De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Ik zeg de Waarheid.
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 7).

- - Daar heb je ‘hem’. - -

Ik had het wel gedacht dat hij me vanavond niet met rust zou laten. - -

En toch ben ik gekomen. - -

Ik ben immers oud en wijs genoeg om zelf te weten wat ik wil, en hoe ik mij moet verdedigen. En het stuit mij tegen de borst met hem verkruipertje te blijven spelen. - - -

Als het gebeuren moet, dan moet het maar gebeuren. - -

In Godsnaam. - -

Ik heb hem de deur hooren opensluiten. - -

Nu klinken zijn stappen in den gang. -

Nu staat hij vóór me, verhit, zichtbaar zenuwachtig - met zichzelf verlegen. - -

‘Goeden-avond - - freule Kate. - - Nog aan 't werk?’

't Is een familiariteit, dat mij aldus aanspreken, die hij zich in den laatsten tijd meermalen veroorlooft. - - Ik heb gedaan altijd alsof ik 't niet opmerkte. - -

En, doorschrijvend, zeg ik tot kort antwoord:

‘Zooals U ziet. - Het wordt een héél artikeltje.’ - -

Hij gaat achter mij staan om te lezen wat ik schrijf. - - Ik voel zijn adem. - - -

En zijn hand legt hij, zich vooroverbuigend, op mijn schouder. - -

Die schud ik af. - -

‘Zóó kan ik niet schrijven’, - - zeg ik koeltjes. - -

‘Dan laat je je pen maar even rusten. - - Kijk me liever eens aan.’ - -

‘Ik heb geen tijd. - - Ik moet me haasten. - - 't Is al héél laat.’ - -

‘Ik zal je immers thuis brengen.’ -

- ‘Dank U, - - Ik ga liever alleen.’ - -

We hebben beiden snel, gejaagd, gesproken, ik al voortwerkend, zonder op te zien, hij al dichter over me leunend. - -

Nu, ineens, houdt hij mijn hand tegen. - -

‘Kate’, - zegt hij heesch. - ‘Waarom wil je niet.? - - Waarom niet.? - - - Je hebt er behoefte aan. - - Aan liefde. - - En ik houd waarachtig van je.’ - -

O God - - als je alleen bent - en jong - en weet dat je je een vrouw voelt met

[p. 153]

je heele lichaam en ziel - - dan ben je zoo ongelukkig soms, zoo diep-rampzalig, zoo akelig steunloos, zoo dankbaar voor 'n lief woord. -

Is het dáárom dat ik begin te huilen, - in plaats van boos op hem te worden, zooals ik van plan was. - -

De pen valt, een groote leelijke vlek makend op mijn papier, en ik zit met m'n handen voor m'n gezicht, - en snik. - - -

Hij trekt ze weg. - - - ‘Ik ken je beter dan je je zelf kent’ - - gaat hij voort. - - ‘Ik zie dat het zonde van je is zoo te verdorren, zonder te hebben gebloeid. - Toe, luister naar me; - jij, met jou karakter, hebt immers geen vooroordeelen. - - En, in elk geval, als je er op stáát zou ik kunnen scheiden desnoods.’ - -

Ik weet wel, dat hij me met die belofte maar wat vóórliegt, me paaien wil daarmee om zijn zin te krijgen. Hij denkt niet aan scheiden - ter wille van mij. Maar, dàt kan mij immers niet schelen. Wat doet dat er toe? Als ik maar van hem kon houden, eerlijk houden, dan zou ik mij geven, nu, dadelijk. - - - - - - - - - - - - - -

En dat kan ik niet. Nooit! Van hem eerlijk houden!

‘Dat is het niet - - Dat niet houdt me terug. - - Laat me met rust.’ - - Ik ben nu opgestaan, stoot hem terug. - -

Want, er is een verdacht begeerig licht in zijn oogen gekomen; 't begeerige van 't roofdier, dat gaat aanvallen op zijn prooi. - -

‘Je houdt nog van dien ander - - dien smeerlap - dokter’ - - bijt hij mij toe, woedend thans. - -

‘Neen, - - niet waar. - - Ik houd van niemand meer, na dien tijd. - - Ik kan van niemand meer houden’. - -

Maar hij grijpt mijn polsen vast. - -

‘Ik laat je niet ga an. - - Je bent een stom, onwetend meisje, - - je kent nog niet dat, wat je vrouw zal maken.’ - -

