De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Gedachtenwisselingen.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).

I.

Geachte Freule!

Het zij mij vergund, eenige beschouwingen tegenover de Uwe te plaatsen, aangaande den hoogstaanden enkeling tegenover de massa. Zeker, ik stem toe: de massa als zoodanig is laagstaand, dom, wreed, enz: zij was zulks, doch zal hoop ik niet zóó blijven.

Geloof? Zooals men wil. Welnu waarom ook niet? Ik geloof, ik heb vertrouwen in den vooruitgang van den mensch; in het ‘steeds hooger’ van het geheel der menschheid. Gelijk Nietzsche geloofde in den komst van den Uebermensch, Multatuli geloofde in de zegenpraal van zijn zaak, Ibsen in de Waarheid, Spinoza in de Rede, enz. zoo ook heb ik vertrouwen in de toekomst van de menschheid. Er is vooruitgang, ook wat de massa betreft, waar te nemen.

Wanneer wij den primitieven mensch vergelijken met dien van nu, dan zal men, hoe dan ook, vooruitgang moeten constateeren, al stem ik toe dat... ach in het No van 1 Sept. l.l. zei ik reeds wat ik dien aangaande te zeggen had. En toch, de individuen, welke de massa van heden vormen, zijn wèèr van een geheel ander gehalte dan die van weleer.

* ^* *

Die massa is in staat dingen te doen, welke ieder afzonderlijk achterwege zou laten. Het schijnt dat ongunstige personen gemakkelijk de massa beïnfluenceeren kunnen, terwijl anderzijds toch ook niet ontkend kan worden, dat het voorbeeld van hoogstaande enkelingen, de massa tot edele daden kan doen ontvlammen.¹⁾

Eigenaardig is ook, dat de massa als zoodanig altijd met wantrouwen en achterdocht is bezield tegenover hoogstaande enkelingen. Iets wat ik vermeen dat hoofdzakelijk hierin zijn oorsprong heeft, dat die massa het streven dezer laatsten niet begrijpt.²⁾

Edelmoedigheid, onbaatzuchtigheid, het zich geven voor een ideaal, zonder zicht- of tastbare belooning in welken vorm dan ook, dat kan zij maar zoo niet accepteeren. Dit behoeft tijd, voor en aleer de massa kan begrijpen, dat er waarlijk zulke menschen zijn of waren.

De hoogstaande enkeling is meestal geen kind van zijn tijd. Hij is meest een te vroeg geborene. Hij leeft voor het nageslacht.

* _* *

Hoe komt het nu, dat de massa zòò is als in het begin geteekend? Een aantal factoren zijn hiervan de oorzaak. Doch v.n. deze, dat men haar met alle mogelijke middelen stelselmatig ‘er onder’ houdt. Men houdt haar dom, men biologeert haar op alle mogelijke manieren; voedt haar met allerlei frasen en leugens; met spookbeelden welke haar met vrees vervullen.

En dan die hongerzweep! In èèn woord, vanaf de wieg tot aan het graf is die massa de speelbal van enkele sluwen en machtigen. Nooit of zeer zelden geeft zij uitvoering aan wat zij zelve voelt of denkt.

1) Men leze ‘De menigte als misdadigster’ van Sichele.

2) Zie Nietzsche's ‘Alzoo sprak Zarathustra’ Voorrede.

[p. 301]

Moet dit zoo blijven? In ons aller belang - neen. -

Wij behoeven de massa niet te vleien, doch evenmin is het noodig haar te vertrappen of te negeeren. 't Is waar, die massa voelt niet wat hoogstaande enkelingen gevoelen. Zij voelt zich, zoo zij in haar stoffelijke behoeften kan voorzien, zoo zij haar pleiziertjes kan waarnemen, recht behaag'lijk.... en is veelal geneigd te spotten met het streven van zulke ‘dwazen’. In geval een deel dier massa gebrek lijdt, dan zal haar v.n. streven er op gericht wezen, het kost wat 't kost in haar behoeften te voorzien.

Al wat daar buiten ligt laat haar veelal koud. Het ergste dus, wat men haar verwijten kan is, en dat is niet gering te schatten - gebrek aan hart, karakter, gevoel en vooral aan zelfstandigheid.

