De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Ik zeg de Waarheid.
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 17).

Ik kom haar dagelijks tegen, lang en mager. En met bloedelooze, dunne lippen. - En een neus zoo scherp, zoo scherp, zoo scherp!

En oogen die kijken vol onbeschrijflijke gestrengheid van: Ik dank U Heer dat ik niet ben gelijke deze. -

Tien jaar geleden was ze reeds zoo, verdroogd, verzuurd, niet anders dan venijnigheden zeggende, bejammerend de hedendaagsche wereld, omdat het ‘in haar tijd heel anders was.’ - - En zoo vol deugdzamen afkeer van den man, en van ‘slechtigheden’, en van ‘immoraliteit’.

- - - - Toen, omdat ik-zelve nog jong was, lachte ik om haar! Nu heb ik slechts medelijden, onzeggelijk medelijden.

- - Eens ook was ze jong, was ze vrouw!

[p. 279]

Kan zij het helpen dat het leven haar heeft gemaakt tot een caricatuur van wat de volbloeide vrouw behóórt te zijn, tot een uitgedroogde bloemstok, die nimmer zelfs knoppen droeg! - -

Of die andere....

Nog hoor ik haar tot in het oneindige zeuren over hetzelfde onderwerp: hoe het zijn zou als je getrouwd waart! Want, het spreekt vanzelf dat voor den gedachtengang van dezulken, voor die categorie als zij, voor de ‘fatsoenlijke’ meisjes van haar stand, niets anders bestaat dan ‘trouwen’; niet aan liefde denken zij in de eerste plaats, maar aan ‘trouwen’. - En zij vertelde van de engagementen harer zusters, die ze beloerde en benijdde. En van hare eigene gedachten, die zich altijd draaiden om een en hetzelfde punt: kinderen-krijgen, en hoe dat toegaat.

De jaren gingen en kwamen. De kans werd steeds geringer. De zenuwachtige vrees dat ‘het’ niet gebeuren zou tenslotte, dat ze zou blijven zitten, ontwaakte meer en meer in haar. - - - Steeds onnoozeler werden hare gezegden, steeds kinderachtiger hare illusies.... Een laatste zuster trouwde. De vader legde in den toast bij het huwelijk al zijn blijdschap, al zijn trots.

En ze vroeg het mij den volgenden dag met tranen in hare oogen: Hoe was dat nu mogelijk? Hield diezelfde vader háár niet dagelijks opnieuw voor hoe nuttigheid, en een arbeidsveld, van welken aard ook, een zoo groote voldoening geven aan de ongehuwde vrouw, dat zij daardoor dikwijls voor zichzelve veel gelukkiger is dan de met zorgen van allerlei aard vroegtijdig gekwelde gehuwde? - En nu, nu had hij nochtans bij dit huwelijk harer zuster gesproken van ‘levensbestemming’, van het ‘hoogste geluk’, van ‘de grootste vreugde die een ouderhart kan ten deel vallen, wanneer het weet dat de dochter haar natuurlijken beschermer heeft gevonden’, enz., enz.

Hoe was zulk een tegenspraak mogelijk in zijn gedachtengang - verzuchtte zij!

- - Ik lachte haar uit. - -

Want, toen was ik, in mijn jonkheid nog wreed genoeg om te lachen. Omdat ik haar dom vond. -

Maar thans heb ik medelijden, - onzeggelijk medelijden. - -

Nu hoopt ze niet meer, nu zijn hare illusies dood. -

Zie haar daar gaan, zonder coquetterie, zonder levensvreugde, zonder licht in hare doffe oogen, een onnoozel-kinderachtig trekje om haar nederwaarts getrokken mond. - - Waarom heeft haar vader haar tot die onnoozelheid opgevoed, toen hij haar bedroog met een leugen? Waarom heeft hij haar niet intijds sterk gemaakt voor de waarheid, door haar die openlijk te zeggen? Waarom sprak hij woorden, die hij niet meende, en die hij wist dat bedrog waren - - laf bedrog?

Deze, die reeds eens in een zenuwinrichting neerlag, zij is door hem, door haar eigen vader, opgevoed tot een toekomst straks van sukkelziekten en van onnoozele kwalen, die zij-zelve niet begrijpt, noch vermoedt, en waartegen zij dientengevolge nimmer zal weten te strijden met wilskracht van trots. - ‘Zenuwen’ zullen de doktoren zeggen, die van hare beurs profiteeren en achter haren rug haar zullen uitlachen, en ‘zenuwen’ zullen zeggen de pleegzusters, die zelve maar half begrijpen, en die haar daarom ‘lastig’ en ‘onmogelijk’ zullen vinden. Maar niemand zal haar uitleggen waarom ze zoo is, zoo zenuwachtig, zoo zielsziek, zoo ongeschikt voor het leven, niemand zal haar zeggen de waarheid, die haar een stoot zou geven tot zelf-achting, tot zelf-opraping, tot willen zich vrijmaken, tot durven aanvaarden het onvermijdelijke. - - - - - - - - - - - - - - -

Of die andere!

