De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

[p. 20]

Onmacht.
XI.
Poeloetraperdoeli, 15 April 1913.
(Vervolg van No. 1.)

Als een bewijs dat leden van ‘S.I.’ zich evenmin aan politieverordeningen wenschen te houden, vermelden wij het gebeurde met den inlandschen politieagent te Kalisari, Soerabaya, door het Soerabaysch Handelsblad aldus beschreven:

Het S.I.-relletje te Soerabaya.

Ter aanvulling van ons telegram ontleenen wij aan het Soer. Hdsbl.:

Ditmaal is het op Kalisari gebeurd. Een inlander, lid van de vereeniging ‘Sarekat Islam’, eigenaar van een groot bamboevlot in de kali Pegerian, kreeg van een daar geposteerden inlandschen politieagent een aanmerking betreffende het vlot.

Dit was voor den man een reden om zijn piso blati te trekken en daarmede den politieagent te lijf te gaan. En zeker zou deze als een slachtoffer van zijn plicht gevallen zijn, ware niet te rechter tijd de oudere broeder van den driftigen inlander tusschenbeiden gekomen. Deze greep toen den politieman vast en sloeg hem herhaaldelijk met de vuist in 't gezicht. De oudere broeder liep vlug de nabij gelegen kampong in om hulp te halen.

Geen vijf minuten later stond het op Kalisari zwart van menschen. Onder het aanheffen van den kreet: ‘madjoelah Sarekat Islam’ greep een bende van ongeveer 10 man den politieagent aan en begon hem op ergerlijke wijze te mishandelen. De overigen vuurden de aanvallers steeds aan door herhaaldelijk te schreeuwen: ‘madjoelah Sarekat Islam’.

Gelukkig voor den weerloozen geelbies verscheen spoedig een politie-patrouille. Op het gezicht van de aanrukkende versterking retireerde het kampongvolk om spoedig in de stegen en sloppen te verdwijnen, echter niet zoo vlug, of de politie had gelegenheid vijf der aanvallers te arresteeren.

Zwaar geboeid zagen wij de belhamels onder geleide van een sterk politie-escorte en omstuwd door een groote menigte belangstellende inlanders hedenmorgen om 10 uur op weg naar den hoofdcommissaris van politie.

Het wordt tijd - zegt het Soer. Hdsbl. - dat er eens een voorbeeld wordt gesteld en dat deze lieden voorbeeldig zullen worden gestraft. Spreekt men over dergelijke excessen met den hier ter plaatse wonenden ondervoorzitter van de vereeniging, dan haalt de goeje man de schouders op en zegt kalmweg dat de ‘Sarekat Islam’ met dergelijke uitspattingen niets te maken heeft. En toch moeten deze excessen wel degelijk op rekening van deze vereeniging worden gesteld, daar ze door leden en in naam dezer vereeniging worden gepleegd. Een nieuw bewijs alzoo dat de leiders de leden niet in de hand hebben.

Zooals men ziet, één vonk is voldoende om de opgehoopte brandstof onder de leden van ‘S.I.’ te doen ontbranden, en dat men nog steeds voor botsingen vreest bewijst onderstaand telegram aan het ‘Nieuws van den Dag’:

Soerabaya, 5 April 1913.
Vrees voor relletjes.

Naar aanleiding van hardnekkige geruchten, dat heden bij de viering van het Tsingbingfeest een aantal inlanders, leden van den ‘Sarekat Islam’, een botsing met de Chineezen zouden zoeken, heeft de politie uitgebreide voorzorgsmaatregelen getroffen.

In het Chineesche kamp is de politiemacht met 80 man versterkt.

Ook het Chineesche kerkhof op Koepang wordt door een sterke politie-macht bewaakt.

Ten slotte maken wij hier nog melding van het optreden van een ‘Santri’ te Djombang, die als oprichter van een afdeeling van ‘S.I’ de lichtgeloovige bevolking opruide. De correspondent van het ‘Nieuws v.d. Dag’ geeft daarvan het volgende verslag:

Uit Djombang

schrijft men ons:

Er heerscht hier ter stede eenige ongerustheid over het optreden van een santri uit Modjo Warno, die de lichtgeloovige dessa-bevolking tracht wijs te maken, dat thans voor den inlander de tijd is gekomen om zich los te scheuren van den Europeaan en dat de Sarekat Islam de onafhankelijkheid van de inlanders bewerkt.

Deze santri richtte hier een afdeeling der vereeniging op; eenige honderde dessabewoners traden onmiddellijk als lid toe. Ieder was echter verplicht bij den vromen man een geldsom te storten, welke gelden voor verschillende doeleinden zouden worden aangewend. Er werd zelfs iets gemompeld van aankoop van wapens. (Cursiveering van ons.)

Overal hoort men tegenwoordig van bovengenoemde vereeniging spreken. Ik vernam, dat het hoofdbestuur allesbehalve is ingenomen met hetgeen te Modjo Warno wordt gepredikt en de mogelijkheid niet is uitgesloten, dat getracht zal worden de afdeeling te ontbinden. Anders zullen

[p. 21]

de Assistent-resident en de Regent haar wel weten uiteen te doen spatten, daar zij de veiligheid en openbare rust bedreigt.

