De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Overzicht van de Week.

I.
Verstandig en menschelijk.

Mijne lezers zullen zich herinneren hoe ik te zijner tijd in de Lelie afkeurde het méér dan strenge vonnis geëischt tegen vrouw Roerdinkholder (de ontslagen concierge van de Haagsche tram), wier grootste misdrijf was, dat zij zich oproerig en zenuwachtigdriftig gedroeg jegens de wettige overheid. Ik wees er bij die gelegenheid op, in welke overdreven-harde bewoordingen de vertegenwoordiger van de justitie toen tegen haar te keer is gegaan, en ik sprak als mijne meening uit, dat dergelijke overdreven uitvallen niet getuigen van rechtvaardigheid, maar wel van vrees,.... vrees voor socialisme en anarchisme. En dientengevolge uitwerkt het omgekeerde van wat er mee wordt beoogd, namelijk rechtmatig meelijden met het slachtoffer van zulke bespottelijk overdreven harde maatregelen.

Zoo is het ook hier gegaan. Vrouw Roerdinkholder, inmiddels tot kalmte gekomen, heeft hooger beroep aangeteekend, en het Haagsche gerechtshof heeft thans eene uitspraak gedaan, die getuigt van een verstandiger gezindheid dan die der rechtbank:

Het Hof veroordeelde de beklaagde o.a. uit overweging, dat deze reeds eenige maanden gevangenisstraf ondergaan heeft, en vertrouwende, dat zij zal nakomen hare thans voor het Hof afgelegde belofte, zich niet weer aan wangedrag te zullen schuldig maken, tot een geldboete van f 25.-, subsidair 25 dagen hechtenis.

Wat echter in dezen vooral een bewijs is vóór mijn bovenstaand beweren, dat is de hoogst-sympathieke wijze waarop zoowel de verdedigster der beklaagde, als een paar partiticulieren, zich vrouw Roerdinkholder hebben aangetrokken na het met haar gebeurde.

Hoor maar wat ik ontleen aan het Vaderland:

Als verdedigster trad op mej. mr. Koderitsch. Zij herinnerde aan het gebeurde met het echtpaar R. in 1912, en wat daarvan de gevolgen zijn geweest. Het was hoofdzakelijk de fouilleering geweest, waardoor bekl., die al zeer zenuwachtig was, nog meer van streek raakte. De opgelegde straf was h.i. veel te hoog. Vervolgens schetste zij in korte trekken de ellende, door bekl. met haar gezin geleden; 4 maanden bracht zij reeds in de gevangenis door, daarna was zij langen tijd ziek. Werk kon de man niet vinden: niemand wilde hem hebben. Thans hebben eenige dames een som bij elkaar gebracht, waardoor R. in staat zal zijn een waterstokerij over te nemen, en hij zal dan een fatsoenlijk bestaan krijgen. Als het Hof de straf handhaaft, zal al deze moeite tevergeefs geweest zijn, en zal dit de ondergang van het geheele gezin beteekenen; daarom verzoekt zij met aandrang, dat het Hof de straf zal veranderen in een geldboete.

Het opleggen van een boete zal reclasseering

[p. 121]

beteekenen, terwijl het handhaven van de straf verbittering zal wekken.

Dus, ook de verdedigster achtte de opgelegde straf veel te hoog. Dus, particulieren hebben getracht deze door een ontslag van haar broodwinning beroofde, en daardoor zenuwachtig-driftig geworden vrouw te helpen en te redden, inplaats van haar door harde veroordeeling nog verder in het ongeluk te storten. - -

En - - het Hof heeft geluisterd. En daarmede getoond een verstandiger opvatting van recht en rechtvaardigheid te hebben, dan de rechtbank. - -

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

II.
Dat kan IK hem wel zeggen.

Volgens ‘het Vaderland’ heeft men op het Medisch-Congres te Londen met schrik geconstateerd, dat de krankzinnigheid overal toeneemt. Hoor maar:

Op het Internationaal Geneeskundig Congres, thans te Londen gehouden, heeft gisteren de voorzitter der Sectie voor Psychiatrie, Sir James Crighton Browne, gewezen op het ernstig gevaar dat er bestaat in de sterke toename van krankzinnigheid, die volgens hem, in alle landen welke daarover betrouwbare gegevens hebben, te constateeren valt. In Engeland bijv., zei Sir James, bedroeg in 1859 het aantal erkend krankzinnigen 36.762; dit getal was op 1 Januari 1913 gestegen tot 138.377, een vermeerdering dus met 276.4 procent, terwijl de bevolkingstoename in hetzelfde tijdverloop slechts 87.5 procent bedroeg.