Hij heeft zich over me heen geworpen. - - Ik gooi hem terug. - - Ik sla hem in zijn gezicht. - - En ik scheld hem uit: ‘Laffeling, - - laffeling. - - Nooit zet ik hier meer een voet’. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Ik ben de trappen afgestormd, de leege, stille, donkere straat in, zonder dat hij me heeft achtervolgd. - -

Dan komt de reactie. - -

Dan dringt, met een vreeselijke zekerheid, het besef tot me door dat ik nu broodeloos ben, broodeloos - - door mijn vrouw-zijn. - -

En, voor de zooveelste maal, moet ik weer schouderophalend denken aan die rijke nuttige juffrouwen, die meenen, als ze welverzorgd thuiszitten, en elke maand hun rente van hun kapitaal krijgen, ook maar iets af te weten van de wáárachtige vrouwenquaestie!

Voor hen is die quaestie een luxe-artikel, een tijdpasseering, waarop ze zich geworpen hebben, bij gebrek aan andere bezigheid, omdat handwerkjes-doen, en borden en tegels beschilderen, en op de piano tokkelen, tegenwoordig uit de mode zijn geraakt voorongehuwden. Maar, wat weten zij af van de kern van de zaak, van datgene waarom het gaat in den grond, zij, die niet behoeven te werken voor haar brood, en voor wie daarom óók het huwelijk, het lief hebben, blijft weelde-artikel, dat niet wordt verontreinigd door geld-en-bestaan-zorgen. - -

Thuis, onverschillig, liet ik 't mooie japonnetje, dat ik, een paar uur vroeger, met zooveel plezier had aangedaan, afglijden. Mijn vingers maakten langzaam de haarspelden los uit mijn kapsel. - -

't Haar viel me over de schouders. - -

Ik zag in den spiegel. - -

En ik bekeek m'n lichaam, elken vorm ervan, elke beweging die ik maakte, met den weemoed van een die van een stervende afscheid neemt. - -

Want, nooit zal mijn tot verdorren gedoemd lichaam van vrouw zijne bestemming bereiken. -

Het vrouwlichaam is geschapen om toe te behooren aan, te wezen van een ander - - om te laten genieten - - en zelve daardoor te komen tot volheid. - - Zij, die het niet gebruikt aldus, die laat nutteloos verwelken datgene wat bestemd was tot bloeien en voortplanten. - -

En het is - - met een wreede bewustheid komt die erkentenis tot me - - het is omdat ik-zelve reeds te veel ben een kind van mijn tijd, te veel ben eene ik-heid, die denkt en redeneert in plaats van zich onberedeneerd te geven en te laten nemen, dat ik niet in staat ben tot dat onbepaalde, onvoorwaardelijk accepteeren van het natuur-wijfje, dat zich zonder voorbehoud paart aan een haar begeerend mannetje. - -

Ik kan niet enkel m'n natuur-instinct volgen, zooals Dolly, die niet anders dan ‘dat’ zoekt, en tevreden is nu ze ‘dat’ kent; ik verlang dat hoogere, geestelijke, ideale, dat zinnen-en ziels-gemeenschap vereenigende - - dat bijna nooit te vinden is. - - -

Omdat ik te veel verlang van het leven, - daarom ontvang ik niets. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Nooit zullen deze borsten, die ik ontbloot, de weelde kennen van het kindermondje dat zich aan de moedermelk laaft. - -

Nooit zal deze buik zich ronden tot het vrucht-dragen, tot het in fierheid den men-

[p. 154]

schen bekennen: ik heb mijn bestemming bereikt. - - - - - - - - - - -

Ga schuil in het verhullende nachtkleed, mijn onnutte lijf, bedek U met zijn blankheid, als met een doodswade. - -

Want - - gij zijt een levend-doode. Niets anders. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Over het kerkhof ligt de vrede der geheimzinnigheid van de eeuwige rust na aardschen strijd. - -

Want, daarheen, naar het kerkhof, ben ik gevlucht na den doorwaakten, tranenloozen nacht. - -

Wáár immers hoor ik beter thuis thans, ik, de levend-doode, die heb afgedaan met alles, dan bij hen die óók zijn afgestorven van het leven - - -?

