De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Letterkundig Overzicht.
Meine Vergangenheit door Maria Freiin von Wallersee ci-devant Gräfin Larisch.
II.
Het Drama.

- - - - Datgene wat dit boek eigenlijk het méést interessant maakt voor het publiek, is wel dat gedeelte erin, waar ‘het drama van Meyerling’ wordt onthuld. -

Wordt het onthuld?

Laat mij al dadelijk zeggen, dat dit slechts ten deele het geval is, om de zeer eenvoudige reden, dat op het beslissende moment niemand tegenwoordig was in de sterfkamer, dan de twee hoofdpersonen, Rudolf en Mary, - van wien niets is overgebleven, geen regel schrift, om de oorzaak, de aanleiding, de wijze van hun dood, te vermelden. -

Daarom dan ook -, hoevele ‘onthullingen’ we ook reeds gehad hebben, en vermoedelijk nog zullen krijgen hierna, de eigenlijke kern waarom het gaat, het wáárom, waardoor het drama kwam tot die láátste vreeselijke oplossing, ziedaar een geheim dat wel steeds omsluieid zal blijven.

Wie zal ons met zekerheid kunnen zeggen wáárom, èn òf Rudolf het éérst Mary, en daarna zichzelve doodde, en op welke wijze dit is geschied? -

De allernaaste omgeving, de ingewijden, kunnen slechts een déél van de waarheid weten en.... bekennen! -

Tot die weinige ingewijden behoort, in de éérste plaats, de ex-gravin Larisch, het eigen nichtje van kroonprins Rudolf, de eenige dochter van diens oom hertog Maxmiliaan

[p. 202]

van Beieren; - vertrouwde zijner moeder, keizerin Elisabeth, vriendin zijner geliefde, Mary von Vetserá, heeft zij de beste gelegenheid gehad, èn gebruikt, om een zeer actieve rol te spelen in de gebeurtenissen, die hebben geleid tot het dubbele sterfgeval van Meijerling.

En het is dan ook juist haar spelen van die zoo actieve rol, die de oorzaak is geworden thans, dat zij het stilzwijgen, waartoe hare positie haar verplichtte, verbrak, uit eigenbelang. -

Datzelfde eigenbelang, onder gewone omstandigheden, gebiedt anderen, insgelijks tot de nááste omgeving behoorenden, tot zwijgen, in gevallen van een zoo kieschen aard als dit. Zij, de leden van de hofhouding, de pretmakersvrienden van Rudolf, de lijfartsen, enz., enz., zij-óók hebben, in meerdere of mindere mate, gelegenheid gehad achter de schermen te kijken, maar, juist om die reden, kunnen zij hun eigen voordeel niet beter dienen, dan door een voorzichtig stilzwijgen over al het geziene te bewaren - een stilzwijgen dat in den geest is hunner gebieders, van wier gunst zij geheel afhangen. Hoe meer zij, om dezen gebieders te behagen, de waarheid verkronkelen, of doodzwijgen, hoe meer kans zij hebben te zullen stijgen in eere en aanzien. -

Met de geborene Marie von Wallersee, toen gravin Larisch, echter stond de zaak in dit opzicht anders. Zij namelijk had datgene gedaan wat in zoo'n geval onvergefelijk en onherstelbaar is, zichzelve en Rudolf gecompromitteerd openlijk. Reeds toen zij van haar landgoed naar Weenen terugkwam, voor de begrafenis van den kroonprins - zelve deelt zij dat mede, - wees men haar, bij haar aankomst in het Grand-hôtel, bijna met den vinger na, als ‘de’ oorzaak van de liaison, en den daaruitvoortgevloeiden dubbelen dood. - Bezoeken van door de keizerin tot haar gezonden vertrouwden, die opheldering kwamen eischen, o.a. de lijfarts en graaf Andrassij, deden de rest. En ten overvloede riep een stem uit het graf-zelf voor iedereen hare schuld uit. Want, op het nachttafeltje der gestorvenen, werd een briefje gevonden, door Mary von Vetserá geschreven in die laatste uren voor haar dood aan gravin Larisch, van den volgenden inhoud:

Lieve Marie. Vergeef mij al het leed dat ik over U heb gebracht. Ik dank U innig voor alles wat gij mor mij deedt. Als het leven U te zwaar gaat vallen - en ik vrees dat zal het geval zijn na hetgeen wij hebben gedaan, - volg dan ons voorbeeld. Het is het beste wat gij doen kunt. Uw Mary.

