De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Gedachtenwisseling.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)

Geachte redactrice,

Om te verifieeren mijne bespreking van het boek van Liguori in mijne opstellen: ‘Natuur en conventie’, en ‘Nog eens Natuur en conventie’ zond ik daarvan de revisies aan Dr. W. Zuidema, die daarna zijne bedenkingen tegen mijne stellingen op schrift stelde. Namens hem verzoek ik u beleefd die onder uw rubriek: ‘Ged. wisseling’ te willen plaatsen. Ik heb enkele punten nader toegelicht.

Hoogachtend

Uw. Dw.

A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.

's Gravenhage, 24 October 1913.

Geachte Heer!

Veroorloof mij eenigszins met u van gevoelen te verschillen.

1^o. De veelwijverij ligt niet in de natuur. Zij is bij verreweg de meeste volken onbekend. Er worden even veel jongens als meisjes geboren; maar daar de vrouwen niet ten oorlog trekken, niet drinken, niet rooken, geen gevaarlijk werk doen; en door den vooruitgang der geneeskunde en de verbreiding der gezondheidsleer de sterfgevallen in het kraambed steeds afnemen, bereiken zij in veel grooter aantal dan de mannen een hoogen leeftijd en vindt de volkstelling ze dus altijd talrijker. In het O.T. is de veelwijverij alleen vorstenweelde of redmiddel bij onvruchtbaarheid der eerste vrouw. Mohammed heeft haar tot regel verheven, omdat in zijn stelsel verreweg de meeste mannen sneuvelen vóór zij bij ééne vrouw een voldoend getal kinderen kunnen verwekt hebben om het volk in stand te houden.

2^o De paardrift is ook niet onweêrstaanbaar: Als men maar niet drinkt, niet te veel eet, niet te veel stilzit, niet bang is voor koud baden en geen vuile boeken leest. Nu weet ik wel, dat het ‘fatsoen’ velen tot stilzitten dwingt en voor bijna alle vrouwen het baden onmogelijk maakt; maar dit bewijst alleen, wat wij buitendien reeds wisten: dat de gymnastiek onder de verplichte leervakken moet worden opgenomen, en overal, waar ook maar één geneesheer het wenschelijk acht, een bad-inrichting met een mannen- en vrouwenafdeeling aangelegd. Uw eigen beroep op Noorsche zeden bewijst, dat die onweêrstaanbaarheid niet bestaat; en gij hadt het Noordhollandsche queesten en het Friesche nachtvryen¹⁾ evengoed kunnen

1) Het ‘queesten’, enz. was mij voor ons land ook zeer goed bekend. Trouwens Schotel-Rogge, - zelfs met eene afbeelding - geeft alles op dit gebied (Noot an A.J.S v.R.)

[p. 282]

aanvoeren. Daarbij gebeurde nooit iets tegen het 7de gebod. Hoe kwam dat? Er werd niet bij gedronken; men las geen romans; en men had geleerd God voor oogen te houden - wel te weten God zelf, geen priester, die zich aanmatigt op Gods rechterstoel te zitten!

3^o. Hysterie is dan ook niet het gevolg van onthouding, maar van een met haar onvereenigbare levenswijze - zie boven: fatsoen. De meisjes, die dezen zomer aan den zwemwedstrijd hier hebben deelgenomen, zullen (zoo ze niet geheel van gewoonten veranderen) er geen last van krijgen, al blijven ze ongehuwd - wat echter zeer jammer zou zijn wegens haar bijzondere geschiktheid om gezonde kinderen te krijgen en om ze verstandig op te voeden.

4^o. De plaats in Lucelle is verkeerd verklaard, door niet te letten op de destijdsche inrichting van het tooneel. Er was (zie de plaat bij Wybrands) aan weerszijden een deur, met een tralievenstertje voorzien, omdat zij al naar omstandigheden een huis-, kamer- of kerkerdeur moest voorstellen. In dit geval verbeeldt een van beiden den toegang tot Lucelle's kamer. Zij en Ascagnes gaan daar binnen; en nu komt de vader, vindt de deur gesloten, en ziet door 't venstertje. Tesselschade heeft dan ook niet om dit tooneel en evenmin om andere ‘houwbollicheyden’ gelachen; zij heeft ze hoogstens verdragen (en zeker méér verdragen dan thans een vrouw als zij zou doen); Brederoo roept haar goedwilligheid in om ze hem te vergeven - zie Toeeygeninge.

5^o. Gij spot met de ‘huwelijkskeuring’; zou 't niet beter zijn een ander middel tot uitroeiing van erfelijke ziekten aan te geven? En als dat u niet mogelijk is, dit te aanvaarden als in elk geval noodzakelijk kwaad?

6^o. Met uw strijd tegen het biechtstelsel der Jezuïeten stemt gewis ieder weldenkende in. Maar gij levert alleen bewijzen tegen dat stelsel, niet eens tegen het celibaat. Waarom sticht dit geen kwaad in de oud-katholieke kerk? Natuurlijk allereerst, omdat zij haren priester geen wereldsche voordeelen aanbiedt; en dus niemand haar priester wordt, zonder zelf overtuigd te zijn van zijne heilige roeping; maar dan ook, omdat de oud-katholieke biechtvader geen vuile vragen heeft te stellen en dus ook niet over vuile zaken te denken. Laat staan dan, dat gij iets bewijzen zoudt tegen de christelijke of ‘overgeleverde’ zedeleer. Tegen de Juffrouw Laps-zedelijkheid, zeker; maar die is evengoed als de Jezuïetische, een spotbeeld van de christelijke of gezond opgevatte ‘overgeleverde’.

Zonder gebondenheid van éénen man aan ééne vrouw - gelijke gebondenheid van beiden natuurlijk! - is er geen huisgezin, dus geen opvoeding, en weldra geen beschaving en geen menschelijkheid. Zie de Turken.

Uw dw.

W. ZUIDEMA.

Toelichtingen van A.J. Servaas van Rooyen:

1^o. Ik heb volstrekt geen veelwijverij gepredikt.

2^o. Ik heb niet betoogd, dat de paardrift onweerstaanbaar zou zijn.

3^o. Jonckbloet was hier mijn zegsman.

4^o. Gelukkig noemt Dr. W. Zuidema de huwelijkskeuring een kwaad, zij 't dan ook een noodzakelijk kwaad.

5^o. Te ageeren tegen het celibaat lag niet op mijn weg. Ik verafschuw echter het stelsel, indien het afgedwongen wordt.