De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Tooneeloverzicht door Stella Mare.

N.V. Tooneelvereeniging.
‘De Wevers’
Tooneelspel in 5 bedrijven door Gerhard Hauptmann.
Regie: Herman Heijermans.

We zijn den tijd ontgroeid, dat arbeiders voor ‘bloedgeld’ en het ‘hongerloon’ van een paar mark in de week, dag in, dag uit in ‘vunzige’ fabrieken zich moeten afbeulen voor rijke fabriekseigenaren, die doof zijn voor de grieven der arbeiders.

De arbeiders, die nu tegen veel hooger loon in betrekkelijk ruime, frissche lokalen werken zijn van ‘willoos vee’ tot eene georganiseerde massa gegroeid, die bij eventueele grieven haar corporatie heeft, die zich tot den directeur wendt. Deze houdt wel degelijk rekening met hun vermeende of werkelijke grieven en schenkt ze niet alleen alle aandacht, maar is meestal genegen met deze over verbetering ervan te onderhandelen.

De tijden zijn voorbij, dat oproerige arbeiders, opgehitst door een Moritz Jager, - die vanuit Berlijn socialistische liederen meebrengt - plunderen en tenslotte in feilen haat de woningen der fabrikanten in brand steken.

Wat tegenstanders van het socialisme ook zeggen mogen, één ding is zeker: de sociaal-democratie heeft woeste, verblinde arbeiders van tientallen jaren geleden tot denkende, georganiseerde menschen gemaakt.

Er zijn er wellicht, die dit lang geen zegen vinden, maar.... Ik dwaal af. Waar we nu tot dit stadium zijn gekomen, doet een stuk als ‘De Wevers’, ons onaangenaam aan.

Het is een stuk, dat voor vele tientallen van jaren actueel was, en de verhitte arbeidersgemoederen nòg meer opzweepte en verbitterde.

Het stuk is nu uit den tijd.

Laat ons echter niet vergeten, dat het in 1840 in Silezië speelt.

Dat het toch wat ‘deed’ en veel applausverwierf is behalve aan het ‘schellinkje’, hoofdzakelijk partij-genooten van Heyermans, tot wie uiteraard het stuk sterk sprak, het meest te danken aan de schitterende regie van Heyermans en aan het aandoenlijk mooie spel van Mevrouw de Boer - van Rijk.

De inhoud van het stuk is aldus:

De wevers en weefsters aan de fabriek van den heer Dreisinger hebben velé grieven. Ze zijn in hoofdzaak verontwaardigd over het inderdaad bitter-kleine weekloon, dat soms nog verminderd wordt door opgelegde boete. Er heerscht groote gisting en ontevredenheid. Op dit oogenblik komt Moritz Jager uit Berlijn. Hij steekt met zijne socialistische liederen en zijn opruien den lont in het vuur.

De menigte, tot het uiterste gebracht, zingt voor het huis van den heer Dreisinger beleedigende schimpliederen, en wil deze dwingen de loonen te verhoogen, enz., enz.

Deze weigert de woeste bende gehoor te geven en de doldronken, harstochtelijk verbitterde wevers steken onder socialistisch gezang - gebrul ware hier beter - het huis van den fabrikant in brand.

Het stuk doet van het begin tot het einde onaangenaam aan.

Men ziet nu eenmaal niet gaarne ellende, zelfs al uitte die zich hier in de meest artistieke tafereelen, maar, elk tafereel was zòo vol wanhoop, verbittering en haat, dat men met een dankbare zucht het scherm zag zakken en luid mee applaudiseerde, omdat het verademing was, dat het stuk met àl zijn misère nu uit was.

Zooals ik zeide trof mij het allermeest het spel van mevrouw de Boer-van Rijk, de blinde vrouw van den vromen wever Hilse, Louis Bouwmeester, die vol onwrikbaar geloof op God vertrouwt, en alle ellende aanvaardt, omdat deze van Hem komt.

