het is niet de gave als zoodanig, het is de zonnestraal die valt op ons pad, waardoor wij ineens alles zoo helder en lichter zien, dat zooeven mistig scheen en donker.

- - We zijn in de donkere dagen voor Kerstmis geweest, en ik heb juist dit jaar zoo veel, veel droevigs gehoord en gezien om me heen, en tegelijkertijd zoo veel, veel liefde en vriendschap ondervonden in eigen leven. En daarom zou ik, onder den indruk van dat alles, 't U allen willen toeroepen: Het wordt nacht; maak dan van den dag, die nog is 't mooiste wat ge ervan kunt maken, 't mooiste voor U-zelven, dóór te zijn iets moois in 't leven van een ander. -

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.