Hier had men dus, zei Sir James, het onrustbarende feit, dat de vermeerdering bleef aanhouden, terwijl verscheidene van de meest werkzame factoren voor krankzinnigheid hun kracht, dadigheid verloren hadden.

Sir James erkende het verschijnsel niet te kunnen verklaren, en drong op een onderzoek aan.

Wel, het raadsel dat Sir James meedeelt niet te kunnen oplossen, daarvan kan ik, en ieder mensch, die met gezonde hersenen de teekenen des tijds aanschouwt, hem de verklaring geven. Die zit 'm namelijk daarin, dat alles er heden ten dage op is ingericht de menschen gek te maken. Sport b.v. neemt zulk een groot deel van den tijd in beslag dat het geen uitspanning meer is maar een kolossale inspanning. Daarnevens eischt het beroep meer dan ooit, dat men er zich ten volle aan geeft, omdat de concurrentie nimmer grooter was dan heden ten dage, omdat bij de van alle zijden opgedreven luxe de finantiëele moeilijkheden steeds stijgen, de strijd om het bestaan steeds ernstiger vormen aanneemt. En ondertusschen is er van de opvoedende en versterkende geest, die uitgaat van een gelukkig familie- en gezinsleven, geen sprake meer. Integendeel, alles vergadert, zit in clubs, stelt ten toon, padvindert, reist, auto't, weet ik wat. Het thuis is heden ten dage niet meer dan een slaapgelegenheid; de familie-keukens vervangen reeds de maaltijden in het gezin, voor zoover die niet worden ingenomen in de restaurants en op de school, en in tea-gelegenheden en lunch-rooms. - Kinderen, die reeds lang in hun bed behoorden te liggen, gaan, na een veel meer inspannenden schoolarbeid dan die van vroegere tijden, tegenwoordig nog fietsen, voetballen, padvinderen, dichten, musiceeren, meedoen aan liefdadigheidsvoorstellingen, en allerlei andere voor hun leeftijd en krachten ongeschikte vermaken. Moeders en vrouwen werken op kantoren, zijn nuttig of kunstdoenerig, weten geen meiden te houden, maken zich daardoor zenuwachtig en nijdig, en willen per-se meer geld verteren dan zij hebben in te komen. Mannen en echtgenooten moeten maar zien dat zij, hoe dan ook, dat vele geld verdienen in een jacht-leven, op de beurs, in de zaak, met speculaties, enz. en ondertusschen zoeken zij hunnerzijds hun fortuin buitenshuis, in kostbare liaisons en andere genoegens, daar hunne wettige vrouwen meestal geen kinderen willen, en ook geen enkele poging doen hen in andere opzichten een gezellig interieur te bezorgen. Zoo overjacht en overspant en overwerkt zich geheel onze hedendaagsche verziekelijkte rotte maatschappij, zoowel wat genotzucht aangaat als wat arbeid betreft. - En dan vraagt het geleerde medische congres in Londen nog heel onnoozel: Hoe het komt dat er zoo veel meer krankzinnigheid is dan vroeger?

Wat den geleerden en verstandigen verborgen blijft, dat wordt den kinderkens geopenbaard - zou men hier kunnen zeggen. Of ook: groote geleerdheid leidt tot razernij.

Want heusch, een geleerd ‘onderzoek’ is hier gansch overbodig. Met open oogen om zich heen zien is voldoende om de oorzaak van het kwaad te ontdekken.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

[p. 122]

III.
Wat is hier waarheid?

In medische kringen goochelt men graag met de waarheid. Daarom is het misschien niet ondienstig hier over te nemen wat ‘Die Wahrheit’, een Duitsch blad, meedeelt over de zoogenaamde groote ontdekking van professor Ehrlich: 606. De Frankforter courant: ‘Der Freigeist’ heeft namelijk een campagne begonnen tegen de wijze waarop in het stadshospitaal in Frankfurt a/M wordt gehandeld met het door prof. Ehrlich uitgevonden middel ter bestrijding van syphillis. Volgens ‘der Freigeist’ hebben de behandelende doktoren de aan hunne zorgen toevertrouwde prostituées met geweld gedwongen van dit middel gebruik te maken, bij wijze van proef-konijntjes. Hierop werden verscheidene dezer ongelukkigen blind. Anderen kregen blijvende verlammingen. Terwijl meer dan vijftien percent der aldus met 606 behandelden stierven.