Daarom denkt hij er geen oogenblik aan zich bij de stakers aan te sluiten.

Staande aan zijn weefgetouw wordt hij door een kogel gedood, waarmede daarbuiten de soldaten op de stakers schieten.

De angst van de blinde vrouw Hilse, als zij haar man roept, en hij niet zooals gewoonlijk dadelijk naar haar toe komt om haar te helpen, was ontzettend en meesterlijk weergegeven.

Van alle 42 personen, die in dit stuk hunne medewerking verleenden, blonken behalve

[p. 62]

bovengenoemde twee nog uit Willem de Veer, als Moritz Jäger, de Berlijnsche socialist en Maurits de Vries, als de staker Bäcker.

En nu van het sombere naar het luchtige! - en wel naar:

‘De kleeren maken den man’.
(der Herr Verteidiger)
In drie bedrijven van Frans Molnar en Alfred Halm.

We hebben Louis Chrispijn Jr. weer over de planken zien trippelen, nu, als de boef Timm Boots.

Hij was wel de romantische boef met 'n beetje het gemeene gezicht, wat hij zich aardig had geschminkt.

Henri Brondgeest was de advocaat, die hem door dik en door dun verdedigde, die redevoeringen hield en boevenstreken met hem beraamde, ter meerdere glorie van zijn beroemden naam als advocaat.

Tenslotte gaat Timm Boots ook inbreken bij den man, wiens weldoener hij eigenlijk was, maar Timm Boots wordt verteederd, als hij in de brandkast een testament vindt, waaruit blijkt, dat de advocaat geen ondankbare is, en hem een aanzienlijk bedrag legateert.

Natuurlijk sluit Timm Boots weer de brandkast, en ziet van het plan af bij den advocaat in te breken.

Gedurende dit nachtelijk uur was de advocaat Parker, als boef verkleed, er op uit om met andere boeven oòk eens den boef uit te hangen, want hij wil een studie over de ‘boevenziel’ schrijven.

Ondertusschen heeft de groote detective Wright, die een nachtelijke samenkomst met mevrouw Parker had om haar documenten te brengen, die van groote waarde voor den advocaat zijn, er de lucht van gekregen dat Timm Boots op wien hij al lang loert, zich in het huis van den advocaat bevindt. Hij fluit en waarschuwt de politie en als deze boven komt, vinden zij Timm Boots gekleed in de kleeren van advocaat Parker, voor wien hij zich uitgeeft.

De advocaat, als boef verkleed, komt door het venster naar huis terug, maar wordt gearresteerd want: ‘De kleeren maken den man.’

Een aardig, geestig stuk, met grappige verwikkelingen, en vlot en los gespeeld.

Artisten, men mag van hen zeggen en denken wat men wil, zijn toch wel goedhartige menschen. Groote kinderen eigenlijk met een gouden hart.

Ze hebben hunne fouten, - wie onzer heeft ze niet? - fouten, die vastzitten aan hunne levenswijze, aan hun vak, aan het reizen en trekken en wat niet al, maar toch, wat mij betreft, ik houd wel van ze.

Dat zij hàrt hebben, heeft zich een dezer dagen weer schitterend bewaarheid in het feit, dat deftige acteurs van het deftig ‘Nederlandsch’ het niet beneden zich hebben geacht om den bekenden draak van d'Ennery ‘De twee Weezen’, waarvan het volk herhaaldelijk heeft gesmuld bij Stoel en Spree, te gaan opvoeren.

Zagen zij niet hèèl juist in, dat zoo'n stuk voor het deftige publiek, dat niet naar Stoel en Spree gaat, een volle zaal zou trekken? En, een volle zaal moèst er zijn, wrant des te grooter waren de inkomsten, waar toch de heele voorstelling ter benefice ging van hunnen sympathieken kunstbroeder Marcel Mijin, die voor een jaar broodeloos dreigde te worden.