Vanaf het oogenblik waarop al deze bijzonderheden publiek eigendom werden, waarop de ongenade der Keizerin niet meer viel te verheimelijken, en waarop het in beslag nemen, door de politie, der geheime correspondentie tusschen de gravin Larisch en Mary von Vetserá vaststelde de bemiddelares-rol door deze eerste gespeeld, sprak het vanzelven, dat zij er meer bij had te winnen dan te verliezen, wanneer zij nu verder geheel met open kaart speelde. Dat zij desniettegenstaande nochtans vier en twintig jaren liet voorbijgaan alvorens dit te doen, heeft volgens haarzelve de oorzaak in haar begeerte naar vóór alles rust en vergetelheid, - welke haar echter nochtans niet gewerden, omdat een harer zonen zich doodschoot tengevolge der heerschende lasterverhalen, en de toekomst harer dochters daardoor ernstig is geschaad. Noodgedrongen dus, om zichzelve te rechtvaardigen ter wille harer kinderen, - aldus de schrijfster - verbreekt zij thans eindelijk het stilzwijgen, en biecht op hare schuld. - -

Daargelaten in hoeverre deze hare mooie motieven tot schrijven in het openbaar op wáárheid berusten, of niet, dat zij, op zich zelf beschouwd, geen leugens vertelt over het gebeurde blijkt m.i. uit àlles, speciaal uit het noemen van allerlei kleine details, uit het aangeven van datums, namen, plaatsen, personen. Indien hier tegenspraak mogelijk ware, zou die reeds lang op besliste wijze zijn geschied.

Mary, baronesse von Vetserá, heeft kroonprins Rudolf zéér lief gehad, - volgens hare vriendin gravin Larisch - op zeer onbaatzuchtige en oprechte en.... backfischachtige wijze! Zij gaf zich hem gehéél en al. Zij behoorde hem toe op de meest overgegevene manier. Zij trotseerde overmoedig zoowel de openlijke ongenade der jaloersche kroonprinses Stephanie als de heimelijke tegenwerking harer bij dat alles een vrij dubbelzinnige rol spelende eigene moeder. - Niettegenstaande hare groote jeugd was kroonprins Rudolf nochtans niet hare éérste liefde. Een ander, een Engelschman, had haar, heel jong reeds, van maagd tot vrouw gemaakt. Hare zinnen, bij haar zuidelijk bloed des te sterker sprekend, waren daardoor begeerig naar meer geworden. Toen de kroonprins op haar weg kwam verliefde zij terstond op zijn gezicht, (vermoedelijk óók op zijn rang en positie, onbewust van haarzelve). Zij zocht uit

[p. 203]