Ik heb je hier niet opgezocht nog, nimmer nog, tot heden, m'n trouwe Evert, vriend, die me zoo licht heeft willen dragen door het moeilijke leven met je trouwe liefde. - -

Nu kom ik tot je. - - Nu ik-zelve óók ben een doode. - -

Nu wil ik schreien op je graf - - schreien om jou - - en om me zelve. - -

En óók omdat het leven zoo dom-wreed is. - -

Want immers, jij hebt me liefgehad, zoo trouw, zoo eerlijk, zoo mooi, zoo onbaatzuchtig. - -

En ik verlangde zoo, van jongsaf, naar zulk een groote, groote liefde. - -

En toch, terwijl ik wist dat je ziel zoo groot was, en zoo goed, toch verstootte ik je liefde, enkel omdat je niet wist te spreken tot mijn zinnen, omdat mijn zinnen koud bleven bij je aanraking, terugdeinsden zelfs voor het denkbeeld reeds van een kus van je lippen. - -

- - - En nu lig ik hier op je graf - - eene eenzame zwervelinge, eene, die de mannen beleedigen durven met hunne aanbiedingen, omdat ze geen geld heeft, en dientengevolge vogelvrij is, - - - eene, die smacht naar de mooie, reine, onbaatzuchtige liefde die jij haar hadt willen geven.

- - - - Is het daarom, om dat alles niet wél wáár dat het leven dom-wreed is - - dom-wreed? - -

Vergeef me, Evert. - - O, vergeef me!

Jij, die geloofd hebt in een Opstanding der Dooden, in een Voortleven Hierboven, éérlijk hebt geloofd tot aan je levenseinde in die Bijbelleer van ons beider opvoeding en kring, zeg me, of je me nu hier ziet liggen, geknield op je zerk, en vragend om je vergiffenis, - mij, een gebrokene van harte, een geslagene van het Lot. - - -

‘O Evert, indien het wáár is wat ze ons leerden, indien je nu leeft Hierboven, en me ziet, dan zeker zal je ook ruimer en breeder oordeelen over me, dan die hier beneden het doen, - zij, die nog niet weten. - - - Ik ben zoo alleen nu, Evert, - - zoo eenzaam. - - - En ik had kùnnen zijn een goede vrouw - een goede moeder. - - -

Vergeef me, Evert. - Vergeef me, - - dat ik dat niet heb willen, niet heb kunnen zijn voor jou, - voor jou kinderen. - - - - - - - - - - - - - - - - -

Hoor, hoe het klaagt door de bladeren en struiken - klaagt, als van een weemoedslied, dat de wind zingt. - - -

Maar het klaaglied is niet om de dooden, - - - het is om ons, die nog leven. - -

- - - Vannacht bleven m'n oogen droog, brandend-heet-droog.

Maar hier moet ik weenen, - stil weenen. - - Want, hier denk ik aan wat was - en nooit zal terugkomen - - aan mijn onschuld-meisje-zijn, dat opgroeide naast Evert. - Aan mijn nog niet weten van liefde, en van hartstocht, en van begeeren.

Niet meer de toekomst, die nooit zijn zal, betreur ik hier. - - 't Verleden, dat onherroepelijk voorbij is, wordt hier levendig; - en dat doet me thans verlichtend schreien. - -

Evert, jij hebt het nu beter, nu je aan het eind bent van alles. - Ik zou een slechte vrouw zijn geweest voor je. - Want ik kan alleen goed zijn voor hen die ik liefheb. - - Ik zou je trouwe liefde niet hebben gewaardeerd. - Ik zou van je zijn weggegaan misschien. - -

‘Of ook, terwille onzer kinderen, zou ik zijn gebleven, zouden we naast elkander hebben voortgesleept dan den keten, dien we beiden zouden hebben leeren haten daardoor!’ - -

Daarom is het het beste zoo. - - Ik moet m'n lot dragen, alleen. - -

En jij, jij die geloofde in de zaligheid Hiernamaals, jij hebt het beste deel ontvangen, - van naar je Huiste zijn gegaan Hierboven. - -

Maar toch, - - vergeef me, Evert, - - vergeef me. - - Want ik zie nu in dat ik liefdeloos en hard en coquet ben geweest. - -

En ik zou er zoo veel, zoo oneindig veel voor geven, indien ik je vergiffenis kon vragen thans, kon uitzeggen aan je m'n groote leed om wat ik aan je misdreef. - -

Maar: ‘te laat’ ruischt over de kerkhofzerken - - te laat. - -

Een eenzame, verlatene, gebrokene van harte lig ik hier op je graf - - en klaag om jou, die me liefhad, - - en om mij, die ze straffeloos durven lastig vallen met hunne begeerlijkheid. - - - -

En er is niemand die me antwoordt. - -

Niemand - - dan de geheimzinnige klaagtoon van den wind. - -

(Wordt vervolgd.)