Ronduit gezegd geloof ik, dat de acteurs en actrices zelf ook gesmuld hebben aan dezen ‘draak’ en - wij hebben 't ook gedaan.

Nu ja, we weten nu wel dat het malligheid is, we zien wel de overdrevenheden, we lachen wel om al die dwaasheden met ons verstand - maar in ons hart zijn we ontroerd. We beminnen nu eenmaal de romantiek, is 't niet modern, dan ouderwetsch.

We hadden echt medelijden en leden mede met Louise, de blinde wees, die door mevrouw Greta Lobo-Braakensiek zoo aandoenlijk gespeeld werd, Louise, die door de booze vrouw Frochard geknepen en mishandeld werd, omdat ze moest zingen, liefst met tranen in de oogen, voor haar schamel stukje brood, terwijl vrouw Frochard en haar slechte zoon Jacques veel geld daardoor ophaalden, dat in herbergen werd verbrast en verdronken.

Hoe ontroerend werd Pierre Frochard, de brave, onderworpen, mishandelde, gebrekkige Pierre door Louis de Vries gespeeld.

En wat een prettige ‘Einlage’ in het tweede bedrijf, toen we daar onder de gasten van markies de Presles, Louis Pisuisse en Max Blokzijl ontwaarden, die ons op eenige van hunne aardige oud-Fransche liedjes vergastten.

Men kent de geschiedenis.

Louise, die een buitenechtelijk kind van de gravin de Linières is, wordt door haar moeder ten vondeling gelegd. Zij wordt gevonden en opgenomen door brave menschen en grootgebracht met een andere wees, Henriëtte, genaamd.

[p. 63]

Op zekeren dag zouden zij samen naar Parijs gaan.

Ze zouden worden afgehaald door een goeden ouden heer, die zich met de weezen verder zou belasten.

Markies de Presles heeft Henriëtte in haar koets gezien en vatte het snoode plan op haar te laten schaken.

De oude heer wordt dronken gemaakt, Henriëtte geschaakt, en Louise, de blinde wees, staat nu alleen èn hulpeloos.

Zij wordt gevonden door vrouw Frochard, die zich van haar meester maakt.

Na eindelooze mishandelingen te hebben ondergaan laat eindelijk de booze Jacques Frochard het oog op haar vallen, maar als hij het haar lastig wil maken, wordt de goede, zwakke Pierre, die Louise in stilte aanbidt, zoo woedend, dat hij zijn broer doorsteekt, en.... nu zijn we allen blij, dat de wereld van dat monster verlost is. Tenslotte wordt Louise weer, na allerlei avonturen met Henriëtte vereenigd. Louise vindt haar moeder weer en Henriëtte trouwt met Baron Roger de Vaudray, een neef van Louise's moeder, de gravin de Linières. Zoo komt alles tot aller vreugde terecht en nog wel veèl beter dan wij durfden hopen.

Niemand minder dan mevrouw Mann-Bouwmeester speelde vrouw Frochard, en zij deed dit behoorlijk canailleus en afschrikwekkend.

In de pauze werd de heer Mijin door den heer S.J. Bouberg Wilson, directeur van de Tooneelschool, in zijne functie als vriend natuurlijken hartelijke woorden toegesproken.

De heer Mijin, zèèr ontroerd, dankte publiek en confraters, met bijna geluidlooze stem, waarvan ieder zèèr onder den indruk kwam.

En gaarne kocht men in de pauze van elegant gekleede, lieve actricetjes bloemen, omdat de opbrengst daarvan en van de programma's immers er toe mede moesten werken die stem weer te doen herstellen.

En... de verkoopsters zijn wel zèer voor hunne moeite beloond. De ontvangst was niet gering.

De heer Mijin gaat nu een poosje naar Bad-Ems, en wij hopen van harte hem over een jaar weer met flinke stem, in den Stadsschouwburg op de planken te zien!

STELLA MARE.