De wil om te volharden in het bestaande, onwil om zich ‘de kop te breken’, zich moei te maken over dingen die toch niets geven eenerzijds; vrees voor het dagelijksch bestaan, zorg voor eigen welvaren, de voortdurende angst voor de hongerzweep, nog eens, dat zijn de v.n. oorzaken van het lage peil.

En dit zijn m.i. ook de v.n. factoren welke een gezonde groei ook dier massa belemmeren.

Negeeren wij nu die massa dan is er groote kans dat zij blijft zooals zij is en dat is tot aller nadeel. Niet vleien, niet vertrappen, doch haar prikkelen tot verzet tegen menschonteerende toestanden, waaronder zij leeft, hetzij door ‘te veel of te weinig’.

Wij dienen haar te wijzen op de hooge roeping ‘mensch te zijn’; haar te bezielen met, haar te doen gevoelen voor hoogere idealen.

Wij hebben haar te beduiden, dat er nog iets anders, iets hoogers is, dan zinsgenot, dan op te gaan in de gebruikelijke pleiziertjes van den dag. Wij hebben haar er op te wijzen dat het menschonteerend is, om in krotten en stegen te moeten verblijven.

Dat het menschonwaardig is, zich te voeden met wat afval van anderen. Dat het menschonwaardig is op stoffelijk, geestelijk en zedelijk gebied zich met het minderwaardige te vergenoegen. Wij hebben haar er op te wijzen, dat ook voor haar alles dààr is; dat zij medegerechtigd is tot aanzitten aan des levensdisch. Wij moeten het geloof in eigen recht bij haar opwekken; wakker schudden, verstoren haar vadsige rust.^*)

Zij moet weten dat zij aanspraak heeft het leven te leven. Die massa moet als zoodanig uit elkaar worden gejaagd.

Die massa bestaat uit individuen.

Aan ons de taak het peil derzelve omhoog te voeren. 't Kan niet worden ontkend dat dit een voordeeligen invloed op allen moet hebben. En wie weet of er niet onder die massa hier en daar edele, hoogere naturen schuilen, die dan te voorschijn zullen treden, welke anders, indien wij haar links lieten liggen, verstikken zouden in de alledaagsche sleur. Zeker, deze zouden toch wel te voorschijn zijn gekomen. Ik weet dit wel. Doch de vraag: ‘Waar blijven toch de knappe kinderen^*)?’ heeft nog altijd recht van bestaan. Zij verstikken in de massa, omdat de omstandigheden waaronder wij allen leven zoo ongunstig zijn. Stel daartegenover een massa die economisch onafhankelijk is, en gij zult zien dat dààrmee de v.n. voorwaarde van groei, òòk voor de hoogere, edele naturen gevonden is.

* ^* *

Elk samenzijn van menschen bestaat uit de som harer individuen welke haar vormen. Noem dit samenleving, maatschappij, groepeering, gemeenschap, hoe dan ook, deze zal ten alle tijden juist zóó zijn als de som harer leden.

Naarmate deze een hooger peil bereikt hebben, naar die mate ook zal zich dat samenzijn kenmerken. Wanneer wij nu zonder meer de massa negeeren dan is het veelal onze schuld wanneer wij daarvan de wrange vruchten plukken.

Nog eens, wie zegt ons dat er onder deze massa niet hoogstaande enkelingen zich bevinden, die bij een weinig betere omstandigheden zich naar hun aard zouden hebben kunnen ontwikkelen?

Neen, nogmaals neen, wij hebben die massa om te vormen tot hoogstaande enkelingen. En dit niet uit liefde, uit nederbuigende, zoetsappige menschenmin, doch uit welbegrepen eigenbelang. Die massa zal anders zijn het struikelblok waarover zij die naar vooruit en omhoog streven zullen vallen.