De in deze streken woonachtige Christenen hebben een bond gevormd tegen de S.I. en zijn op alle eventualiteiten voorbereid.

Men gelooft, dat de S.I. met goede bedoelingen werd opgericht, doch hare leden hebben reeds heel wat kwaad gesticht, daar velen hunner meenen dat de vereeniging revolutie bedoelt en omverwerping van ons gezag.

Het is onder deze omstandigheden duidelijk dat eene vereeniging, welker naam gemengd is in alle opstootjes die onlangs in Indië plaats hadden, geen rechtspersoonlijkheid kan verleend worden, die dan ook terecht door den Gouverneur-Generaal geweigerd werd, waarop de leider der ‘Sarekat Islam’. Radhen Omar Saïd Tjokro Atmodja, naar Buitenzorg toog om die te bepleiten. De ‘Javasche Courant’ geeft een uitvoerig verslag van hetgeen ter audiëntie van den 29en Maart 1913 door den G.G. is gesproken tot de leden van het Centraal-Comité van ‘Sarikat Islam’.

Volgens het ‘Nieuws v.d. Dag van 3 April j.l. zeide de Landvoogd dat hij wenschte dat het bestuur van ‘S.I.’ met de Regeering zou samenwerken en dat geen ondermijning van het gezag zou gedoogd worden. Ook sprak hij zijn ontevredenheid uit over de relletjes die hadden plaats gehad, wenschte dat vooreerst geen nieuwe leden zouden aangenomen worden en dat het finantiëele beheer der vereeniging onder contrôle van een accountant zou worden gesteld. Verder zeide de Landvoogd dat de gevraagde rechtspersoonlijkheid slechts zal kunnen en mogen verleend worden, wanneer er op vertrouwd kan worden dat het Hoofd- en de Afdeelingsbesturen zich in staat zullen toonen om dergelijke buitensporigheden als te Soerabaya en te Semarang hebben plaats gehad met kracht te keer te gaan.

Wat de Landvoogd het Centraal-Comité van ‘S.I.’ zeide, is hoogstens te beschouwen als een vaderlijke vermaning, maar au fond larie. In de eerste plaats toch kan het niet belet worden dat nieuwe leden worden aangeworven, en evenmin dat er nieuwe afdeelingen opgericht en zelfs vergaderingen worden gehouden; wij vragen ons af door wien moet dat belet worden.

De ‘mooie’ Indische politie is daar onmachtig toe, trouwens tal van inlandsche politiedienaren zijn zelfs lid van de ‘S.I.’

De wensch van den Landvoogd dat het finantiëel beheer van de Vereeniging onder contrôle van een accountant zou komen, is in de praktijk onmogelijk. Wil men zulk een contrôle uitoefenen dan zou niet slechts de administratie van het Hoofdbestuur moeten gecontroleerd worden, maar natuurlijk ook van elke afdeeling van ‘S.I.’ en als wij nu nagaan dat thans reeds op elke groote en op zeer veel kleine plaatsen een afdeeling is opgericht, dan zouden wij wel eens willen weten hoeveel accountants er wel noodig zullen zijn. Al de fondsen van de Vereeniging zouden niet toereikend zijn om die accountantshonoraria te voldoen. Het doel van die contrôle is duidelijk: men wil weten voor welk doel de gelden der Vereeniging gebruikt worden, daarom zou ook elke afdeeling op zichzelf onder contrôle moeten staan, zoodat geen gelden worden uitgegeven bijvoorbeeld tot aankoop.... van wapenen!

Het komt ons voor dat de toelating ter audiëntie van het Hoofd-Comité van ‘S.I.’ een politieke fout is: de Landvoogd behoort niet het bestuur van een Vereeniging te ontvangen, waarvan de leden zich hebben schuldig gemaakt aan het veroorzaken van ernstige relletjes; natuurlijk moet zulk een Comité worden terecht gewezen maar niet door den Gouverneur-Generaal; het zou oneindig meer indruk hebben gemaakt als Z.E. de audiëntie geweigerd en het Hoofd-Comité van ‘S.I.’ verwezen had naar een hooggeplaatst rechtelijk ambtenaar, b.v. den Procureur-Generaal.

Het ‘Nieuws van den Dag’ zegt hiervan het volgende:

Het mag getuigd worden, dat Z. Excellentie de Gouverneur-Generaal wel zéér welwillend en vaderlijk heeft gesproken tegen de bestuurders van eene vereeniging, welker naam in den laatsten tijd gemengd is in zoo goed als àlle rustverstoringen die in Indië plaats hebben.

Men zou zelfs van meening kunnen zijn, dat een beetje meer kracht, dat een forscher toon stellig aanbeveling had verdiend, vooràl omdat welwillendheid en toegevendheid zoo heel spoedig door den Oosterling worden aangezien voor uitingen van onmacht en vrees...

en dit is zeer juist, welwillendheid en zooals in dit geval verregaande toegevendheid wordt door elken Oosterling beschouwd als onmacht en vrees. Met deze eigenschap van Oosterlingen schijnt de heer Idenburg onbekend te zijn.

(Slot volgt).