‘Der Freigeist’ viel dientengevolge niet alleen de behandeling in het stads-ziekenhuis, maar ook professor Ehrlich, den beroemden uitvinder, persoonlijk aan. Hierop werd de redacteur van dit Blad aangeklaagd wegens beleediging en laster. Hij richtte toen een open brief tot professor Ehrlich, waarin hij hem zijn grieven blootlegde. Professor Ehrlich bewaarde daarop het stilzwijgen. En ziet, nadat de zaak gedurende drie maanden is onderzocht, is de aanklacht.... ingetrokken.

Terecht vraagt ‘Die Wahrheit’ - en wij met haar - beteekent dit dus niet dat de door den ‘Freigeist’ uitgesproken hoogsternstige beschuldigingen blijkbaar wáár zijn?

En tracht men niet, door die waarheid dood te zwijgen, professor Ehrlich, en zijn roem, en zijn uitvinding, te redden?

Wat komt het er op aan of eenige ongelukkige prostituées, die men blind en lam maakt, daarvan het slachtoffer worden!

De dokters-eer blijft gered!

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

IV.
Voor de Spiritisten!

Men herinnert zich het ongeluk, voor eenige maanden geschied, met twee kinderen van Isadora Duncan, die op een Zondag verongelukten toen zij met een auto een tochtje zouden doen.

Er wordt zooveel gelachen over, en gespot met ‘voorgevoelens,’ ‘bijgeloof,’ enz. Ziehier welk een merkwaardig ‘voorgevoel’ Isadora Duncan gehad heeft, volgens een brief van haar, door het Fransche blad Excelsior meegedeeld. Zij schreef namelijk aan haren vriend George Maurevert:

Is het niet vreemd, dat ik gedurende twee maanden van te voren werd vervolgd door de gedachte aan den dood. Elken nacht, als ik in mijn atelier kwam, zag ik drie groote zwarte vogels vliegen; (behalve hare twee kinderen verongelukte óók de ‘nurse’, dus.... drie personen te zamen. A. de S.L.) Ik was door die verschijnselen zoo ontdaan dat ik dr: R... R. consulteerde, die alles aan zenuwen toeschreef (natuurlijk.... A. de S.L.), en mij versterkende middelen gaf.

In Rusland zijnde werd de gedachte aan den dood zoo sterk, dat ik aan mijn eigene geloofde, en op een avond, vóór een voorstelling, mijn laatste wilsbeschikkingen opschreef in een brief, ‘te openen na mijn dood’.

Op een nacht, in den trein, hoorde ik de marche funèbre van Chopin, den geheelen nacht door.... Ik had het gevoel alsof ik naar mijn graf wandelde....

....Drie keeren is dit alles mij voorspeld....

Ik vraag mij af: Bestaat het woord: toeval....

Is het niet dom-zelfverwaten zich in te beelden, dat wij op alle geheimzinnigheden rondom ons kunnen neerzien met een schouderophalend: Dat kan niet! Omdat wij, domme, onnoozele, kleine menschen het niet begrijpen! Wat zijn wij? En wat daartegenover is de geheimzinnigheid van het groote Onbekende om ons?

Wij weten niets... dan alleen dat ééne, dat wij niets weten.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

V.
Hoogst belangrijk bericht uit de ‘Telegraaf’.

De Telegraaf, die, zooals lezers van Le Matin kunnen constateeren, een groot deel van hare kolommen vult met het aan dat Fransche blad ontleende gemengde nieuws, heeft óók wel oorspronkelijke berichten. Luister maar wat aan het Blad wordt gemeld uit Meppel:

Door twee dochtertjes van den heer Vaals werd aan H.M. een bouquet aangeboden, en toen gaf H.M. aan de kinderen de hand, zeggende: ‘Dank je wel, kindertjes.’

Nadat ik dat hoogst-belangrijk bericht had gelezen, heb ik voor de zooveelste maal overpeinsd, hoe goed en gelukkig het toch is dat wij lik-kruipers bezitten, die elk woord, door

[p. 123]

een vorsten-mond gesproken, opschrijven en overseinen. Want, nietwaar, het zou toch al te jammer zijn indien een zoo gewichtige taal als deze zin van onze geëerbiedigde Koningin bij ongeluk in het vergeetboek ware geraakt.

‘Dank je wel kindertjes!’ Is het niet om voor te knielen van genadigheid, liefheid, goedgunstigheid, enz.....?

Om zóó te bedanken moet je een vorstin zijn. Eere den Telegraaf-verslaggever die zulke woorden onthield!

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.