Die heel jong al het feministje speelde, omdat ze onder die vrijmoedige bewegingen zoo heel gemakkelijk kon coquetteeren met het éénige mooi wat ze bezat: haar fraaie enkels en haar elastisch figuur. Het sportpakje stond haar immers zooveel beter dan het avond-kleed, en het jongensachtige voorkomen veroorloofde haar gedurfde en dubbelzinnige dingen te zeggen, waarnaar de mannen eerder luisterden dan naar onbeduidende ‘jonge meisjes’-gesprekjes, waartoe ze geen aanleg in zich had. Ze speelde de rol der geëmancipeerde, der alle zinnelijke aandriften niet eenmaal begrijpende onschuldige, om, onder dat mom, zich dan allerlei gedurfdheden te kunnen veroorloven.

Hoe heb ik haar zien coquetteeren met hare mooie enkels op haar fiets, - met hare lage sportblouse, waaruit een goed-gevulde hals lokkend keek! - -

Een enkelen winter dacht ze dat het gelukte. - -

Nooit heb ik haar zoo opgeruimd, zoo natuurlijk, zoo eerlijk gezien als dien winter, dat voorjaar, van gezamenlijk fietsen, gezamenlijk tennissen, met ‘hem’, van met ‘hem’ wandelen, hierheen en daarheen, alles onder het voorwendsel van sport, en van zijn wat ouder zijn dan zij. - -

Toen kwam er een dag waarop ze samen zouden reizen naar een plaatsje in de buurt, onder ik weet niet meer welk voorwendsel, een dag heel kort vóór zijn vertrek voorgoed. - -

Den avond te voren was ik bij haar. - - O, de opgewondenheid van die zorgvuldige

[p. 280]

reis-toebereidselen, van elke harer bewegingen, van ieder harer woorden. - -

De verwachting, de hoop, die lichtte in hare oogen, die haar waar maakten, eindelijk wáár. - -

Toen de thuiskomst. - - - Het niets-gebeurd-zijn! Het zich opschroeven om zich gewoon te houden, om de comedie opnieuw te beginnen. - - -

Nu is ze een dergenen, die het groote heir vormen van nieuwe godsdiensten- en nieuwe geneeswijzen-aanbidders. Vandaag dit, morgen dat. - -

Haar sportpakje wordt nu niet meer vergefelijk door hare jeugd, - - - omdat die sinds lang vervloog. Ze is nu de ouderwordende geëmancipeerde, die welke men uitlacht, met de te korte rokken, met de manachtige manieren, met de eeuwige onwaarheid op de lippen van willen ontkennen per-se het natuurlijke in het vrouwleven. - - - - - - - - - - - - - -

Of die andere...

Die welke, zoo ze niet toevallig als freule op de wereld ware gekomen, als niet te benaderen freuletje, wie geen man ooit iets anders bieden kàn dan het ‘wettige’ huwelijk, (dat hij haar niet biedt), zonder eenigen twijfel zou zijn geworden de prostituée, de publieke vrouw van de straat... Nooit heb ik haar, de leelijke, misdeelde, anders gezien dan schikkend boven op elken man dien ze ontmoette, dan grijpend zijn arm, drukkend zijn vingers, dan met hem quasi artisterige gesprekken beginnend over dubbelzinnige boeken en over naakte beelden en over schilderijen van vrouwenlichamen... Ze was de ‘onreinheid’ in den waren zin van het woord, de niet-begeerde, die zich, in onvoldaner natuurdrang, lichamelijk aanklemt aan al wat behoort tot het mannelijk geslacht, jong en oud, van haar stand of niet, als 't maar een mannelijk wezen is. - -

Waarin bestaat de deugdzaamheid van zoovele deugdzame vrouwen? Daarin alleen dat niemand haar ooit verleidde!

Deze, die ik bedoel, zou zoo graag, o zoo letterlijk gráág, verleid zijn geworden. Ze snakte er naar! Ze zou met de grootste blijdschap zijn weggeloopen met elken huisknecht van haar vader. - - Als die maar zin had gekregen in haar. Maar ze had niets, niets dat den man aantrekt, vaal gelaat, onbevallige bewegingen, bloedelooze lippen, heupelooze, boezemlooze figuur. - - Die haar omringden, de jonkheeren, de officieren, de diplomaten van haren kring, zij dachten er niet aan haar hun hand te bieden. Voor een nuchteren verkoop immers was ze hun niet buitensporig rijk genoeg. - - -

Bitter en steeds meer bitter werd ze thuis. Voor hare moeder en hare zuster een ware feeks! Ze wilde naar Engeland, ‘pleegzuster’ worden. De vader liet het niet toe, misschien in een vreeze dat ze daar, onbeschermd dan door haar ‘stand’, zou worden metterdaad een prostituée. Ze wilde in den Transvaal-oorlog ‘helpen’. Men wees hare belangelooze (?) diensten af...

Nu is ze ‘nuttig’, exposeert, vergadert... En doet in ‘reinheid’ en ‘zedelijkheid’ en ‘gevallen’-meisjes-oprapen.