eigen beweging, en verkreeg een rendez-vous met hem. Vanaf dat oogenblik diende gravin Larisch haar tot vertrouwde, en bemiddelaarster. Al wil deze zichzelf schoonwasschen, door het steeds opnieuw te laten voorkomen alsof zij bij toeval, en tegen haar zin, in de verschillende geheime samenkomsten werd betrokken, toch kan zij niet ontkennen, dat zij, na elk zoodanig ‘toeval’, steeds opnieuw bereid bleef Mary een nieuw onderhoud toe te staan, dat dan grif eindigde in een of andere listige streek door deze en Rudolf verzonnen ter ontmoeting der beide gelieven. - Men loopt er -, vooral als men sinds lang zelve gade en moeder is - en daarenboven isingewijd, reeds van kind af, in hofintrigues -. op die wijze als gravin Larisch 't beschrijft, niet meer dan éénmaal in, als men niet zelve 't zoo wil. De gravin Larisch heeft gewild. Al het water van de zee kan dat niet afwasschen, al probeert zij het ook nog zoo vlijtig. - Tenslotte liet zij zich zelfs door kroonprins Rudolf overhalen, om Mary bij hem in den Hofburg te brengen, onder voorwendsel zijnerzijds dat dit een laatste bezoek zou zijn, tot afscheid! In plaats daarvan echter werd Mary, terwijl de gravin in de voorkamer van Rudolfs boudoir op haar wachtte, weggevoerd, - door den vertrouwden kamerdienaar Lozchek, - naar Meijerling, en Rudolf-zelf kwam zijn nicht Larisch het laconieke bericht brengen, dat zij zonder Mary zou moeten naar huis gaan - omdat deze bij hem bleef uit vrije verkiezing. Gravin Larisch, - altijd volgens haar zelve -, deed haren neef daarop de bitterste verwijten. En het was toen, bij die gelegenheid, dat hij haar daarop antwoordde, hoe zij hem waarlijk niet behoefde te cathechiseeren, zij die ook immers reeds aan zijne eigene moeder tot bemiddelaarster had gediend in dergelijke liefdesnooden. Er bleef intusschen niets anders over dan zich in het onvermijdelijke te schikken; en het schijnt dat zoowel gravin Larisch als Mary's moeder, barones Vetserá, dit al heel gemakkelijk gedaan hebben. De eerste maakte der laatste wijs - in overleg met Rudolf, - dat Mary haar was ontvlucht, terwijl zij-zelve in een winkel vertoefde en Mary zoolang in het rijtuig had achtergelaten. Of de moeder dat verhaal werkelijk heeft geloofd? In èlk geval begreep zij zeer goed dat haar Mary bij den kroonprins was, en liet nog dienzelfden avond, door haar broer en gravin Larisch, zijdelings onderzoek dienaangaande instellen bij de geheime politie. Vervolgens vertrok gravin Larisch naar haar landgoed, waar zij 's avonds laat aankwam, - om den volgenden ochtend, nog in bed, van hare kamenier het éérst te hooren hoe de couranten de tijding brachten zooeven van ‘het drama te Meijerling.’ Onmiddellijk hierna met haar man afgereisd naar Weenen, vernam zij daar de rest, dat niet alleen Rudolf maar óók Mary von Vetserá dood was gevonden op het jachtslot, dat Mary's moeder, barones von Vetserá, terstond naar Venetië was verbannen met geheel haar gezin, dat-zijzelve voorgoed in opspraak was gebracht tengevolge van de door haar gespeelde heimelijke rol, en door den rechtmatigen toorn der Keizerin daarover. Haar verhaal eindigt dan met de eenigszins romantische voorstelling, als zoude een politiek misdrijf de eigenlijkste oorzaak zijn geweest van ‘het drama van Meijerling’. Rudolf namelijk had haar, - beweert zij - toen hij haar hulp afsmeekte om Mary in den Hofburg in te smokkelen, tegelijkertijd een geheime cassette toevertrouwd, met de uitdrukkelijke opdracht die te bewaren totdat of hij-zelf die zou terugeischen, of totdat iemand, die haar een bepaald door hem aangeduid teeken zou weten te geven, dit zou komen doen. Natuurlijk liet gravin Larisch zich óók tot het bewaren dezer zoo gevaarlijke cassette overreden, - - - alweder ‘tegen haren zin’. Na Rudolfs dood werd haar daarop door een onbekende het vereischte teeken gegeven. Zij had toen met dezen onbekende een geheimzinnig onderhoud, waarbij hij zich onthulde als den kort daarop, en in verband met de cassette, zoo raadselachtig-verdwenen ‘Johan Orth’ (de aartshertog Johann von Toscana).

- In hoeverre de zucht om met een sensatiemakend slot te eindigen hier der auteur parten heeft gespeeld laat zich moeilijk beslissen, omdat, wat dit gedeelte harer onthullingen betreft, alle mogelijkheid ontbreekt na te gaan in hoeverre die op waarheid berusten. ‘Johan Orth’ is voorgoed verdwenen, zijn nalatenschap is onlangs verbeurd verklaard, zonder dat hij die kwam opeischen. Met hem verdween dus óók de compromitteerende, geheimzinnige cassette, die Rudolf aan zijn nicht toevertrouwde, en die, volgens ‘Johan Orth’, voor Rudolfs reputatie hoogstgevaarlijke staatsgeheimen bevatte. Rudolfzelf, de éénige die, mét den bovengenoemden verdwenen hertog van Toscana, het verhaal van gravin Larisch zou kunnen bevestigen of tegenspreken, leeft niet meer. En daarmede

[p. 204]

komen wij dus op het gevaarlijk terrein, dat wij in dit bepaalde opzicht geheel en al afhangen van de waarheidsliefde van gravin Larisch. Van de rest harer onthullingen daarentegen, omtrent het eigenlijke drama, kan men wel aannemen dat zij gedwongen is geweest zich aan waarheden te houden, omdat hare geheele voorstelling van zaken berust in dezen op door haar openlijk genoemde, zeer bekende namen en personen, als b.v. de geheele familie Vetserá, de beide broeders der baronesse, en haren zwager, graaf Stockau, als graaf Andrassy, en den lijfarts van keizerin Elizabeth, dr. Wiederhofer, van welke beide laatste heeren zij, na Rudolfs dood, alle door haar beschreven intieme bijzonderheden, daaromtrent mondeling vernam, enz. enz.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

(Slot volgt).