* ^* *

Wij gaan tot de massa en trachten haar te bezielen, te doen voelen voor het hoogere, het schoone, dat gelegen is in het vervullen van haar roeping. Wij wenschen de belemmeringen uit den weg te ruimen op geestelijk, maatschappelijk en elk ander gebied; alles wat den groei belemmeren kan moet uit ons midden worden verwijderd. Wij brengen de massa, die ‘slechtweggekomenen’ geen blijde boodschap gelijk weleer de Christenen beweerden te doen, met hun verwijzen naar het ‘hiernamaals paradijs’. Neen, wij brengen haar de menschonteerende toestanden onder het oog: wij brengen ontevredenheid met het bestaande: opstand tegen het menschverlagende waaronder zij leeft. Wij brengen of trachten althans te brengen de zucht naar hooger, het steeds hooger, de zucht ‘zichzelf te zijn’. De zucht om als vrije, gelijkwaardige menschen met en naast elkander de aarde te bewonen: als even-gerechtigde. Wij willen een toestand scheppen waarin noch meesters ter eener noch slaven ter anderer zijde gevonden wordt. Zie dit is het wat wij bevorderen willen.

Zoo wenschen wij de massa, die breede laag van ‘onterfden op elk gebied’ omhoog te voeren en eigenwaarde aan te kweeken. Zoo zal die massa, hooger stijgende, niet meer zijn zooals zij heden is - doch zijn een verzameling van wezens die in volle mate de aanspraak mogen doen gelden op den naam van mensch.

Zoo zal de afstand, de reuzenafstand, die de hoogstaande enkeling - Brand, Dr. Stokman e.a. - van de massa scheidt, kleiner en kleiner worden. Zoo zal er wederzijdsche waardeering kunnen

*) Zie ‘De geest van den opstand, Hoog boven de laagste’, bij J.G. Schipperus, Rotterdam.

*) Ideeen Multatuli.

[p. 302]

komen omdat zij elkander hebben leeren begrijpen en verstaan.

Daaraan te arbeiden lijkt ons de schoonste taak.

B. DAMME.

II.
D.B.

Mijn dank voor Uw instemmende woorden. Op 't oogenblik wordt er voor 't onderwerp ‘liefde’ zooveel ruimte gevraagd en 't vraagstuk zoo geheel anders behandeld dan ik 't zie, dat ik 't niet het geschikte oogenblik vind om er nu verder op in te gaan. Ònze beurt komt ook nog wel eens en hoop ik dan wellicht nog eens met u samen ònze zienswijze te verdedigen.

‘EEN RUIMDENKENDE’.

III.
Een opmerking naar aanleiding van het artikel ‘Actualiteiten’ van den neer A.J. Servaas van Rooyen, voorkomend in No. 6 van dit blad (d.d. 6 Augustus 1913).

Inderdaad schrijft art. 28 der Successiewet beëediging voor eener aangifte en wel binnen één maand na de indiening der successie-memorie.

Bij niet-voldoening aan dit voorschrift wordt door den nalatige voor iedere week verzuim een boete verbeurd van f 25. -

Bevatte de wet omtrent dit punt geen nadere regeling, dan zou zij zeer zeker ‘hardvochtig’ genoemd kunnen worden.

Gelukkig echter komen in die wet ook meerdere artikelen omtrent de eedsaflegging voor, o.a.

Art. 32, luidende:

Ingeval van ziekte, afwezigheid buiten het Rijk of andere wettige reden van verhindering, kan de eed, met toelating van den Minister van Financiën krachtens een bijzondere volmacht worden afgegled voor den kantonrechter ter keuze van den lasthebber.

Dezen weg had m.i. in het door den Heer Van Rooyen besproken geval moeten worden gevolgd. Hooge kosten zijn hieraan geenszins verbonden.

Een eenvoudig rekest aan den Minister, een simpele volmacht en een geneeskundige verklaring, inhoudende, dat de betrokken persoon tengevolge van ziekte niet in staat is zich naar het Kantongerecht te begeven, zie hier alles wat wordt vereischt.

De kosten beloopen eenige guldens en hiervoor behoefde bedoelde dame zich toch niet aan levensgevaar bloot te stellen

Het gewraakte artikel lijkt mij, althans voor leeken, ‘hardvochtiger’ dan de wet.

C.H.W. MEIJER,

cand. Notaris.