Zoo lig en denk ik, terwijl mijn slapen kloppen, en m'n hoofd pijn doet, en in m'n lichaam is dat weeë, wondere gevoel, dat alleen 'n vrouw kàn kennen, dat het zóò heel belachelijk maakt wanneer welke man ook wil meespreken, mee-oordeelen over vrouwleven en vrouw-zijn. - - O God, laten ze eerst een maand, een volle maand, een vrouwlichaam mee-omdragen vóór ze bazelen over de vrouw-ziel....

- - - - - Nu word ik opgetelefoneerd. M'n chef mòet me noodzakelijk even spreken, vraagt of ik even op 't kantoor kan komen. - -

Vooruit maar weer. - - Ik mèet immers. - - Gauw 't corset aan, - - of het je hindert of niet in zoo'n toestand doet er niet toe, - - je kunt niet corset-loos vóór een man staan van wien je weet dat hij....

En van 't bukken om m'n laarzen dicht te rijgen klopt nog méér m'n hoofd, zijn mijn wangen gloeierig geworden. - - Ik trek een voiletje over m'n gezicht, dan zie je de oogen minder en de gelaatskleur. -

Vooruit maar.

Maar ik sta op zijn kantoor vlak onder 't felle licht van z'n groote lamp. - -

En 'n man ziet zoo scherp - - ziet ‘dat’ dadelijk. - -

- - - Hij wijst mij vluchtig de artikelen aan uit een paar couranten, die hij wil dat ik bespreek, - maar ondertusschen dóór voel ik dat z'n oogen me begluren, half spottend, half-onbeschaamd, half waarachtig-meelijdend.

- ‘U bent niet recht wel’, - - zegt hij dan, - - wèl vaderlijk-goedig. - - ‘U moet maar gauw naar huis gaan, 'n béétje gaan liggen - - niet?’

Ik voel dat ik 'n kleur krijg.

O dat vervelende bloed dat me altijd dadelijk verraderlijk naar de wangen schiet.! - -

In me komt een gevoel alsof ik hem zou willen slaan, omdat hij het ziet, en tegelijk ook een alsof ik hem zou willen kussen, omdat hij zoo lief is, begrijpt. - - -

Met een hopelooze poging het niet te laten merken, antwoordde ik:

‘Maar dat artikel! Er is toch natuurlijk

[p. 281]

haast bij als U me er voor opbelde. - - Ik kan heel goed.’ - -

‘U kan niet’, - - zegt hij goedig. ‘U zijt morgen stellig weer veel beter, als U nu rust houdt. Weest U nu verstandig.’

- - Zijn oogen lachen me bijna toe, met de wat brutale verstandhouding van een man die dagelijks samenwerkt meteen vrouw, die daardoor alles van haar weet, zelfs wanneer ze precies....

En weer zou ik hem willen slaan - en kussen tegelijk. - -

Omdat ik me nu zoo echt 'n hulpelooze vrouw voel, - - niets anders dan 'n stukje vrouw-lichaam. - -

En toch leuteren ze maar onvervaard van de ‘gelijkstelling der geslachten.’ -

God, dat 'n man dat doet, - - die kan immers niet beter weten. -

Maar de vrouwen.! - - - Al die onware, onoprechte, zich hare eigen vrouw-natuur preutsch schamende vrouwen... God - o God, hoe idioot-huichelachtig toch dat alles. - -

- - - - - - De heele vrouwenquaestie. - - Je lost ze nooit op. - - -

Omdat je 'n vrouw niet kunt veranderen in een man - al trek je haar ook mannenkleeren aan, en al laat je haar ook mannelijke sport beoefenen, en al stel je ook alle mogelijke mannelijke beroepen voor haar open, en al geef je haar ook alle mogelijke maatschappelijke rechten. - -

Elke maand wordt ze toch opnieuw vrouw. -

- - - - - - En dat vrouw-zijn vraagt om bevrediging, met of zonder het ‘fatsoen’ der wet. - -

En al talrijker vermeerdert zich de drom der onbevredigd-blijvenden, hetzij uit eigen verkiezing, hetzij door de sociale verhoudingen, hetzij door het nimmer-begeerd-zijn. -

En daarom óók wordt al talrijker de drom der zenuwzieken, der hysterische jufferen, der onvruchtbaren, die zichzelf schadeloos trachten te stellen door, als suffragettes, met bommen te werpen en alle spoor van vrouwelijkheid te verloochenen. -

Ik ben weer thuis. - Ik lig weer. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Stil maar... Stil maar mijn kloppend hart!

Straks komt de rust...

De rust van de eeuwigheid...

De wereld doorgaan met een lach om de lippen en een lach in de oogen... dàt is het beste... Laat het leed je ziel verschroeien. Laat de hartstocht in je branden tot ze daarbinnen alles heeft verwoest. Houdt vol! Zet de tanden op elkaar en schrijdt het eindje levensweg met opgeheven hoofd ten einde... De dag is zoo kort... en de nacht komt zoo gauw...

Stil maar... Stil maar mijn kloppend hart... Een kleine wijle nog... en het onvruchtbaar gebleven zaad dat gij waart keert terug tot de moederaarde...

De dag is zoo kort... en de nacht komt zoo gauw.

Einde.